ورود ویرانگر وزیر خارجه انگلیس به ایران

یازدهم دی 1326 آنتونی ایدن وزیر امور خارجه انگلیس وارد تهران شد. در آن سال گفته شد که او در این سفر برای تضعیف مجلس و ایجاد بحران در دموکراسی نیم‌بندی که در کشور ایجاد شده بود، وارد ایران شده است.

ورود و حضور آنتونی ایدن اما به همین سفر کوتاه خلاصه نشد و اقدامات او تاثیرات شگرفی در تاریخ ایران گذاشت.

بخشی از خاطرات ایدن گواه تلاش‌های او در ایران برای مقابله با ملی شدن صنعت نفت است: «روزی که من عهده‌دار وزارت امور خارجه شدم، درباره این چشم‌انداز تیره و تار به تفکر پرداختم. ما را از ایران بیرون کرده بودند، آبادان را از دست داده بودیم. قدرت و نفوذ ما در سراسر شرق میانه سخت متزلزل شده بود. انفجارهای مصر خبر از انقلابات بزرگ آینده می‌داد.

باید در این باره می‌اندیشیدیم که با این اوضاع و احوال چگونه روبه‌رو شد. مطمئن بودم که نخست باید به منشا دردسر و ناراحتی اخیر خویش و به مساله نفت بپردازیم....»

همین مسائل باعث شد پس از ملی شدن صنعت نفت و نخست‌وزیری مصدق، ایدن موثرترین فرد در سرنگونی دولت مصدق باشد.

ایدن در این مورد می‌نویسد: «وضع ایران، مسلما تیره و تار بود. ولی من معتقد بودم، بهتر است به این فکر باشیم که برای مصدق جانشینی جست‌وجو کنیم... در آخرین مذاکرات با امریکایی‌ها درباره این مطلب با هم توافق کردیم...» ثمره این همراهی طراحی عملیات کودتا علیه دولت مستقر بود. ایدن در این زمینه می‌گوید: «منافع بین‌المللی ما ایجاب می‌کرد که به مصدق امان ندهیم و آسوده‌اش نگذاریم.»

به هر حال کودتای ۲۸ مردادماه با موفقیت انجام شد و دولت ملی سرنگون شد. ایدن در پایان می‌گوید: «خبر سقوط مصدق از اریکه قدرت، هنگامی به من رسید که دوران نقاهت و استراحت را می‌گذراندم و به اتفاق زنم و پسرم در دریای مدیترانه، میان جزایر یونان با کشتی گردش و سیاحت می‌کردم. آن شب را با خیال راحت و شادمانه خوابیدم.»