کارآمدی صنعت هوایی قربانی نبود شفافیت اطلاعات
گروه راه و شهرسازی زهره علامی
سازمان هواپیمایی کشوری و شرکت فرودگاه‌های کشور تقریبا به صورت ماهانه، آمار مربوط به تاخیرهای پروازی ایرلاین‌ها را منتشر می‌کنند، اما این گزارش‌ها به گفته کارشناسان تجمعی و کلی است و جزیی نبودن آمار موجب می‌شود که سرمایه‌گذاران صنعت هوانوردی نتوانند برنامه‌ریزی مناسبی برای تصمیمات آتی خود داشته باشند. متخصصان و کارشناسان این حوزه هم نتوانند تحلیل درستی از وضعیت صنعت هوانوردی کشور و ایرلاین‌های داخلی ارایه کنند و مسافران و متقاضیان پرواز هم قادر به انجام انتخاب مناسبی در میان ایرلاین‌ها برای سفرهای خود نباشند.
این درحالی است که انتشار آمار به صورت جزیی می‌تواند به سرمایه‌گذاران بخش خصوصی و دولتی در تصمیم‌گیری برای تاسیس ایرلاین، ساخت ترمینال یا پارکینگ فرودگاهی و... کمک کند. اما در حال حاضر، آمار منتشر شده از شفافیت لازم برخوردار نیست و به صورت کلی و تجمعی منتشر می‌شود و انتشار این آمار کلی در بخش تاخیرهای ایرلاین می‌تواند موجب شود با آنکه شرکت‌های هواپیمایی ازنظر توانمندی فنی، عملیاتی و بازرگانی کاملاً با هم متفاوت هستند، اما در آمارها این تفاوت‌ها در نظر گرفته نشود و همین موضوع می‌تواند علاوه بر ناعادلانه بودن آمارهای مربوط به ایرلاین‌ها تا حدودی برای تصمیم‌گیران، متخصصان و مسافران گمراه‌کننده باشد و باید مشخص شود که هر ایرلاین با توجه به چه تعداد فروند و عمر ناوگان و به چه دلایلی تاخیر داشته است و میزان دقیق تاخیرها برای هر کدام از شرکت‌های هواپیمایی مشخص شود. این موضوع درباره تعداد پروازهای انجام شده در فرودگاه‌ها هم صادق است و آمارها باید به صورت جزیی مشخص شود.
بهبود کارکرد درون سازمانی
محمدرضا عبدالرحیمی کارشناس هوانوردی و معاون اسبق شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران که به آثار مثبت انتشار جزیی آمار صنعت هوانوردی به خوبی واقف است، درباره آمارهای کلی و تجمعی مربوط به صنعت هوانوردی به «تعادل» می‌گوید: کسب اطلاعات از آمارهای حوزه هوایی به عنوان نمونه تاخیرهای پروازی، کارکردی درون سازمانی و درون بنگاهی برای شرکت‌های هواپیمایی دارد تا از این طریق بتوانند عملکرد خود را بین سایر ایرلاین‌ها بسنجند و برای نظم بخشی پروازهای خود برنامه‌ریزی داشته باشند. این موضوع می‌تواند آثار مختلف عملکردی برای ایرلاین‌ها به همراه داشته باشد.
عبدالرحیمی می‌افزاید: با انتشار آمارجزیی مردم هم می‌توانند ارزیابی مناسبی از کیفیت خدمات و به موقع بودن و تاخیر داشتن پروازها (یکی از مولفه‌های کیفیت است) داشته باشند مردم از این طریق می‌توانند انتخاب بهتری داشته باشند.
او ادامه می‌دهد: با انتشار آمارجزیی مربوط به صنعت هوانوردی از جمله تاخیرهای پروازی، آمار تاخیر ایرلاین‌ها علاوه بر مسافران در اختیار همه مردم قرار می‌گیرد. بنابراین تلاش می‌کند که شاخص‌های عملکردی خود را بهبود بخشد و همین که مردم در انتخاب ایرلاین مورد نظر خود دچار تردید نمی‌شوند.
عبدالرحیمی با اشاره به اینکه اطلاع‌رسانی جزیی و درمعرض عموم قرارگرفتن آمارها برای ایرلاین‌ها هم تبعات مثبتی به همراه دارد، می‌گوید: البته باید دلایل تاخیرها هم منتشر شود و مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد و برای رفع مشکلات تلاش شود و صرف انتشار آمار جزیی و در اختیار عموم قرار گرفتن نمی‌تواند موثر باشد و باید اقداماتی برای بهبود شرایط عملیاتی شود.
این کارشناس ارشد صنعت هوانوردی اظهار می‌کند: شرکت‌های هواپیمایی و همچنین دستگاه‌های نظارتی صنعت هوانوردی یعنی سازمان هواپیمایی کشوری باید دلایل تاخیرها را بررسی کنند و به مسافران اطمینان دهند که علاوه بر ایمن بودن پروازها، تجهیزات مورد استفاده هم از کیفیت لازم برخوردار هستند.
او بیان می‌کند: سازمان هواپیمایی کشوری ضمن نظارت بر وضعیت تاخیرهای پروازی باید توصیه‌های لازم را به ایرلاین‌هایی که پروازهای تاخیری بسیاری دارند، داشته باشد.
اهمیت و چالش‌های آمار در صنعت هوانوردی
علی کجباف کارشناس ارشد حوزه هوانوردی نیز با اشاره به اهمیت حوزه هوانوردی و انتشار آمار جزیی در این صنعت به «تعادل» می‌گوید: صنعت هواپیمایی دارای بازار بین‌المللی است بنابراین شرکت‌های هواپیمایی علاوه بر رقابت با شرکت‌های هواپیمایی داخلی باید در مسیرهای بین‌المللی با همتایان خارجی خود رقابت کنند.
کجباف می‌افزاید: در رقابت بین شرکت‌های هواپیمایی داخلی با خارجی، ایرلاین‌ها اهداف متفاوتی از قبیل افزایش سود، و افزایش سهم از بازار را پیگیری می‌کنند و برای دستیابی به این اهداف نهایی بایدکیفیت خدمات خود و قیمت بلیت‌هایشان را به صورت رقابتی و بهینه عرضه کنند.
او ادامه می‌دهد: برای بهینه‌سازی خدمات یا قیمت بلیت، شرکت‌های هواپیمایی ناگزیر از دریافت تصمیمات متعدد برای تطبیق خود با شرایط پیچیده محیط بازار یا بهینه‌سازی فرایندهای داخلی شرکت هواپیمایی خود هستند.
به گفته این کارشناس ارشد حوزه هوایی، شکل تصمیم‌گیری‌ها در حمل و نقل هوایی تغییر کرده است و دیگر تصمیم‌گیری‌ها مبتنی بر شواهد و تجربه نیست، بلکه در عصر حاضر تصمیم‌گیری براساس داده‌های آماری و تجزیه و تحلیل آنها انجام می‌شود و از این طریق کیفیت و سرعت تصمیم‌گیری‌ها در سطح حمل و نقل هوایی افزایش یافته است به گونه‌یی شرکت‌های هواپیمایی و سایر بخش‌های زیرساختی توانایی پاسخگویی به محیط متغیر و رقابتی بازار حمل و نقل هوایی را خواهند داشت.
پایش با انتشار آمارجزیی
کجباف اظهار می‌کند: در این خصوص و در مقیاس کلان صنعت، آمارکاربرد‌هایی دارد که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: افزایش شفافیت سیاست‌های حمل و نقل هوایی؛ پیش بینی، ارزیابی و امکان مطالعات اقتصادی صنعت هوایی برای توسعه فرودگاه‌ها یا افزایش تجهیزات هوانوردی.
او به دیگر کاربردهای اعلام آمار جزیی در صنعت هوانوردی اشاره می‌کند و می‌گوید: پایش صنعت هوایی برای دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده (تنظیم مقررات جدید یا مقررات‌زدایی‌ها) مثلا ارزیابی سیاست آزاد‌سازی و نتایج آن در ایران، تحلیل بازار حمل و نقل هوایی از جانب شرکت‌های هواپیمایی، شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران یا سازمان هواپیمایی کشوری، مذاکرات بین‌المللی برای انعقاد تفاهمنامه‌های دوجانبه و محاسبه شیوه‌های تامین مالی از دولت یا موسسات مالی و اعتباری خصوصی و.
این کارشناس ارشد حوزه هوانوردی تصریح می‌کند: جامعه جهانی بیش از 70 سال پیش این نیاز را شناسایی کرد و در سال ۱۹۴۷ و در بندهای ۵۴، ۵۵ و ۶۷ پیمان شیکاگو، سازمان بین‌المللی هوانوردی کشوری (ایکائو) را موظف کرد که آمار هوانوردی کشورهای عضو این نهاد را جمع‌آوری کند و از تجزیه و تحلیل این آمارها توسعه پایدار حمل و نقل هوایی با تمرکز بر ایمنی افزایش بهره وری اقتصادی و حفظ محیط زیست محقق کند.
او اظهار می‌کند: با وجود تاکید بر اهمیت آمار در توسعه حمل و نقل هوایی در عرصه بین‌المللی متاسفانه کیفیت انتشار آمار در ایران مناسب نیست و نهادهای متعددی درگیر انتشار بخشی از آمار این حوزه هستند یا قانوناً موظف به انتشار بخشی از آمار هستند، اما آماری منتشر نمی‌کنند.
کجباف می‌گوید: همچنین هر کدام از این نهادها براساس استاندارد آماری خود، آمار را منتشر می‌کنند که همگی این چالش‌ها موجب می‌شود که فعالان اقتصادی، سرمایه‌گذاران و پژوهشگران با آمارهای متفاوت و متناقضی در حمل و نقل هوایی روبرو شوند و در نهایت در برآورد واقعی عملکرد صنعت درمانده و دچار سردرگمی و ابهام شود.
تناقض میان آمار داخلی و خارجی
این کارشناس ارشد حوزه هوایی به نمونه هایی از این تناقض‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: برخی از این تناقضات آماری بین ارگان‌های مختلف نظیر شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران، سازمان هواپیمایی کشوری، بانک مرکزی و مرکز آمار ایران مشاهده می‌شود.
او اظهار می‌کند: حتی آمارهای بین‌المللی حمل و نقل هوایی ایران نزد بانک جهانی و ایکائو هم تفاوت فاحشی با منابع آماری داخلی دارد. بنابراین نتیجه گرفته می‌شود که با وجود تاکید بین‌المللی و تعهدات ایران در این حوزه، متاسفانه عملکرد انتشار آمار داده‌های هوانوردی ضعیف است.
کجباف معتقد است: سیاستمداران و دولت‌مداران کشور هم فقر آماری در کشور را درک کرده و مطابق با ماده ۵۴ برنامه پنجم توسعه مرکز آمار ایران را مرجع انتشار آمار معرفی کرده‌اند و سایر دستگاه‌های اجرایی را موظف به همکاری با این مرکز کرده‌اند تا از این طریق و با تدقیق و انسجام آماری امکان بهبود کیفیت آمارها و انتشار آنها مقدور باشد.
این کارشناس صنعت هوانوردی با اشاره به نبود هماهنگی میان مرکز آمار با سازمان‌های منتشر‌کننده آمارهای حوزه هوانوردی می‌گوید: تاکنون اقدامی برای انجام این ماده قانونی در صنعت حمل و نقل هوایی کشور انجام نشده است و داده‌های آماری حمل و نقل هوایی در وب سایت مرکز آمار ایران یا موجود نیست یا از کیفیت بسیار نازلی برخوردار است.
کجباف می‌افزاید: فقر آماری بر کیفیت رفتار مسوولان صنعت حمل و نقل هوایی کشور هم تاثیرگذار بوده است و نمونه‌یی از آن شامل اخذ بودجه‌های توسعه‌یی در حوزه‌های زیرساخت هوانوردی (فرودگاهی و تجهیزات هوانوردی) است و متاسفانه جذب منابع مالی بر اساس یک فرایند کارشناسی و اقناعی بین مسوولان صنعت از یک سو و از سوی دیگر دولتمردان در سطح هیات دولت و سیاستمداران در مجلس شورای اسلامی نبوده است و جذب منابع مالی به یک فرایند سیاسی و رسانه‌یی تغییر یافته است.
به گفته او، مصدایق عینی پیگیری سیاسی بودجه هم حضور و بازدید وزیر راه و شهرسازی و نمایندگان مجلس شورای اسلامی از شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران است. هدف از این بازدیدها عموماً کسب بودجه برای خرید و نوسازی تجهیزات هوانوردی در مرکز کنترل فضای کشور و فرودگاه مهرآباد بوده است که در نهایت هم مشاهده می‌شود که اولویت‌بندی بودجه و هزینه در سطح شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران نادرست بوده و نوسازی تجهیزات هوانوردی انجام نشده است.
این کارشناس ارشد حوزه هوانوردی می‌گوید: قیمت‌گذاری عوارض ناوبری هوایی برای پروازهای عبوری صحیح نیست و حتی ایمنی فضای پروازی کشور هم به نقل از مراجع بین‌المللی کاهش یافته است. بنابراین حتی روش‌های سیاسی برای توسعه منجر به بهبود کیفیت زیرساخت‌های هوانوردی نشده است.
کجباف درباره آثار منفی نبود آمار دقیق و جزیی در حوزه هوانوردی می‌گوید: به علت فقر آماری و عدم تخصیص بهینه منابع مالی، روز به روز کیفیت، ایمنی و بهره وری صنعت هوانوردی کاهش می‌یابد. بنابراین پیشنهاد می‌شود پیش از هرگونه اقدام اصلاحی یا سیاست‌گذاری مجدد، پیاده‌سازی یک نظام استاندارد آماری منسجم و انتشار آنها در اولویت قرار گیرد.
مدیریت بهتر با شفاف‌سازی اطلاعات
معاون اسبق شرکت فرودگاه‌ها، درباره تبعات و آثار انتشار آمار جزیی صنعت هوانوردی می‌گوید: هرچقدر آمار و اطلاعات منتشرشده شفاف‌تر باشد، برای مدیریت و برنامه‌ریزی بهبود و توسعه مفیدتر و کارساز‌تر است.
عبدالرحیمی اظهار می‌کند: جزئیات دقیق و دلایل تاخیرپروازها باید منتشر شود زیرا از طریق آمارهای کلی نمی‌توان درباره تصمیم‌گیری درستی داشت و با آمارجزیی می‌توان درباره اولویت تاخیرها و کم اثرکردن علت‌ها گام برداشت.
به گفته او، در صورتی که اولویت تاخیرها از جمله بدی آب و هوا، مشکلات فنی، ناهماهنگی داخل شرکتی و... مشخص شود و نسبت هرکدام از عوامل به کل تاخیرها تعیین شود، شرکت می‌تواند برنامه‌ریزی دقیقی برای کاهش مشکلات داشته باشد و نتیجه‌گیری بهتری هم داشته باشد.
این کارشناس ارشد حوزه هوانوردی با رد محدودیت ایجاد شده در انتشار آمار نسبت به سال‌های گذشته می‌گوید: آمار و اطلاعات منتشر شده در صنعت هوانوردی طی سال‌های اخیر تغییری نداشته است و بنده دلیلی هم برای اثبات این موضوع ندارم.
همکاری مرکز آمار با متخصصان هوایی
علیرضا منظری معاون اسبق هوانوردی و امور بین‌الملل سازمان هواپیمایی کشوری هم با محمدرضا عبدالرحیمی کارشناس هوانوردی و معاون اسبق شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی هم عقیده است و می‌گوید: باید آمارها به صورت جزیی در اختیار محققان و تصمیم‌گیران قرار بگیرد.
منظری درباره تاثیر آمارتجمعی و کلی درصنعت هوانوردی ایران به «تعادل» می‌گوید: نکته مهم این است که به هر حال، آمار یکی از پایه‌های اساسی برای تصمیم‌گیری برای هر بخشی است که در حوزه هوانوردی، حجم پروازها، میزان ترافیک، تعداد مسافر، تاخیرهای پروازی... موضوعی اساسی در این حوزه محسوب می‌شود که برهمین اساس افرادی که دارای تخصص و تجربه آماری هستند، بتوانند در این زمینه فعالیت کنند و بتوانند زمینه‌های لازم برای ارائه آمار شفاف را ایجاد کنند.
او اظهار می‌کند: یکی از نکات مهم در این رابطه بحث تعاریف است و باید مرجعی مانند مرکز آمار ایران با همکاری متخصصان حوزه هوانوردی بتواند تعاریف پایه در این حوزه را مشخص کند.
این کارشناس ارشد حوزه هوانوردی ادامه می‌دهد: از این طریق سازمان‌هایی مانند سازمان هواپیمایی کشوری بتواند آمار را برمبنای این تعاریف منتشر کنند تا پس از اعلام آمار، نتیجه و خروجی آن مورد توجه و حمایت همه متخصصان قرارگیرد و نتیجه خوبی به همراه داشته باشد و برای برنامه‌ریزی در این حوزه مورد استفاده قرارگیرد.
به گفته معاون اسبق هوانوردی و امور بین‌الملل سازمان هواپیمایی کشوری درهرحال وضعیت موجود آمارها نشانگر آن است که آمارها از شفافیت لازم برخوردار نیستند که یکی از دلایل آن این موضوع می‌تواند باشد که منابع تولید آمار به خوبی تعریف نشده‌اند و مورد توجه قرار نگرفته‌اند.
او اضافه می‌کند: برای اینکه آمار بتواند از شفافیت لازم برخوردار باشد باید دربخش هوانوردی منابع واقعی تولید آمار مشخص شود تا آمار از این منابع خارج شده و مورد بررسی قرار گیرد.
این کارشناس ارشد حوزه هوانوردی معتقد است که اگر این نکات رعایت شود یعنی تعاریف مورد نظر با همکاری مرکز آمار و متخصصان ارائه شود و منابع واقعی تولید آمار مشخص شود، آمار منتشر شده می‌تواند به کارشناسان و مسوولان کمک کند تا تصمیم‌گیری‌های بهتری داشته باشند.
آثار منفی انتشار آمار کلی
منظری درباره آثار منفی انتشار آمار کلی اظهار می‌کند: برای ایجاد شفافیت در صنعت هوانوردی آمار نباید به صورت کلی منتشر شود اگرچه انتشار آمار به صورت کلی برای عموم مردم کافی باشد اما در مواردی که آمار، پایه برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری است باید آمار به صورت جزیی تولید شده بود و غیر تجمعی و غیرکلی باشد.
او تصریح می‌کند: این آمار جزیی باید دراختیار محققان و تصمیم‌گیران قرار گیرد تا آنها بتوانند تحلیل‌های درستی داشته باشند و تصمیم‌های درستی را هم عملیاتی کنند.
درواقع باید در جهت برقراری شفافیت لازم، آمار به صورت جزیی منتشر شود و براساس قانون هم دسترسی آزاد به اطلاعات آمار درچارچوب مقررات و قوانین مشخص شده است و نهادهای دولتی و حاکمیتی ملزم هستند که آمار را به صورت شفاف و جزیی تهیه کنند و در دسترس محققان و کارشناسان قراردهند.
تعیین حجم بازارهای داخلی و خارجی هوایی
یکی از کارشناسان حملونقل هوایی کشور هم درباره آمار تجمعی و کلی صنعت هوانوردی می‌گوید: متاسفانه آمار و اطلاعات در صنعت هوانوردی کشور درست و شفاف ارائه نمی‌شود.
محمدرضا ابراهیمی‌پور در گفت‌وگو با تین‌نیوز ضمن انتقاد از عدم شفاف‌سازی در ارائه اطلاعات و آمار در صنعت هوانوردی کشور، تصریح می‌کند: باید سازمان هواپیمایی کشوری در ارائه آمار و اطلاعات پروازی بهتر عمل کند تا متخصصان و کارشناسان صنعت هوایی بتوانند با اطلاعات آماری درست و دقیق اقدام به نظر کارشناسی یا تحقیق کنند.
او می‌افزاید: اهمیت شفاف‌سازی در دیتاها و آمارها در صنعت هوانوردی بسیار مهم و حائز اهمیت است و برای اینکه بتوانیم وضعیت صنعت هوانوردی خود را با سایر کشورهای پیشرو در جهان مقایسه کنیم نیاز به آمارهای درست و صحیح است.
این کارشناس حملونقل با تاکید بر اینکه بحث دسترسی سریع به اطلاعات و آمارها در تمام کشورهای پیشرو از اهمیت بالایی برخوردار است، می‌گوید: دستیابی به اطلاعات و آمارها در صنعت هوایی مراجعه بسیار سخت است. براساس گفته او، در حال حاضر آمار درباره تاخیرها و میزان پروازها وجود دارد اما این اطلاعات نسبت به چندین سال گذشته کمتر و محدودتر شده است. ابراهیمی‌پور می‌گوید: با اطلاعات و آمار دقیق و درست می‌توانیم برآیندی از آینده صنعت هوانوردی کشور داشته باشیم تا در راستای آن میزان تقاضاها، میزان بار، افزایش پروازی و... در هر ایرلاین مشخص شود.
این کارشناس با اعلام اینکه ارائه آمارهای درست و دقیق می‌تواند حجم بازارهای داخلی و خارجی را مشخص کند و از طرف دیگر عملکرد شرکت‌های هواپیمایی را هم تعیین کند، تصریح می‌کند: یکی از مهم‌ترین مشکلات در ارائه آمار و اطلاعات عدم انطباق است بدان معنا که اطلاعات سازمان هواپیمایی کشوری با شرکت فرودگاه‌ها متفاوت است و این موضوع به این علت است که تعاریف هر سازمان و شرکتی در ارائه آمار متفاوت است.
