تهدید ترامپ برای سازمان جهانی تجارت
گروه جهان|طلا تسلیمی|
وزرای 164کشور عضو سازمان جهانی تجارت امروز(یک‌شنبه) در بوینس‌آیرس، پایتخت آرژانتین گردهم آمده‌اند تا به عنوان محافظان بازرگانی، تجارت بین‌المللی را تسهیل کنند. این درحالی است که بسیاری از شرکت‌کنندگان نگران تاثیرگذاری سیاست‌های رییس‌جمهوری جدید امریکا بر نفوذ و فعالیت‌های این سازمان هستند. سازمان تجارت جهانی(WTO) قلب نظام تجارت بین‌المللی است و جلسات این سازمان عمدتا به حل مناقشات میان کشورها در زمینه نقض قوانین تجارت بین‌المللی و آزادسازی‌های جدید تجاری اختصاص می‌یابد. دونالد ترامپ علاقه چندانی به این سازمان و این نظام تجاری ندارد. وی چه در کمپین‌های انتخاباتی و چه پس از ورود به کاخ سفید همواره شک و تردید خود را درباره توافق‌های تجاری بین‌المللی اعلام کرده است. مهره‌های اصلی تجارت در جهان امروز چین، اتحادیه اروپا و امریکا هستند و با توجه به اینکه تمایل چندانی به همکاری با یکدیگر ندارند به نظر می‌رسد دیگر کشورها باید خود را برای فروپاشی سازمان تجارت جهانی و چشم‌انداز نامشخص تجارت‌های
دو و چند جانبه آماده کنند.
جنگ یا صلح
نماینده ارشد امریکا در دولت ترامپ مردی است که سال‌ها علیه سازمان تجارت جهانی به مبارزه پرداخته و به نظر می‌رسد، قصد دارد از یازدهمین نشست این سازمان برای پیشبرد سیاست «اول امریکا»ی ترامپ استفاده کند. سوال این است که رابرت لایتایزر، سفیر امریکا در این نشست برای دستیابی به توافق در داخل سازمان تجارت جهانی تلاش خواهد کرد یا به تضعیف سازمان خواهد پرداخت. به گزارش «رویترز» لایتایزر پیش از نشست به وضوح بیان کرده بود که هیچ تمایلی به توافق‌های گسترده جدید در نشست ندارد. این درحالی است که مقامات امریکایی تلاش‌های سازمان تجارت جهانی را در تهیه پیش‌نویس بیانیه اتحاد در زمینه «مرکزیت» نظام تجارت جهانی بی‌ثمر کردند. با این حال لایتایزر گفته، قصد تاثیرگذاری بر این نهاد بین‌المللی را ندارد؛ وی در ماه ژوئن به سناتورهای امریکایی گفت: «به دنبال موفقیت نشست ماه دسامبر وزرا در بوینس‌آیرس هستیم. اما از نشستی که به دنبال ایجاد تعهدات گسترده یا دستیابی به نتایج قابل توجه مذاکراتی باشد، حمایت نمی‌کنیم.» وی در ماه سپتامبر اصلاحات در نظام «ناکارآمد» رسیدگی به منافشات در سازمان تجارت جهانی را خواستار شده و گفته بود این نظام بیش از اندازه تفسیری است و به شدت به دفاع تجاری امریکا و اتحادیه اروپا در برابر کالاهای چینی آسیب می‌زند.
دیپلمات‌های تجارت و بازرگانی معتقدند، موضع‌گیری تجاری امریکا بر کنفرانس 4 روزه وزرای کشورهای عضو سازمان تجارت جهانی سایه می‌اندازد. در حقیقت هیچ کسی انتظار ندارد که شرکت‌کنندگان در این نشست در مسائل مهمی همچون کاهش تعرفه‌های شیلات و کشاورزی به توافق برسند اما شاید توافق در زمینه‌های کم‌اهمیت‌تر همچون مقابله با فشار فزاینده بر تجارت و توافق‌های چند جانبه چندان دور از انتظار نباشد. اگرچه امریکا هنوز به ترک سازمان تجارت جهانی تهدید نکرده اما کارشناسان بر این باورند که واشنگتن با وتوی انتصاب‌ها در بخش قضایی سازمان، قدرت آن را تهدید می‌کند. این درحالی است که نظام حل مناقشات سازمان تجارت جهانی عمدتا برای امریکا خوب کار می‌کرده و واشنگتن در بیشتر پرونده‌ها پیروز شده است. سیسیلیا مالمستروم، کمیسیونر تجاری اتحادیه اروپا در بروکسل به خبرنگاران گفت: بسیاری از اعضای سازمان تجارت جهانی نگران این مساله هستند که موضع‌گیری امریکا عملکرد نظامی را که تاکنون به خوبی عمل می‌کرده به مخاطره اندازد.
توافق‌های تاریخ مصرف گذشته
اگرچه ترامپ در کمپین‌های انتخاباتی به افزایش تعرفه‌های واردات از چین، ترک مذاکرات پیمان تجاری ترنس- پاسفیک و نفتا(پیمان تجارت آزاد امریکای شمالی) تهدید و حتی برخی را عملی کرده اما هنوز هیچ اقدام فاجعه‌آمیزی علیه تجارت جهانی انجام نداده است. به گزارش«اکونومیست» وی تجارت و توافق‌های بین‌المللی را بازی مجموع صفر می‌بیند که امریکا در آن بازنده است؛ از نظر ترامپ واردات بد، صادرات خوب و تراز تجارت دو جانبه معیار سنجش است. تفکر بر این است که امریکا همواره در تجارت دو جانبه سود می‌برد چراکه می‌تواند با زورگویی به کشورهای آن سوی میز مذاکره به خواسته‌های خود برسد. به همین دلیل است که مقامات دولت ترامپ توافق‌های تجاری چند جانبه را هدف گرفته‌اند. رییس‌جمهوری امریکا و اطرافیانش بارها از سازمان تجارت جهانی انتقاد کرده و حتی در برخی زمینه‌ها ازجمله تغییر تعرفه واردات کالاهایی همچون آهن و آلومینیوم و ماشین ظرفشویی به صورت یک جانبه تصمیم‌گیری کرده‌اند.
به گزارش«پراجکت سیندیکت» حدود 60 سال پیش که نظام تجارت جهانی قانون‌محور کنونی روی کار آمد، امریکا تنها قدرت اقتصادی جهانی بود و بی‌چون و چرا بر پیشرفته‌ترین صنایع تولیدی سلطه داشت. اما با بهبود شرایط اقتصادی اروپا و ژاپن پس از جنگ جهانی دوم، نقش امریکا به عنوان یک رهبر تجاری به تدریج کمرنگ و در دهه‌های 1970و 1980 مجبور شد این قدرت را با اروپا تقسیم کند. در آن زمان، دو طرف منافع مشترک زیادی داشتند و به همین دلیل رویکردی همگام در پیش گرفتند. اما با افزایش قابل توجه سطح واردات به امریکا، این کشور دچار کسری مداوم و سیاست‌های تجاری نیز به سیاست‌های تدافعی تبدیل شد. اما مقامات در واشنگتن همچنان اهمیت تجارت آزاد بین‌المللی را درک می‌کردند و به همین دلیل در سال 1995 از تاسیس سازمان تجارت جهانی به عنوان جایگزینی برای «توافقنامه عمومی در زمینه تعرفه‌ها و تجارت» حمایت کردند. اما شرایط دیگر همانند گذشته نیست و وجود شمار اندکی از اقتصادها با وسعت مشابه، وضعیت را پیچیده کرده است. پال کروگمان، برنده جایزه نوبل اقتصاد در مقاله‌یی در سال 1989 تحت عنوان «دوجانبه‌گرایی» چنین سناریویی را پیش‌بینی کرده و نوشته بود، وجود 3 بلوک تجاری بزرگ در جهان بدترین وضعیت ممکن را در تجارت ایجاد می‌کند و نبود همکاری میان این 3 قدرت به افزایش موانع بر سر راه تجارت منجر می‌شود. اکنون این پیش‌بینی به حقیقت پیوسته است؛ چین، اتحادیه اروپا و امریکا با حجم تجاری نسبتا مشابه(هر یک حدود 4تریلیون دلار) 3 اقتصاد برتر جهانی هستند و حدود 40درصد از تجارت جهانی و 45درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی را به خود اختصاص داده‌اند. نتیجه مشخص است: جهان باید خود را برای پایان نظام تجاری قانون‌محور که در سازمان تجارت جهانی تجسم یافته است، آماده کند!
