موانع کاهش 30 درصدی آلودگی هوای تهران

گروه راه و شهرسازی  آزاده کاری

هفته گذشته شهربانو امانی عضو کمیسیون حمل و نقل شورای شهر تهران در تذکری عنوان کرد بعد از 4 ماه بررسی به این نتیجه رسیدیم که که راه‌حل کاهش آلودگی هوا بسیار آسان است و نصب فیلتر دوده روی اتوبوس‌ها تا 30درصد می‌تواند آلودگی هوای شهر را کاهش دهد.

وی هزینه نصب فیلتر دوده روی همه اتوبوس‌ها را حدود 100میلیارد تومان برآورد کرد که قطعا 100 میلیارد تومان در برابر بودجه 18هزار میلیاردی شهرداری رقم قابل توجهی نیست. از سوی دیگر همان روز محسن پورسیدآقایی معاون حمل‌ونقل ترافیک شهرداری عنوان کرد که هزینه نصب فیلتر دوده روی هر اتوبوس 40میلیون تومان می‌شود. با احتساب تعداد اتوبوس‌های شهر که حدود 6هزار دستگاه اتوبوس است، می‌توان گفت، شهرداری برای نصب فیلتر دوده روی تمام اتوبوس‌های تهران باید چیزی حدود 240میلیارد تومان هزینه کند که این مبلغ در مقایسه با بودجه شهرداری و نیز تاثیر30 درصدی که در کاهش آلودگی هوا دارد، مبلغ زیادی نیست.

در واقع اگر بشود با صرف 240میلیاد تومان، سالانه جان هزار و 500 نفر از شهروندان تهرانی را نجات داد، نباید در این امر کوتاهی شود. این در حالی است که به گفته افشین حبیب‌زاده، عضو کمیسیون حمل و نقل شورای شهر در شهرداری نیز ردیف بودجه‌یی برای این موضوع تعریف شده است.

به گزارش «تعادل» در حال حاضر در تهران

۶ هزار و ۲۶۸ دستگاه اتوبوس در ۲۴۱ خط اتوبوسرانی فعالیت می‌کنند. بیشترین درصد اتوبوس‌ها متعلق به اتوبوس‌های گازسوز تک‌کابین با ۲ هزار و ۶۶۹ دستگاه و کمترین متعلق به اتوبوس‌های برقی و هیبریدی است که با توجه به آلودگی شهر تهران تعداد اتوبوس‌های برقی و هیبریدی باید افزایش پیدا کنند.

به گفته مسوولان شهری، اکنون نیمی از ناوگان اتوبوسرانی پایتخت فرسوده و موجب آلودگی هوا و آلودگی‌هایی نظیر آلودگی صوتی، بصری و غیره می‌شوند که هرچه سریع‌تر باید نوساز شوند. تهران روزانه به 5 میلیون سفر درون‌شهری با اتوبوس نیاز دارد، اما در شرایط فعلی ناوگان، فاصله زیادی با این نیاز وجود دارد و به دلیل ناهمسویی میان مدیریت شهری و دولت در چند سال گذشته پایتخت‌نشینان از بسیاری از حقوق خود به‌ویژه در حوزه حمل‌ونقل عمومی محروم شده‌اند.

 نقش کامیون‌های باری در آلودگی هوا

در روزهای اخیر که آلودگی هوا در شرایط بحرانی قرار گرفت، بحث نوسازی ناوگان حمل و نقل شهرداری بیش از پیش در رسانه‌ها مطرح شد. اما محسن هاشمی رییس شورای شهر تهران در پاسخ به سوال «تعادل» تلویحا عنوان کرد که آلودگی ناشی از تردد کامیون‌ها بیشتر از آلودگی است که اتوبوس‌ها ایجاد می‌کنند. هاشمی با اشاره به تذکر شهربانو امانی مبنی بر اینکه نصب فیلتر دوده بر اتوبوس‌ها منجر به کاهش 30درصدی آلودگی هوا می‌شود، گفت: 30 درصد عدد بالایی است و تاثیر نصب فیلتر دوده بر کاهش آلودگی هوا کمتر از این مقدار است.  وی افزود: یکی از منابع عمده آلوده‌کننده هوا غیر از اتوبوس‌ها، کامیون‌های باربری‌اند. در سیستم کامیون‌های باربری این مشکل وجود دارد که کامیون‌ها از طریق بارنامه کار خود را انجام نمی‌دهند در نتیجه کامیون‌های فرسوده و کهنه به داخل شهر ورود پیدا کرده و نقش مهمی در آلودگی هوای شهر دارند. باید شرایطی فراهم شود تا کامیون‌دارها فقط از طریق بارنامه بتوانند وارد شهر شوند، در این صورت می‌توان تردد کامیون‌ها به شهر را کنترل کرد.

وی با ابراز بی‌اطلاعی از اینکه ردیف بودجه‌یی برای نصب فیلترهای دوده روی اتوبوس‌ها در شهرداری وجود دارد، ‌اظهار کرد: اگر چنین باشد شهرداری باید این کار را انجام دهد و شورا نیز این موضوع را پیگیری می‌کند.

آرش میلانی عضو کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری نیز در گفت‌وگو با «تعادل» درباره چرایی عدم نصب فیلتر دوده روی اتوبوس‌ها گفت: در شورای چهارم به این موضوع پرداخته شد ومصوبه‌یی در این زمینه وجود دارد و بودجه‌یی هم برای نصب آن در نظر گرفته‌اند، اما نصب فیلتر دوده دارای مشکلات فنی است. از آنجا که اکثر اتوبوس‌های شهری فرسوده هستند، نصب فیلتر دوده بر کارایی اتوبوس‌ها تاثیر می‌گذارد. از سوی دیگر، هر سال که می‌گذرد سهم اتوبوس‌های فرسوده در ناوگان اتوبوسرانی افزایش می‌یابد. بنابراین مدیریت شهری باید تصمیم بگیرد که به این اتوبوس‌ها سرویس ارائه کند یا آنها را از رده خارج کند. البته قطعا روی اتوبوس‌هایی که امکان نصب دوده دارند باید این کار انجام شود.

وی ادامه داد: زمانی که اتوبوس‌ها فرسوده هستند، باید اولویت مدیریت شهری به سمت جایگزین کردن اتوبوس‌ها برود. قیمت اتوبوس از 600 میلیون شروع و تا یک میلیارد تومان می‌رسد. افکار عمومی و رسانه‌ها باید به این سمت بروند که چگونه می‌توان هزینه این اتوبوس‌ها را تامین کرد. قطعا یک بخش هزینه‌ها از منابع داخلی شهرداری تامین شده و بخش دیگری را هم دولت باید متقبل شود. البته مشارکت شهر نیز در این زمینه بی‌تاثیر نخواهد بود.

میلانی با بیان اینکه انتظار می‌رود، در بودجه پیشنهادی موضوع خرید اتوبوس‌ها به‌طور کامل مشخص شود، اظهار کرد: باید مشخص شود برای حل مشکل اتوبوس‌ها به چه میزان سرمایه نیاز است و بخش‌های مختلف چه سهمی باید در تامین هزینه‌ها داشته باشند.

 موتورهای برقی، نیازمند حمایت دولت

میلانی در پاسخ به اینکه کمیسیون حمل و نقل برای برقی کردن موتورسیکلت‌ها برنامه جدید دارد یا خیرعنوان کرد: این مورد نیز در شورای قبلی دیده شده و تسهیلاتی برای این امر در نظر گرفته شده است. اما موضوع این است که دارندگان فعلی موتورسیکلت‌های کاربراتوری توانایی مالی خرید موتورهای برقی را ندارند، زیرا قیمت موتورهای برقی به دلیل عوارض بالای گمرکی قیمت بالایی هم دارند و تسهیلات شهرداری نیز تکافوی خرید این موتورها را نمی‌کند.  وی با تاکید بر اینکه تشویق موتورسواران به خرید موتورهای برقی نیز به کمک و حمایت مالی از سوی دولت دارد، تصریح کرد: در برنامه هوای پاک دولت مکلف شده تا تسهیلات ارزان‌قیمت با بهره 4 درصد با بازپرداخت 10ساله در اختیار متقاضیان قرار دهد. اما واقعیت این است که منابع دولت نیز محدودیت دارد و باید تامین منابع مالی به گونه‌یی باشد که بتوان وام کم بهره دراختیار مردم قرار دهیم، در غیر این صورت این طرح‌ها مورد استقبال قرار نمی‌گیرد.

 نیاز شهر به طرح جامع ترافیک

شهروندان ساکن شرق تهران اﺗﻮﺑﻮس‌ﻫﺎی ﺑﺰرﮔﯽ را ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﯿﻠﻪ‌ﻫﺎی آﻫﻨﯽ ﺑﻪﺳﯿﻢ ﻫﺎی ﻫﻮاﯾﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎن‌‌ﻫﺎی ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺑﻪ ﻣﯿﺪان اﻣﺎم ﺣﺴﯿﻦ(ع) ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دارﻧﺪ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ در ﻣﺤﺪوده ﻣﯿﺪان اﻣﺎم ﺣﺴﯿﻦ(ع) و خیابان 17شهریور، می‌توان ردپای سیم‌های منقطع بر فراز مسیرهای پیشین اتوبوس‌های برقی را مشاهده کرد. چند سال پیش ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻓﺮﺳﻮدﮔﯽ اﺗﻮﺑﻮس‌ﻫﺎی ﺑﺮﻗﯽ و ﺗﺠﻬﯿﺰات آن و ﺧﻄﺮات اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ و ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﺟﺮای ﻃﺮح ﭘﯿﺎده‌راه 17ﺷﻬﺮﯾﻮر، آن اﺗﻮﺑﻮس ﻫﺎ ﻛﻨﺎر رﻓﺖ و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮه‌ﻫﺎ ﭘﯿﻮﺳﺖ. برقی کردن اتوبوس‌ها راه‌حلی است که گاه از سوی مسوولان شنیده می‌شود، اما تاکنون جدی گرفته نشده است. اینکه بتوان بخشی از اتوبوس‌های شهر حداقل بخشی از خطوط بی‌آرتی را مجهز به سیستم برقی کرد، قطعا تاثیر بسزایی در کاهش آلودگی هوای شهر خواهد داشت. میلانی در این باره عنوان کرد: به‌طور کلی همه ابزارهای مربوط به حمل و نقل باید در قالب یک طرح جامع حمل و نقل و ترافیک دیده شود تا اثربخشی آن تامین شود. در واقع باید هزینه فایده این کار سنجیده شود.

البته هنوز معاونت حمل و نقل ترافیک شهرداری درباره اتوبوس‌های برقی لایحه و پیشنهادی به کمیسیون حمل و نقل ارسال نکرده است.

وی اضافه کرد: بخش خصوصی می‌تواند به این قضیه ورود پیدا کند، اما بخش خصوصی نیز با مشکلات مالی مواجه است و نیازمند حمایت هستند. اینکه این حمایت چگونه صورت گیرد، مستلزم این است که ذی‌نفعان ورود پیدا کرده و شهرداری را یاری کنند.

 دو روز پیش خبری مبنی بر لغو فروش طرح ترافیک سالانه از سوی پورسیدآقایی، معاون حمل و نقل شهرداری تهران مطرح شد که روزنامه تعادل نیز در گزارشی به آن پرداخت. میلانی در پاسخ به اینکه اجرای این طرح چه کمکی به کاهش آلودگی و کاهش ترافیک شهر می‌کند، گفت: این طرح در ادامه اجرای طرح LEZ است. همان‌طور که می‌دانید طرح LEZ به این معناست که خودروهای آلوده محدودیت تردد در شهر داشته باشند. یک خودرو کاربراتوری که 20 سال از عمر آن گذشته چند برابر دیگر خودروها آلایندگی در شهر ایجاد می‌کند و طبیعی است که اجازه نداشته باشد در نقاط شلوغ و پر رفت و آمد تردد کند. بنابراین LEZ یک سیستم انعطاف‌پذیر است که تلاش می‌کند جلو ورود این خودروها را بگیرد.

به گفته این عضوکمیسیون محیط زیست شورا، اساسا نباید حقوق مردم را با حق یک شهروند که خودرو آلاینده دارد مقایسه شود. یکی از مشکلات این است که سهم خسارت اقتصادی خودروهای آلاینده محاسبه نشده است. بنابراین این شائبه به وجود می‌آید که شهرداری به دنبال درآمدزایی است. این در حالی است که درآمد حاصل از فروش طرح درمقابل بودجه مورد نیاز شهرداری رقم قابل توجهی نیست.

وی ادامه داد: این یک موضوع کاملا محیط زیستی و برای حفاظت از جان مردم است. در بحث محیط زیست و سلامت مردم نباید تعارف داشته باشیم. خودروهای آلاینده نباید وارد شهر شوند.

 وی در پاسخ به اینکه آیا اینکه به همه خودروها اجازه تردد به داخل طرح ترافیک داده شود منجر به افزایش ترافیک نخواهد شد، اظهار کرد: ما از سیستم متولی ترافیک خواهیم خواست که با مدل‌سازی درست آثار این کار را بسنجد. در واقع باید یک کار علمی در این زمینه انجام شود. شهرداری باید تبعات حذف خرید طرح ترافیک را با یک مدل‌سازی دقیق به ما نشان دهند و این موارد را برای مردم شفاف خواهیم کرد. فعلا منتظریم تا شهرداری لایحه خود را در این زمینه به شورا بیاورد تا مورد بررسی قرار گیرد.

 نصب فیلتر دوده نیازمند طرح و لایحه

افشین حبیب‌زاده عضو دیگر کمیسیون حمل و نقل شورای شهر نیز در گفت‌وگو با «تعادل» اظهار کرد: شهرداری ملزم به نصب فیلتر دوده روی اتوبوس‌هاست و ما هم در شورای شهر انتظار داریم تا این کار انجام شود و نیاز به ارائه طرح و لایحه ندارد.

وی در پاسخ به اینکه گفته می‌شود، هزینه نصب فیلتر دوده تنها 100میلیارد تومان است و این در برابر بودجه شهرداری مبلغ قابل توجهی نیست، اظهار کرد: نصب فیلتر دوده تنها یک بخش از نگهداری اتوبوس‌ها به شمار می‌رود. الان کپسول‌های اتش نشانی که در اتوبوس‌ها نصب شده تاریخ مصرفشان به پایان رسیده و باید عوض شوند انجام این کار نیاز به هزینه‌های بالایی دارد. هزنیه نصب فیلتر دوده نیز باید به اتوبوسرانی تخصیص داده شود تا اتوبوسرانی این کار را شروع کند.

وی همچنین عنوان کرد: برای نصب فیلتر دوده بر اتوبوس‌ها ردیف بودجه‌یی تعریف شده است و شهرداری به دلیل مشکلات مالی تاکنون آن را انجام نداده است.

علاوه بر اتوبوس‌ها، موتورسیکلت‌ها نیز نقش پررنگی در آلودگی هوای شهر تهران دارند. روزانه بالغ بر 3 میلیون موتورسیکلت در شهر تردد می‌کنند و به علت کاربراتوری بودن این دستگاه‌ها هیچ گونه پایداری برای رعایت استاندارد‌ها ندارند. بر اساس آمار حدود ۲4درصد آلایندگی هوای تهران مربوط به تردد موتورسیکلت‌های کاربراتوری است. یکی از راه‌حل‌هایی که برای این موضوع در نظر گرفته‌اند ورود موتورسیکلت‌های برقی است. مشکل این موتور‌ها قیمت بسیار بالای آنهاست که از 8 میلیون تومان شروع می‌شود. از آنجا که عموما اقشار ضعیف جامعه از این وسیله برای امرار معاش خود استفاده می‌کنند. بنابراین توانایی لازم برای خرید موتورگران قیمت را ندارند. البته اگر مسوولان واقعا قصد دارند گامی در جهت کاهش آلودگی هوای تهران بردارند می‌توانند با ارائه وام به دارندگان موتورهای فرسوده و کاربراتوری آنها را به خرید موتورسیکلت‌های برقی تشویق کنند.

به گفته حبیب‌زاده، شهرداری برای تشویق شهروندان به جایگزین کردن موتورهای کاربراتوری با موتورهای برقی تسهیلاتی در نظر گرفته که با توجه به قیمت بالای این موتورها این تسهیلات کافی نیست. تمرکز ما روی متروست و بخش قابل توجهی از بودجه باید برای تکمیل خطوط مترو اختصاص یابد زیرا تاثیر بسزایی در ترافیک و نیز کاهش آلودگی هوا دارد.