مفهوم منشور شهروندی نهادینه شود

یوسف مولایی  حقوقدان    

من معتقدم هر گامی در مسیر شناسایی و تحقق حقوق شهروندی برداشته شود قابل احترام و به خودی خود مثبت است. به خصوص اینکه دولت تاکید دارد شهروندان مطالبات خود را در این حوزه از دولت داشته باشند. دولت باید به دستگاه‌های زی‌ربط خود دستور بدهد تا این قوانین را سرلوحه کارهای خود قرار دهند و تا حد توان بکوشد این قوانین اجرایی شوند. باید مفهوم این منشور که مفاد آن قبلا در قانون اساسی عنوان شده و مربوط به حقوق مردم است به صورت کامل نهادینه شود. درواقع این منشور موضوع جدید را مطرح نمی‌کند اما همین که دولت به عنوان بخشی از حاکمیت نسبت به این موضوع حساسیت و علاقه‌مندی نشان داده جای خرسندی و نشانه‌یی مثبت است. باید این موضوع را به یاد داشته باشیم بخش عمده‌یی از رعایت حقوق شهروندی به قواهای دیگری جز دولت بازمی‌گردند که باید در بخش‌های بزرگ حاکمیت حل و فصل شده و در موردشان بحث و تبادل نظر شود. برای مثال قوه قضاییه نقش بسیار پررنگی در عملی شدن این منشور با دفاع از حق متهم و شاکی، علنی شدن محاکمات، محاکمه افراد در حضور هیات منصفه و... دارد. این موضوعات در قانون اساسی نیز عنوان شده اما گاهی رعایت نمی‌شود و دولت هم نمی‌تواند خیلی به قوای دیگر فشار بیاورد. مهم‌ترین نکته‌یی که در منشور حقوق شهروندی مطرح شده این است که شهروندان از حق حیات برخوردارند. این پایه‌یی‌ترین حق انسان است و برای همه به صورت مساوی وجود دارد ولی در سازماندهی زندگی اجتماعی و در بعد ایجابی دولت‌ها به صورتی عمل می‌کنند که این حق برای همه رعایت نمی‌شود. حق حیات شامل حق آموزش رایگان، شانس مساوی برای کسب، موقعیت‌ها ایجاد فرصت شغلی برای همه، جامعه بدون تبعیض و... است.

درواقع خود حق حیات نیاز به ملزومات بسیاری دارد که نیاز به سازماندهی‌های کلان از طرف حکومت و دولت‌ها نیازمند است. دولت منشور حقوق بشر شهروندی را مطرح کرده که در جای خود جای تقدیر دارد اما آیا راهکاری برای عملی شدن بند‌های آن نیز ارائه شده است؟ متاسفانه راهکاری از سوی دولت در زمینه ارائه نشده است. سوال من این است ایا بودجه‌یی که دولت محترم برای سال آینده تنظیم کرده با این منشور منطبق است؟ در این بین سوالاتی مطرح می‌شود که قابل تامل است. بسیاری از بودجه‌ها به نهادهایی اختصاص داده شده است که نقش عمده‌یی در روند عمرانی، سلامت، آموزش و اقتصاد کشور ندارند و بودجه در بخش پژوهشی و حقوق شهروندی اتفاقا ضعیف است. دولت باید دست‌کم در مواردی که در حیطه اختیاراتش است در زمینه رعایت حقوق شهروندی گام‌هایی صحیح و عملی بردارد و نشان دهد آنچه روی کاغذ عنوان کرده برایش دارای اهمیت است و به آن عمل می‌کند.

در این صورت می‌تواند از نهادها و ارگان دیگر نیز انتظار داشته باشد این قوانین را رعایت کنند. یکی از حقوق شهروندی دسترسی همه مردم به سیستم درمانی است اما آیا در بودجه امسال این موضوع لحاظ شده است؟ حرف اصلی من این است که از شعار تا عمل فاصله بسیار است و دولت باید برای تحقق عملی این منشور که همه موارد آن از حقوق اصلی مردم است اهتمام ویژه‌یی داشته باشد. ما نیز به عنوان شهروندان این کشور به این موضوع امیدواریم.