بازتعریف سازوکار حذف یارانه‌بگیران
گروه اقتصاد کلان|
با گذشت حدود 7 سال از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها، این موضوع همچنان یکی از چالش‌برانگیزترین مباحث مطرح شده در قوانین بودجه کشور است. سال گذشته مساله حذف سه دهک بالای درآمدی از میان یارانه‌بگیران در قانون بودجه مطرح بود که گرچه در این زمینه اختلاف‌نظر زیادی میان دولت و مجلس وجود داشت اما درنهایت هیچ گروهی از جمع یارانه‌بگیران حذف نشد، به‌طوری که گزارشی که اخیرا مجلس در رابطه با تعداد افراد مشمول دریافت یارانه نقدی ارائه داد، مشخص کرد که در نیمه نخست امسال حدود
700 هزار نفر هم به تعداد یارانه‌بگیران افزوده شده است.
امسال هم همچون سال‌های گذشته مساله یارانه نقدی یکی از حاشیه‌های بودجه است، با این تفاوت که این‌بار حذف یارانه‌بگیران با سازوکار دیگری تعریف شده و قرار است به جای شناسایی و حذف افراد پردرآمد، اقشار نیازمند شناسایی و یارانه نقدی تنها به آنها اختصاص داده شود.
حذف ثروتمندان یا شناسایی مستحقان؟
مساله یارانه نقدی از چنان اهمیتی برخوردار است که امسال هم رییس سازمان برنامه و بودجه در نشست بودجه در جمع خبرنگاران به ارائه توضیح درخصوص سازوکار کاهش تعداد یارانه‌بگیران پرداخت.
محمدباقر نوبخت روز گذشته گفت که یارانه نقدی تنها به افراد تحت پوشش نهادهای حمایتی و نیازمندان پرداخت خواهد شد اما توضیحاتش در این رابطه چندان گویا نبود که مشخص شود در مجموع چه تعداد افراد و به چه میزانی یارانه نقدی دریافت خواهند کرد.
رییس سازمان برنامه و بودجه با بیان اینکه باید یارانه را به کسانی که نیازمند هستند یا استحقاق آن را دارند بدهیم، افزود: «دو روش برای این موضوع وجود دارد؛ اول آنکه حساب 80 میلیون نفر سرکشی کنیم. در این صورت همین دعواهای کنونی پیش می‌آید که نهایتا 3 تا 4 میلیون حذف شدند. روش دوم این است که پول را به کسانی که می‌شناسیم و تحت پوشش سازمان‌های حمایتی یا بیمه‌های تامین اجتماعی هستند، بدهیم. ممکن است گروهی از مردم باشند که جزو هیچ کدام نیستند که پس از اعلام و بررسی آنها یارانه‌شان پرداخت می‌شود.
به گفته نوبخت، این سازوکار در سال 97 به اجرا در می‌آید و به افرادی که نیازمند یا تحت پوشش سازمان‌های حمایتی هستند یا افرادی که استحقاق آنها بعدا ثابت خواهد شد، یارانه داده می‌شود. بر این اساس، دیگر نیازی به ماموریت سازمان هدفمندی نخواهد بود و این سازمان به صندوق رفاه اجتماعی تبدیل می‌شود که وزارت کار می‌تواند مسوولیت آن را برعهده بگیرد.
باوجود توضیحات نوبخت، همچنان ابهامات زیادی درخصوص شیوه توزیع یارانه نقدی وجود دارد، چراکه به گفته سخنگوی دولت هنوز جامعه هدف افراد حذف شده از یارانه نقدی مشخص نیست. در همین خصوص، نوبخت در پاسخ به این سوال که آیا تعداد افراد حذف شده از یارانه نقدی 20 میلیون یا 30میلیون نفر است، گفت: «هیچ کدام از این اعداد درست نیست و هنوز جامعه هدف به‌طور دقیق مشخص نشده است، بنابراین نمی‌توان در حال حاضر اعلام کرد چه تعداد از شمول دریافت یارانه نقدی حذف خواهند شد.»
وی همچنین گفته که به جای اینکه به همه افراد 45هزار و 500 تومان یارانه نقدی بدهیم، به افراد نیازمندتر پول بیشتری خواهیم داد. بر این اساس، پول پرداختی به مردم و کل جامعه کم نمی‌شود بلکه تخصیص آن بهینه می‌شود. نوبخت تاکید کرد که حتی یک ریال از منابع هدفمندی یارانه صرف هزینه‌های جاری و عمرانی دولت نمی‌شود.
افزایش قیمت انرژی قطعی نیست
یکی دیگر از بخش‌های بودجه که رییس سازمان برنامه و بودجه به آن پرداخت، مساله افزایش قیمت حاملهای انرژی بود. نوبخت با بیان اینکه فعلا برنامه افزایش قیمت حاملهای انرژی در سال جاری قطعی نیست، توضیح داد: «هر چند که دولت مجوز قانونی افزایش سقف درآمد حاصل از اصلاح قیمت حاملهای انرژی را دارد اما فعلا برنامه افزایش قیمت حاملهای انرژی در سال جاری قطعی نیست.»
رییس سازمان برنامه و بودجه درباره احتمال افزایش قیمت حاملهای انرژی در ماه‌های پایانی سال جاری گفت: «این خبر را در فضای مجازی دیدم اما این موضوع که دولت هم‌اکنون برنامه مشخصی برای افزایش حاملهای انرژی در سال جاری داشته باشد، درست نیست. هر چند که دولت مجوز قانونی افزایش سقف درآمد حاصل از اصلاح قیمت حاملهای انرژی تا سقف 48 هزار میلیارد تومان را دارد؛ اما بنده اعلام می‌کنم که فعلا برنامه افزایش قیمت حاملهای انرژی در سال جاری قطعی نیست.»
تنها بودجه برخی دستگاه‌ها مبتنی بر عملکرد است
یکی دیگر از موضوعات جدید در بودجه سال 1397 که می‌توانست جذابیت داشته باشد، تغییر شیوه سنتی بودجه‌نویسی به روش مبتنی بر عملکرد بود. هر چند با نگاهی گذرا به لایحه بودجه سال آینده نمی‌توان تفاوت چشمگیری با شیوه بودجه‌ریزی سال‌های پیش یافت. توضیحات روز گذشته نوبخت هم نشان می‌دهد بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد تنها برای برخی دستگاه‌ها اجرا شده است.
رییس سازمان برنامه و بودجه کشور همچنین به مشارکت بخش خصوصی در تکمیل پروژه‌های عمرانی اشاره کرد و توضیح داد: «باتوجه به محدودیت اعتبار تملک دارایی‌های سرمایه‌یی از منابع مالی، بانکی و بخش خصوصی استفاده خواهیم کرد، مدلی که در جهان تجربه شده و به‌صورت خصوصی، عمومی و شراکتی پذیرفته شده است.»
به گفته وی، در حال حاضر 66 هزار پروژه استانی و 6هزار طرح ملی به 3 گروه تقسیم شده است. گروه اول قابل واگذاری است که کارهای آن انجام شده، گروه دوم مشارکت با بخش خصوصی و گروه سوم را نمی‌توان واگذار کرد یا مشارکت داد، بنابراین دولت باید آنها را تمام کند.
نوبخت با اشاره به دارایی‌های سرمایه‌یی دولت در لایحه بودجه سال 97 گفت: «بخشی از این دارایی، اموال و ساختمان است که برای فروش آن 1500میلیارد تومان درآمد درنظر گرفته‌ایم و همچنین 4500 میلیارد تومان هم برای فروش پروژه‌های عمرانی پیش‌بینی کرده‌ایم.»
وی افزود: «برای فروش نفت و فرآورده‌های نفتی 101هزار میلیارد تومان درنظر گرفته‌ایم که به این ترتیب مجموع درآمد دولت از محل فروش دارایی‌های سرمایه‌یی 106 هزار و 500 میلیارد تومان خواهد بود که این رقم نسبت به عدد 119هزار میلیارد تومان درآمد دارایی‌های سرمایه‌یی در قانون بودجه سال 96 به میزان 10.4درصد کاهش نشان می‌دهد.»
درآمدها کفاف هزینه‌ها را نمی‌دهد
نوبخت با بیان اینکه این درآمدها جواب هزینه‌های کشور را نمی‌دهد، گفت: «به همین دلیل حدود
6 هزار و 100 میلیارد تومان درآمد برای فروش سهام کارخانه‌های دولتی و همچنین فروش اوراق و اسناد مالی به مبلغ 38 هزار میلیارد تومان پیش‌بینی کرده‌ایم. برای اینکه اعتبار دولت محفوظ بماند، یک نامه به خزانه‌داری کل ارسال و اعلام کردیم که به محض رسیدن موعد سررسید اوراق مالی، خزانه‌داری پول آن را بپردازد، به‌همین دلیل خزانه‌داری برای این موضوع هر دو هفته یک گزارش به سازمان برنامه و بودجه می‌دهد.»
وی ادامه داد: «بنابراین برای سال آینده 47 هزار و 700میلیارد تومان از محل واگذاری دارایی‌های مالی درآمد پیش‌بینی کرده‌ایم که 6 هزار و 100میلیارد تومان برای فروش سهام شرکت‌های دولتی و بیش از 38هزار میلیارد تومان برای فروش اوراق مالی درنظر گرفته‌ایم.»
رییس سازمان برنامه و بودجه با اشاره به اینکه بودجه کل کشور 1194 هزار میلیارد تومان است، گفت: «منابع عمومی بودجه 368 هزار میلیارد تومان و درآمدهای اختصاصی نیز 53 هزار میلیارد تومان است.» نوبخت با بیان اینکه طبق نظام GFS و استانداردهای بین‌المللی پذیرفته شده درآمدها در لایحه بودجه 97 مبلغ 193 هزار و 400میلیارد تومان است، بیان کرد: «این رقم نسبت به مصوب سال جاری 11.1درصد رشد دارد که مربوط به بخش‌های مالیات، گمرک و سایر است. رقم خالص مالیات 105 هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به مصوب قانون امسال 6.7درصد رشد نشان می‌دهد.»
تمرکز مالیات‌ستانی بر بخش کدر اقتصاد
یکی دیگر از محورهایی که نوبخت روز گذشته درخصوص آن توضیح داد، درآمدهای مالیاتی و امکان افزایش این بخش از درآمدها در بودجه بود. نوبخت با طرح این سوال که آیا می‌توانیم مالیات بیشتری داشته باشیم، ضمن تایید این موضوع عنوان کرد: «ما نمی‌خواهیم فشار بیشتری به مودیان فعلی بیاوریم، اما کسانی هستند که مالیات نمی‌دهند.
اکنون 40هزار میلیارد تومان از محل کسانی که می‌شناسیم و درآمد دارند، اما طبق قانون معاف هستند، می‌توان درآمد داشت. همچنین لایه پنهان و غیرشفافی وجود دارد که درآمد دارند و فعالیت می‌کنند، اما مالیات نمی‌دهند یا مالیات آنها بایسته نیست. در عین حال، در بازبینی نسبت به گروه‌های معاف از مالیات باید نگاه خود را به بخش کدر اقتصاد معطوف کنیم.»
وی یادآور شد: «چند سال است بودجه خاصی به سازمان مالیاتی داده می‌شود تا براساس شرایط روز و نرم‌افزارهای جدید اقدام کنیم.»
نوبخت در مورد درآمدهای گمرکی هم گفت: «این درآمدها امسال 17 هزار و 300 میلیارد تومان بوده که در لایحه به 23 هزار میلیارد تومان افزایش یافت.»
باوجود توضیحاتی که روز گذشته نوبخت درخصوص رویکرد دولت در بودجه سال آینده ارائه داد، هنوز مشخص نیست که این لایحه بودجه با چه بازخوردی در مجلس مواجه خواهد شد. اگر امسال هم همانند سال گذشته کشمکش میان مجلس و دولت ادامه داشته باشد، باید منتظر تغییرات گسترده بود و بر این اساس، لایحه بودجه به تنهایی نمی‌تواند بیانگر سیمای حقیقی بودجه 97 باشد. باید منتظر ماند و دید که مجلس با لایحه پیشنهادی دولت چگونه برخورد خواهد کرد.
منابع اصلاح قیمت‌های انرژی را به مردم برمی‌گردانیم
رییس سازمان برنامه و بودجه همچنین در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه برخی معتقدند با توجه به افزایش‌های در نظر گرفته شده برای قیمت حاملهای انرژی، بودجه سال آینده بودجه گرانی است، گفت: «این مساله را باید توجه داشته باشیم همواره این سوال مطرح است که چرا یارانه به ثروتمندان پرداخت می‌شویم بنابراین ما به دنبال این هستیم که یارانه به نیازمندان پرداخت شود و بنده تاکید می‌کنم هیچ فرد نیازمندی در سال 97 نخواهد بود که یارانه او قطع شود.»
وی ادامه داد: «درخصوص گرانی نکته اینجاست که یک زمان در بودجه دنبال ارقامی می‌گردیم که منابع دولت از محل تغییر آن افزایش یابد اما ما در لایحه بودجه 97 می‌خواهیم منابع حاصل از اصلاح قیمت‌ها را به خود جامعه برگردانیم چراکه برای ما خیلی تلخ است که ببینیم برخی خانوارها تعدادی از فرزندانشان بیکار است.»
نوبخت تصریح کرد:«هدف برنامه ششم توسعه ایجاد 950هزار اشتغال خالص در سال است و دولت تمرکز خود را به این بخش معطوف کرده و تاکید می‌کنم که هیچ ریالی از منابع حاصل از اصلاح قیمت‌ها صرف هزینه‌های جاری و عمرانی دولت نمی‌شود.»
وی همچنین در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه با توجه به درخواست برداشت 20هزارمیلیارد تومان(5.8 میلیارد دلار) از صندوق توسعه ملی سهم این صندوق از کل درآمدهای نفتی سال آینده چقدر خواهد بود، اظهار کرد:«منابع نفتی حاصل ضرب 2میلیون و 410هزار بشکه در 55 دلار و به تعداد 336روز است که مجموع آن رقمی بالغ بر 50 میلیارد دلار می‌شود.»
رییس سازمان برنامه و بودجه ادامه داد:«14.5درصد از این رقم سهم شرکت ملی نفت است و 32درصد دیگر را بانک مرکزی به حساب صندوق توسعه ملی واریز می‌کند که با این اقدام رقم واریزی به صندوق توسعه ملی 50 میلیارد دلار می‌شود. درخواست دولت از مجلس رقمی بالغ بر 20هزارمیلیارد تومان است که در اولویت‌های مشخص شده، صرف شود.»
نوبخت گفت:«12هزارمیلیارد تومان از این رقم صرف اولویت‌های کشور ازجمله ریزگردها می‌شود. من سوال می‌کنم آیا این پول در صندوق توسعه ملی بماند، فایده بیشتری دارد یا اینکه صرف حل مشکل ریزگردها و انجام پروژه‌های زیستی و عمرانی شود.» وی تاکید کرد:«حدود 10میلیارد دلار به صندوق توسعه ملی واریز خواهد شد و البته از مجلس این خواهش را داریم که هر کجا تشخیص دهد از منابع کم کند و هر کجا تشخیص می‌دهد، اضافه کند.»
