چالش‌های شهرداری و آبفای تهران
گروه انرژی حمید مظفر
شهرداری و شورای اسلامی شهر و شرکت آب و فاضلاب دو نهاد عمومی‌اند که در زمینه مساله تامین آب شهروندان همکاری زیادی را با یکدیگر دارند. اما تضاد منافع سبب می‌شود که در برخی حوزه‌ها این دو نهاد با یکدیگر دچار چالش شوند. روز سه‌شنبه، اعضای کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران تصمیم گرفتند تا سی‌امین جلسه خود را نه در خیابان بهشت بلکه در محل شرکت آب و فاضلاب استان تهران در خیابان فاطمی برگزار کنند. حضور در این جلسه تقریبا 3ساعته نشان داد که شهرداری و آبفا در بخش‌های متعددی با یکدیگر اختلاف نظر دارند که در صورت حل نشدن، می‌تواند منشأ بحران شهری جدیدی به نام «آب» در کنار آلودگی هوا در تهران باشد.
میزبانی مدیرعامل و معاونان شرکت آب و فاضلاب از اعضای کمیسیون سلامت شورای شهر فرصتی را برای ارائه گزارش و البته گلایه‌ها و درخواست‌های طرفین فراهم آورد. این جلسه به ریاست زهرا صدراعظم‌نوری، نماینده منتخب تهران در شورای شهر برگزار شد. آرش میلانی دیگر عضو کمیسیون سلامت شورای شهر، محمد پرورش مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب تهران و مدیران و کارشناسان این دو ارگان نیز در جلسه حضور داشتند.
در ابتدای این جلسه، مدیرعامل آبفای تهران به وضعیت بغرنج آلودگی هوای این روزهای پایتخت اشاره و اظهار کرد که در چنین شرایطی شهروندان تهرانی، تاب آلودگی آب را ندارند و در صورت بروز مشکل در کیفیت آب تهران، زندگی در این شهر بسیار دشوار و غیرممکن خواهد شد. از این رو پرورش از همگان درخواست کرد که در موضوع توزیع و کیفیت آب تهران به جای تشویش اذهان عمومی و مصاحبه کردن در عمل وارد شده و به بالا بردن کیفیت کمک کنند.
پس از اظهارات ابتدایی پرورش، علیرضا نوذری‌پور، قائم مقام مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران گزارشی از عملکرد این شرکت را برای نمایندگان و کارشناسان شورای شهر تهران بیان کرد. گزارش نوذری‌پور، حجم زیادی از اطلاعات درباره ساختار مدیریتی و اجرایی آب و فاضلاب تهران و آمار و ارقام را شامل می‌شد. اما یکی از این آمارهای ارائه شده بسیار نگران‌کننده بود. به گفته نوذری‌پور، تهران بزرگ‌ترین پایگاه جمعیتی کشور است که در کنار آن هیچ رودخانه‌یی بنا نشده و منابع آب آن بسیار محدود است. درحال حاضر سهم سرانه آب تجدیدپذیر غیرمتعارف تهران 350مترمکعب است که نشان‌دهنده وضعیت مطلق بحران است.
به گفته قائم‌مقام مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب، اگر سرانه آب تجدیدپذیر در هر سال 1700مترمکعب باشد شرایط نرمال است، اگر به 1000مترمکعب در سال برسد، وضعیت تنش آبی اطلاق می‌شود و اگر این رقم به زیر 500 مترمکعب نزول پیدا کند، بحران مطلق آب است.
در واقع تهران درحال حاضر با سرانه 350مترمکعب در سال در وضعیت بحران آبی به سر می‌برد و این انتقال آب از حوزه‌های دیگر است که توانسته جبران مصرف این شهر را بکند که البته خود انتقال آب نیز موضوعی تنش‌زاست.
داده‌های مربوط به بارندگی در سال جاری نیز امیدها نسبت به وضعیت آب تهران را کم‌رنگ‌تر از کم‌رنگ کرده است. میانگین بلندمدت بارش در فصل پاییز در تهران حدود 76میلی‌متر است. این رقم در سال آبی گذشته به 57 میلی‌متر کاهش پیدا کرد و در سال آبی جاری به رقم فاجعه‌بار 27میلی‌متر رسیده است.
ادامه توضیحات نوذری‌پور شامل توضیح در رابطه با پیشرفت اجرای شبکه فاضلاب استان تهران بود که از رقم 37درصد در سال 89 به 73درصد در سال 96 رسیده است. اما نگاهی به نقشه شبکه فاضلاب حاوی نکته‌یی تامل‌برانگیز بود که از نگاه صدراعظم‌نوری، رییس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران نیز دور نماند. تقریبا در غرب تهران شبکه فاضلاب شهری هیچ‌گونه توسعه‌یی نداشته است. هر چند اصغر ریاضتی، مدیرعامل و رییس هیات‌مدیره شرکت فاضلاب استان تهران سعی داشت تا این مساله را ناشی از اولویت‌بندی‌های صورت گرفته بداند اما ادامه گفت‌وگوها در این رابطه پرده از مشکل اصلی برداشت:«اختلاف شرکت آب و فاضلاب و شهرداری منطقه 22.» پس از اصرار چندین باره پرورش به ریاضتی برای بازگو کردن مشکلات با شهرداری منطقه 22 ریاضتی لب به سخن گشود و اظهار کرد:«حدود 6 سال پیش درخواست شد تا شهرداری منطقه 22 نیز در این طرح مشارکت داشته باشد و تفاهمنامه‌یی در این زمینه امضا شد. این تفاهمنامه منجر به این شد که آب و فاضلاب استان تهران تخصیص لازم را در کمتر از دو هفته از وزیر نیرو بگیرد. از آن سو نیز سازمان سرمایه‌گذاری شهرداری تهران و شهرداری منطقه 22 تعهداتی را داشتند که باید در لایحه بودجه سالانه درج می‌شد.» در واقع مدیران آب و فاضلاب می‌گویند که به تعهدات خود در آن تفاهمنامه در کمتر از دو هفته عمل کردند اما شهرداری منطقه 22 پس از گذشت 6 سال هنوز به تعهدات خود عمل نکرده است.
محمد پرورش با اشاره به وضعیت اسفناک فاضلاب منازل در کنار دریاچه چیتگر اعلام کرد که با توجه به شکایات متعدد ساکنان، شرکت آب و فاضلاب به تنهایی شروع پروژه را به عهده گرفته و منتظر حل و فصل اختلافات خود با شهرداری نشده است.
ادامه نشست روز سه‌شنبه به موضوع حاشیه‌ساز سلامت آب تهران رسید که در این رابطه مهتاب باغبان، مدیر دفتر کنترل کیفیت بهداشت آب و فاضلاب و امور آزمایشگاه‌ها توضیحاتی را ارائه کرد. موضوع اصلی صحبت‌های باغبان کیفیت پایین آب جنوب شهر تهران و نیترات بالای آن در سال‌های گذشته بود. باغبان ریشه اصلی این مشکل را نبود بسترهای لازم برای انتقال آب از تصفیه‌خانه‌ها در مناطق جنوبی تهران دانست که منجر به استفاده از شبکه‌های آبرسانی خصوصی شده بود که در دهه‌های گذشته توسط خود مردم ایجاد شده بود. این شبکه‌ها به واسطه رسوخ فاضلاب و شیب نزولی هیدرولوژیکی شهر تهران منجر به واکنش‌های بی‌هوازی و ورود نیتراب به آب شده بود.
به گفته باغبان در نهایت با ورود آب سد ماملو و اختلاط آن با آب‌های زیرزمینی وضعیت نیترات آب جنوب تهران بهبود پیدا کرد. با بهره‌برداری از تصفیه‌خانه هفتم تهران، سطح نیترات آب جنوب به زیر 50 میلی‌گرم رسید. باغبان پایدار ماندن این سطح از نیترات را وابسته به افتتاح تصفیه‌خانه 6 و رینگ قمر بنی‌هاشم دانست.
درخواست نامعقول شهرداری برای عوارض
یکی دیگر از موضوعات چالش‌برانگیزی که در نشست روز سه‌شنبه مطرح شد، بحث اخذ عوارض پسماند و عوارض نوسازی بابت مخازن ذخیره‌سازی آب، تلمبه‌خانه‌ها، چاه‌ها و دیگر تاسیسات مربوط به شرکت آب و فاضلاب بود.
عزیز عالی‌نژاد، مدیرعامل شرکت تامین و تصفیه آب و فاضلاب تهران در اعتراض به این ارقام سنگین اظهار کرد که تاسیسات یاد شده شاید در طول یک هفته یک کیسه زباله نیز تولید نکنند. وی اظهار کرد که برای 2سال است که شهرداری‌ها با این شرکت مکاتبه کرده و اخیرا نیز اجراییه‌هایی در سطح 900میلیون و بالای یک میلیارد تومان نیز برای برخی تاسیسات صادر کرده‌اند.
زهرا صدراعظم‌نوری، عضو شورای شهر تهران در پاسخ به این انتقاد به وضعیت نامناسب اقتصادی شهرداری تهران و نیاز به درآمدهای اینچنینی اشاره و تلاش کرد تا با این استدلال اخذ عوارض میلیاردی از تاسیسات آبی را توجیه کند. محمد پرورش، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب نیز در واکنش به این اظهارنظر بیان کرد:«نباید از زمینی که در آن فقط آب است و از بابت آن آب نیز چیزی عاید ما نمی‌شود چنین عوارضی اخذ کنند و سبب ایجاد مشکلات اقتصادی برای ما بشوند و ما مجبور شویم نیروی کار خود را اخراج کنیم. بعد که در یک نقطه شهر بی‌آبی بشود اگر ریشه‌یابی کنیم، خواهیم دید که ممکن است ریشه در عوارض شهرداری داشته باشد.»
وی در نهایت با اشاره به برآورد 70میلیارد تومانی از عوارض شهرداری به کنایه گفت:«ما حاضریم خود مدیران بروند، زباله‌های این مجموعه‌ها را جمع کنند و بسوزانند و تاییدیه محیط زیست را نیز بگیریم اما 70میلیارد عوارض شهرداری ندهیم».
در نهایت و پس از بحث‌های فراوان مقرر شد که شرکت آب و فاضلاب مکاتبه‌یی در این رابطه با شورای شهر داشته باشد و استدلالات خود را در رابطه با معافیت یا کاهش نرخ عوارض یاد شده، ارائه کرده و اعضای شورا در رابطه با آن تصمیم بگیرند.
حفاظت با چنگ و دندان از فضای سبز
بحث اجازه حفر چاه‌های آب در فضای سبز برای بهره‌برداری در مواقع بحرانی و خشکسالی، اختلاف نظر دیگر میان اعضای شورا و کارشناسان شرکت آب و فاضلاب است. ابتدا مدیرعامل شرکت تامین و تصفیه آب و فاضلاب تهران در این رابطه به توجیه لزوم حفر چاه‌های بیشتر آب پرداخت و گفت:«آقای پرورش بارها تاکید کرده‌اند که ظرفیت برداشت از چاه‌های آب باید به 20مترمکعب در ثانیه برسد. البته نه با این هدف که اکنون از آن برداشت کنیم بلکه هدف برداشت در روز مبادا و در مواقع خشکسالی یا زلزله است. اگر خشکسالی شود و آب سدها خشک شوند ما به غیر از چاه‌ها، آب دیگری نداریم تا به مردم عرضه کنیم. برای این کار نیاز به مخازن و تلمبه‌خانه‌های جدید داریم و برای این کار نیاز به تعامل بیشتر شهرداری است».
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب نیز در تکمیل این بخش گفت:«در سال 93 سدهای ما خالی بود و تمام فشار بر برداشت آب از چاه‌ها بود. ظرفیت برداشت از چاه‌های فعلی نیز حدود 15مترمکعب در ثانیه است که باید به 20مترمکعب در ثانیه برسد. چاه‌های جدید را در خانه‌های مردم که نمی‌توانیم حفر کنیم. توافق ما با شهرداری این بود که این چاه‌ها در فضای سبز خیابان‌ها و پارک‌ها حفر شوند».
یوسفی، دبیر کمیسیون سلامت شورای شهر در واکنش به این صحبت‌ها بیان کرد:«یک شرکت می‌خواهد دکل بزند، می‌گوید جا ندارم پارک‌ها را به من بدهید، دوستان می‌خواهند چاه بزنند، می‌گویند در فضای سبز به ما جا بدهید، فرمانداری درخواست جا دارد. در هر جلسه‌یی که من حضور دارم، درخواست جا در فضای سبز دارند. ما با چنگ و دندان از فضاهای سبز حفاظت می‌کنیم».
