چرا انجمن جوانان کارآفرین محکوم به شکست است

گروه تشکل‌ها

 چند ماهی هست که بحث ایجاد انجمن جوانان کارآفرین با تصویب اساسنامه آن به‌ شدت داغ شده است. از چندین سال قبل به سبک اتاق‌های بازرگانی سایر کشورها بحث ایجاد اتاق جوانان مطرح بود اما در نهایت این بحث به سطح یک تشکل زیرمجموعه اتاق با عنوان انجمن تنزل کرد. طبیعتا بحث جوانان با توجه به ساختار اقتصاد ایران می‌تواند کارآمدی و کارایی زیادی در اقتصاد کشور داشته باشد اما با انتشار اساسنامه و نام جدیدی که بر این تشکل گذاشته شده بود مشخص شد قرار است چندین هدف متفاوت در قالب یک تشکل پیگیری شود. با توجه به اینکه هنوز انتخابات تشکلی استانی برای انجمن جوانان کارآفرین برگزار نشده است، می‌توان ایرادات این تشکل را رفع کرد اما پس از شکل‌گیری نخستین تشکل دیگر امکان تغییر وجود نخواهد داشت و عملا شاهد شکل‌گیری تشکلی خواهیم بود که اهداف آن مشخص نیست.

 نگاهی به تاریخ

سال‌ها قبل بحث شکل‌گیری اتاق جوانان در اتاق بازرگانی ایران مطرح بود. گروه‌های زیادی به این بحث ورود کردند و قرار بود مساله اتاق جوانان به شکل یک اتاق مجزا و در عین حال زیر نظر اتاق بازرگانی ایران با الگوی

(jci) Junior Chamber International  شکل گیرد. این موضوع اما معمولا در ایام انتخابات مطرح می‌شد و به دلیل مخالفت‌های زیادی که وجود داشت پس از آن به دست فراموشی سپرده می‌شد. در نهایت خانه‌های صنعت اقدام به شکل‌گیری خانه جوانان کردند اما بحث اتاق جوانان سال‌ها در حد ایده باقی ماند. از چند ماه پیش بحث شکل‌گیری این اتاق مجددا آغاز شد اما اساسنامه اولیه که برای اتاق جوانان به تصویب رسید موجی از نارضایتی را به همراه داشت. این اساسنامه اتاق جوانان را در حد یک تشکل استانی پایین آورده بود و به هیچ‌ وجه در اتاق جوانان سایر کشورها در نظر گرفته نشده بود. انتقادات به این اساسنامه منجر به این شد که به جای اصلاح اساسنامه صرفا نام آن نیز تغییر کند و یک انجمن استانی را داشته باشیم. نام این تشکل را انجمن جوانان کارآفرین گذاشتند و اساسنامه بر اساس این تشکل تغییراتی کرد اما مشکل اصلی این بود که اهداف متعددی با یک تشکل در نظر گرفته شد که طبیعتا امکان دستیابی به همه آنها وجود نداشت.

 از اتاق جوانان تا انجمن جوانان

بحث اتاق جوانان در همه کشورها ادبیات مشخصی دارد. به صورت کلی با توجه به اینکه در بخش دولتی بحث‌های جوانان به صورت متمرکز پیگیری می‌شود نیاز به یک نهاد متشکل که بحث جوانان را حداقل در مسائل اقتصادی پیگیری کند کاملا احساس می‌شد. مهم‌ترین علت به وجود آمدن اتاقهای بازرگانی در سراسر جهان نیز نیاز فعالان اقتصادی به تعامل و مذاکره سازمان یافته با دولت‌ها و مراجع قانونی و طرح نظرات و خواسته‌های ایشان برای بهبود فضای کسب و کار بود. این ایده تا به اینجا بسیار کارآمد بود و امکان بحث درباره فضای اقتصادی که یک جوان برای فعالیت اقتصادی با آن روبه‌رو است و کمک برای تربیت نسل آتی تشکل‌ها می‌تواند از کارآمدی زیادی برخوردار باشد. با این وجود افزودن اهداف دیگری به این انجمن باعث شد که اصولا هدف اصلی گم شود.

 کارآفرینی، دستاویزی جذاب

نخستین بحثی که به موضوع جوانان اضافه شد در عنوان آن بود و کلمه کارآفرینی به این انجمن اضافه شد بدون آنکه سوال شود، کارآفرین کیست و اصولا کارآفرینی به چه معنی است. کارآفرینی اصلاحی جذاب در این روزهای اقتصاد ایران است اما معمولا در معنی غیرتخصصی آن استفاده می‌شود.

یکی از تعاریف کامل و جامع کارآفرینی توسط شومپیتر ارائه شده است. وی در کتاب خود با عنوان «ئئوری توسعه اقتصادی» بین مفهوم واژه نوآوری و اختراع تفاوت قائل شده و نوآوری را استفاده از خطرپذیری اختراع برای ایجاد یک محصول یا خدمت تجاری می‌داند. به نظر وی نوآوری عامل اصلی ثروت و ایجاد تقاضاست. بنا بر این کارآفرینان مدیران یا مالکانی هستند که با راه‌اندازی یک واحد تولیدی- تجاری از اختراع بهره‌برداری می‌کنند. به زبان ساده میان کارآفرین و کارفرما تفاوت وجود دارد و افرادی که حاضر به ایجاد شغل جدید در جامعه می‌شوند را می‌توان کارآفرین نامید.

درحال حاضر چندین تشکل کارآفرینی در کشور فعال هستند و اتاق بازرگانی در پروژه‌یی جدید تلاش دارد این بحث را سازماندهی کند. از سال‌ها پیش انجمن‌ها و تشکل‌های متعددی در زمینه کارآفرینی شکل گرفته است و در چند ماه اخیر چندین استان کانون کارآفرینی زیرمجموعه اتاق شکل گرفته است که البته با واکنش مجمع کارآفرینان ایران روبه‌رو شد. در کنار این دو نهاد چندین تشکل دیگر کارآفرینی را می‌توان نام برد. بسیاری معتقد هستند که ایجاد تشکل‌های کارآفرینی در سال ۹۶ کارکردی انتخاباتی دارد و قرار است سازماندهی برای انتخابات ۹۷ صورت گیرد. با این وجود وارد کردن بحث کارآفرینی در نام انجمن جوانان کارآفرین اولا باعث می‌شود که بسیاری از جوانان در صورت توجه به معنی واقعی کارآفرینی ماهیتا نتوانند در تشکل حضور داشته باشند و در عین حال موازی‌کاری شدید با بسیاری از تشکل‌ها شکل خواهد گرفت.

 استارت آپ‌ها کودک سر راهی

گذشته از بحث کارآفرینی مساله دیگری که در اساسنامه این انجمن تاسیس نشده وجود دارد، موضوع حضور استارت آپ‌ها است. براساس اساسنامه این تشکل استارت‌آپ‌ها حق دارند بدون داشتن کارت بازرگانی و عضویت اتاق بازرگانی در این انجمن جوانان کارآفرین حضور داشته باشند. این بحث صراحتا خلاف قوانین و آیین‌نامه‌های اتاق بازرگانی است و اعضای یک تشکل زیرمجموعه اتاق بازرگانی باید الزاما خود عضو اتاق باشند.

اما درباره استارت‌آپ‌ها ایرادات جدی‌تری وجود دارد. برخلاف بحث‌های کارآفرینی هنوز در اتاق بازرگانی بحث استارت‌آپ‌ها در تشکل‌ها چندان جدی پیگیری نشده است و به همین دلیل طراحان انجمن جوانان کارآفرین با توجه به اینکه بسیاری از استارت‌آپ‌ها را جوانان تشکیل می‌دهند تصمیم گرفتند این بحث را در این انجمن جدید پیگیری کنند. با این وجود به نظر می‌رسد هنوز درباره مفهوم استارت آپ ایده صحیحی برای نویسندگان این اساسنامه وجود ندارد.

کلمه استارت‌آپ این روزها زیاد استفاده می‌شود. تعاریف مختلفی برای آن ارائه شده است: استارت‌آپ یک کمپانی نوپاست که راه‌حلی نوین را برای یک مساله ارائه می‌کند؛ درحالی که تضمینی برای موفقیت کمپانی از طریق راه‌حل ارائه شده وجود ندارد. مرین وبستر استارت‌آپ را اینگونه تعریف می‌کند: عمل یا مجموعه‌یی از کارها برای یک حرکت جدید و یک شرکت یا کسب و کار نوپا.

به زبان ساده از زمان شکل‌گیری یک ایده تا زمانی که این ایده به شرکتی مشخص تبدیل شود، مرحله‌یی است که معمولا نهایتا ۳سال به طول می‌انجامد و این دوره از کسب وکار استارت‌آپ نامیده می‌شود. اتفاقا هیچ الزامای به دانش بنیان بودن یا استفاده از فناوری‌های روز در این مسیر وجود ندارد. حال این سوال مطرح است که منظور نویسندگان انجمن جوانان کارآفرین از حضور استارت‌آپ‌ها چیست؟ اگر منظور آنها حضور شرکت‌هایی همچون اسنپ یا دیجی‌کالاست باید گفت که اصولا این شرکت‌ها دیگر استارت‌آپ محسوب نمی‌شوند بلکه شرکت‌های بزرگی هستند که می‌توانند به صورت رسمی عضو اتاق شوند. به نظر می‌رسد بحث استارت آپ‌ها و تشکل‌های حامی آنها در اتاق بازرگانی بسیار ضروری است اما به جای اینکه از ابتدا با مطرح کردن این بحث در این تشکل مشکل را پیچیده کنیم نیاز به ایجاد تشکلی مجزا و مشخص برای استارت‌آپ‌هاست.

 حکایت شتر گاو پلنگ

داستانی نقل می‌شود که فردی نخستین بار زرافه دید و آن را شترگاوپلنگ نامید چراکه سر آن چون شبیه سر شتر و پا و سم آن شبیه پا و سم گاو و خال‌های بدن آن شبیه خال‌های بدن پلنگ بود. این مثال در فرهنگ ایران باقی ماند و هر چیز نامتجانسی را شترگاوپلنگ می‌نامند. انجمن جوانان کارآفرین ایده‌یی فوق‌العاده است که تلاش دارد چندین بخش مختلف را در خود اضافه کند و در نهایت در صورتی که به اصرار این تشکل شکل گیرد، می‌توان آن را یک تشکل زرافه‌یی نامید.

مسیری که این تشکل درحال طی کردن برای تاسیس است در نوع خود بی‌نظیر محسوب می‌شود. برخلاف روش مرسوم که همه ‌چیز در مجمع عمومی موسسین تشکیل می‌شود، اتاق تهران اول دبیرخانه این تشکل را تشکیل داد سپس عضو‌گیری می‌کند و در نهایت مجمع و انتخابات برگزار می‌شود. طبیعتا این روش باعث می‌شود که رقابتی عادلانه شکل نگیرد و قربانی اصلی این روش جوانان هستند. پس از شکل‌گیری این تشکل دیگر نمی‌توان انتظار تغییر در آن داشت و چند سال بعد مطمئنا به عنوان یک ایده ناب که به شکل بدی اجرا شد از این طرح یاد خواهد شد پس بهتر است با صبر، همفکری و وفاق بیشتر چنین تشکلی شکل گیرد و در راه شکل‌گیری آن از مسیر اصلی خارج نشویم.