تشدید چالش سهم ایران از خزر

گروه ایران  

انتقادات داخلی از سیاست دستگاه دیپلماسی کشور در مذاکره با دیگر کشورهای ساحلی دریای خزر بر سر تقسیم این دریا رو به فزونی است. این‌بار صدای نمایندگان مجلس درآمده است؛ آنجا که یوسفیان‌ملا منتقد ملاحظات سیاسی ایرانی‌ها شده که نتیجه‌اش متضرر شدن کشور بوده، لاهوتی تساوی سهم کشورها را به میان کشیده و ذالنور نیز از سهم 50 درصدی ایران از منابع دریای خزر سخن گفته است. این موضع‌گیری‌ها پس از آن صورت گرفته که به ادعای دلق‌پوش نماینده مجلس برخی منابع از سهم 8درصدی ایران در دریای خزر خبر می‌دهند. اما پیش‌تر وزارت امور خارجه خبر مشابه این اظهارات دلق‌پوش را تکذیب کرده بود. به گفته سخنگوی دستگاه دیپلماسی ایران هنوز توافقی صورت نگرفته است و آنچه درباره سهم ایران از دریای خزر منتشر می‌شود، صحت ندارد. این واکنش‌ها پس از انتشار سخنان معاون آسیا و اقیانوسیه وزارت امور خارجه در 18 آذرماه صورت گرفت؛ اظهاراتی که ابهامات را افزایش داد، جایی که سخن گفتن از سهم 20درصدی ایران را غیرحقوقی خواند تا این گفته‌اش شائبه‌هایی را درباره دیدگاه وزارت امور خارجه درباره سهم ایران از دریای خزر را به وجود آورد. هرچند ابراهیم رحیم‌پور چند روز بعد پس از آنکه از سوی رسانه‌ها تحت فشار قرار گرفت، گفت که از آنچه درباره تقسیم دریای خزر گفته سوءبرداشت شده؛ چرا که او رقمی از سهم ایران اعلام نکرده است و تنها حرفش این بوده که سهم ما در دریای خزر یک هندوانه یا خربزه نیست که به صورت مساوی بین پنج بچه تقسیم شود. اما گویی این توضیحات دست‌کم پارلمان‌نشینان را قانع نکرده است. به تازگی نمایندگان مجلس شورای اسلامی و در راس آنها نمایندگان استان‌های حاشیه دریای خزر به قضیه وارد شده و از سیاست‌های دستگاه دیپلماسی ایران در این خصوص انتقاد کرده‌اند.

 یوسفیان‌ملا: ملاحظات سیاسی ایران

را متضرر کرده است

در همین ارتباط نماینده آمل در گفت‌وگویی با خانه‌ملت بهره‌برداری سریع کشورهای همسایه به خصوص آذربایجان از نفت و گاز دریای خزر را مورد اشاره قرار داد و گفت که با توجه به «ملاحظات سیاسی» ایران، روند کار در دریای خزر به نفع جمهوری اسلامی نیست.

عزت‌الله یوسفیان‌ملا با اشاره به اینکه در تقسیم دریای خزر چانه‌زنی مناسب با قانون دقیق لازم است، افزود: در حقیقت دولت‌های همسایه به زورگویی اتکا کرده‌اند و از سوی دیگر به مقررات و پیشنهادات خود هم پایبند نیستند حال آنکه جمهوری اسلامی حسن همجواری را رعایت کرده است.

او درباره وضعیت حقوقی دریای خزر و تعیین رژیم حقوقی جدید گفت: جریان مذاکرات تعیین تکلیف حقوقی دریای خزر بر مبنای تعریف استنباطی آن خواهد بود، در واقع تعیین رژیم حقوقی بر حسب تعریف دریا، دریاچه یا اقیانوس متفاوت است که در هر یک از موارد برای ما شرایط دارای مزایا و معایبی خواهد بود. نماینده آمل در مجلس شورای اسلامی در توضیح وضعیت کمی و کیفی دریای خزر افزود: عمق دریای خزر و شیب آن به سمت ایران است، حال آنکه عمق دریا برای همسایگان ما بسیار کمتر بوده به نوعی که در نهایت این میزان به 5 و 10 متر می‌رسد ولی در محدوده سهم جمهوری اسلامی عمق دریا به 10هزار متر می‌رسد. متاسفانه با توجه به اینکه ایران در حاشیه پرعمق دریای خزر واقع شده، شاهد تمام زباله‌هایی هستیم که به وسیله بادها به این سمت هدایت می‌شود و با آغاز وزش‌های شدید بسیاری از کشاورزان چوب‌ها را جمع‌آوری می‌کنند. یوسفیان‌ملا در ادامه با اشاره به قراردادهای ایران و اتحاد جماهیر شوروی سابق در سال‌های 1919 و1941 گفت: بر اساس این قراردادها سهم هر یک 50درصد مشاعی بود اما هم‌اکنون با وجود تقسیم اتحاد جماهیر شوروی به 4 کشور و عدم تقسیم سهم ایران، کشورهای همسایه شمالی از پرداخت سهم ایران در بخش‌های مختلف امتناع می‌کنند. او افزود: متاسفانه روسیه ضمن عقد قرارداد با قزاقستان، بدون اطلاع ایران سهمی از دریای خزر را به آنها اختصاص داد، در شرایط کنونی نیز برخی معتقد به اجرای قانون نوار ساحلی هستند و عده‌یی دیگر مخالفت می‌کنند. در مجموع هم 49 جلسه آشکار و پنهان و غیره بین دولت‌های همسایه خزر برگزار شده اما هنوز نتیجه‌یی حاصل نشده است.

 دلق‌پوش: سهم ایران 50درصد است

یکی دیگر از نمایندگان مجلس اعتقاد دارد که سهم ایران از دریای خزر 50درصد است و وزارت امور خارجه نباید حتی یک‌درصد از این سهم کوتاه بیاید. فرهاد دلق‌پوش که برخی منابع به او از سهم 8 درصدی ایران خبر داده‌اند، گفت: تاکنون حریم دریایی و رژیم حقوقی کشورهای حاشیه دریای خزر مشخص نشده است، موضوعی که در این زمینه اهمیت دارد، این است که تجزیه شوروی سابق و تشکیل کشورهای استقلال یافته نباید سهم ایران در دریای خزر را تهدید کند. این عضو کمیسیون اقتصادی مجلس بر سهم 50 درصدی ایران از خزر تاکید دارد و معتقد است عقب‌نشینی مسوولان از حق ایران در این موضوع باعث می‌شود تا کشورهای حاشیه دریای خزر احساس کنند که از سهم 50درصدی ایران در این دریاچه حقی دارند.

 لاهوتی: ایران نمی‌تواند خواهان سهم بیشتر باشد

اما آنچه از سوی دلق‌پوش مطرح می‌شود، به اعتقاد یکی دیگر از نمایندگان با واقعیت منطبق نیست. مهرداد لاهوتی در گفت‌وگو با خانه ملت با بیان اینکه کشورهای همسایه دریای خزر معتقد به سهم مساوی هستند، گفت که «واقعیت را باید پذیرفت و دانست که ایران نمی‌تواند، خواهان سهم بیشتر در جریان تعیین رژیم حقوقی جدید باشد هرچند نباید از حقوق مساوی شرایط کنونی چشم‌پوشی کرد، به ویژه اینکه همسایگان از این حقوق بهره بسیار می‌برند.»

نماینده لنگرود در مجلس در خصوص وضعیت حقوقی دریای خزر و تعیین رژیم حقوقی جدید اظهار کرد: کشورهای شوروی سابق و جمهوری اسلامی به عنوان تنها همسایگان دریای خزر در سال‌های دور دارای سهم مساوی 50درصد در بهره‌برداری از دریای خزر برخوردار بودند اما در طول سال‌ها، دو کشور به 5کشور همسایه خزر تقسیم شدند لذا سهم‌خواهی‌های جدید مطرح شده است. او با بیان اینکه کشورهای همسایه دریای خزر معتقد به سهم مساوی هستند، تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران در مذاکرات انجام شده به دنبال سهم بیشتر از قبل نیست اما همچنان تاکید دارد که از سهم بهره‌برداری خود کاسته نشود. به گفته لاهوتی ایران تاکنون شرایط بهره‌برداری کامل از سهم کنونی خود را تعبیه نکرده است و متاسفانه سایر همسایگان دریای خزر از منابع نفتی بهره بسیار بردند.