تراژدی «سانچی»
گروه انرژی|حمید مظفر|
هنوز شوک حوادث داخلی صنعت نفت ایران مانند سوختن دو ماهه چاه میدان رگ سفید و آتش‌سوزی پالایشگاه تهران کامل برطرف نشده است که خبر حادثه مهیب نفتی دیگر این‌بار در آب‌های بین‌المللی گریبان این حوزه را گرفته است. شامگاه روز شنبه خبری مبنی بر برخورد یک فروند نفتکش و یک کشتی تجاری در آب‌های دریای شرقی چین و در 160مایلی ساحل شانگهای در رسانه‌های داخلی و خارجی منعکس شد. خیلی زود مشخص شد که تانکر مذکور متعلق به ایران بوده است تا مشخص شود مسوولان وزارت نفت این‌بار باید هم و غم خود را برای حل یک حادثه در سطح بین‌المللی به‌کار ببرند.
حادثه در ساعت 16:30دقیقه به وقت تهران روی داد و نخستین خبر را در این رابطه خبرگزاری شینهوا به نقل از وزارت ترابری چین منتشر و اعلام کرد که بر اثر این دو حادثه 32خدمه کشتی متعلق به ایران ناپدید شده‌اند اما 21خدمه کشتی باربری ثبت شده در هنگ‌کنگ نجات یافته‌اند. از 32خدمه ناپدید شده، دو نفر تبعه بنگلادش هستند که در این کشتی مشغول به خدمت بوده‌اند. بر اساس داده‌هایی که بلومبرگ منتشر کرده است، این تانکر «سانچی» نام داشته و روز 16دسامبر بندر عسلویه را به مقصد بندر دائسان کره‌جنوبی ترک کرده است تا حدود یک‌میلیون بشکه میعانات گازی را به مشتریان کره‌یی ایران برساند. صرف ارزش این محموله حدودا معادل 60میلیون دلار است.
بررسی «تعادل» نشان می‌دهد که براساس داده‌های منتشر شده در پایگاه «مارین ترافیک» این کشتی در سال 2008 ساخته شده و دارای وزن مرده یا مطلقی (Deadweight) معادل بیش از 164هزار تن است. (وزن مرده به میزان باری که یک کشتی از جمله محموله، سوخت، آب توازن، مسافران، آذوقه و غیره می‌تواند حمل کند، گفته می‌شود) . تناژ خالص این کشتی نیز بیش از 85هزار تن است. این کشتی با پرچم پاناما در آب‌های بین‌المللی تردد می‌کرده است اما در مالکیت شرکت ملی نفتکش قرار داشته است.
کشتی دوم این حادثه «سی‌اف کریستال» نام دارد که در طبقه کشتی‌های فله‌بر (Bulk Carrier) قرار می‌گیرد. این نوع کشتی‌ها برای ترابری کالاهای بسته‌بندی نشده و فله‌یی مانند غلات، زغال‌سنگ، کانی، سیمان و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرد. شاید ریشه نجات یافتن تمام خدمه این کشتی در تفاوت محموله‌های آن با تانکر سانچی باشد.
شعاع هزار متری آلودگی
حوادثی از این دست کابوس فعالان محیط‌زیست است. نشت نفت به سطح آب اقیانوس‌ها و دریاها به دشواری قابل جمع‌آوری است و حیات موجودات آبزی منطقه را به خطر می‌اندازد. به گزارش «تعادل» و به نقل از رویترز و بر اساس آخرین اعلام وزارت ترابری چین، نفتکش سانچی کماکان در سطح آب شناور و در حال سوختن است. همچنین بر اثر نشتی که در این حادثه صورت گرفته آب‌های دریای چین دچار آلودگی شدید شده است. تا ساعت 9صبح روز حادثه به وقت محلی، 4کشتی نجات و 3قایق تمیزکننده به محل حادثه اعزام شده‌اند. همچنین کره‌یی‌ها نیز بیکار ننشسته و یک فروند کشتی و هلی‌کوپتر را برای کمک‌رسانی به محل حادثه اعزام کرده‌اند. یک مقام رسمی گارد ساحلی کره‌جنوبی به رویترز خبر داد که تا ساعت یک بعدازظهر به وقت محلی آتش این تانکر کماکان شعله‌ور بوده است. تلویزیون دولتی چین نیز تصاویری از شعله‌های آتش و دود غلیظ برخاسته از آن را به نمایش گذاشت.
مقامات دولت چین از اظهارنظر در رابطه با شعاع آلودگی ایجاد شده خودداری می‌کنند اما براساس اظهارات سرکنسول ایران در شانگهای چین، آلودگی این نفتکش تا شعاع هزار متر وارد دریا شده است. به گزارش «تعادل» و به نقل از ایرنا، آیروش تاکید کرد: «با توجه به محموله نفتکش که سوخت است و آتش آن انفجاری است، کشتی‌های آتش‌نشانی عادی قادر به خاموش کردن آتش کشتی نیستند. به دلیل اینکه قدرت پرتاپ کشتی‌های عادی قادر به رسیدن به نفتکش نیست و چند کشتی بزرگ در حال حرکت به محل حادثه هستند.»
به گفته آیروش دو کشتی بزرگ در حال حرکت به سایت حادثه هستند که انتظار می‌رود در ساعت 5 بعدازظهر و 8 شب روز یک‌شنبه به محل حادثه برسند. همچنین سیروس کیان‌ارثی مدیرعامل شرکت ملی نفتکش نیز از اعزام دو فروند از نفتکش‌های تحت مدیریت شرکت ملی نفتکش که نزدیک محل حادثه هستند، خبر داد تا به تیم امداد و نجات فعلی اضافه شوند. در حالی که هنوز اطلاعات دقیق و رسمی از علت آغاز حادثه و مقصر آن اعلام نشده است، سرکنسول ایران در شانگهای، سرنخ‌هایی از برخورد دو کشتی را ارائه کرد. وی اظهار داشت: «کشتی هنگ‌کنگی از وسط به نفتکش ایران خورده است. خدمه کشتی چینی خود را به داخل آب پرتاب کرده و توسط کشتی‌های عبوری نجات یافتند.»
مسوولیت بیمه تانکر با کیست؟
براساس آنچه خبرگزاری شانا وابسته به وزارت نفت منتشر کرده است، این محموله توسط شرکت «هاوانا توتال» کره‌جنوبی خریداری شده بود و قرارداد آن به صورت Free On Board یا فوب بوده است. به‌طور کلی برای ارسال محموله‌های نفتی توسط کشتی چند نوع قرارداد وجود دارد که مهم‌ترین آنها F.O.B و C.I.F است. در روش C. I.F هزینه حمل و بیمه کشتی تا رسیدن محموله به مقصد بر عهده فروشنده است و در روش F.O.B، خریدار مسوولیت بیمه و هزینه حمل را برعهده می‌گیرد. بدین‌ترتیب در این محموله شرکت کره‌یی وظیفه تامین هزینه حمل و بیمه کردن را به عهده داشته است. هرچند شانا اعلام کرده است که این نفتکش توسط یک شرکت بیمه معتبر خارجی تحت پوشش بوده اما هنوز جزئیاتی از نام این بیمه بین‌المللی اعلام نشده است.
البته برخی منابع ادعا کرده‌اند که 30درصد بدنه کشتی «سانچی» توسط بیمه‌های ایرانی البرز و ملت تحت پوشش قرار گرفته است.
اعزام تیم ایرانی به چین
حادثه روز شنبه با توجه به ابعاد خود، سه وزارتخانه نفت، امور خارجه و راه و شهرسازی را درگیر خود کرده است. وزارتخانه نفت از طریق شرکت ملی نفتکش، وزارت امور خارجه از طریق سفارتخانه و کنسولگری خود در شانگهای و وزارت و راه و شهرسازی از طریق سازمان بنادر و دریانوردی پیگیر جزئیات حادثه هستند. در همین راستا، محمد راستا معاون وزیر راه و شهرسازی از اعزام تیمی از کارشناسان ایرانی به چین خبر داد. به گزارش «تعادل» و به نقل از ایرنا، راستا اعلام کرد: «سازمان بنادر و دریانوردی در راستای کنوانسیون ایمنی جان اشخاص در دریا به عنوان کشوری که خدمه نفتکش اتباع ایرانی بوده‌اند این اختیار را دارد به عنوان مرجع دریایی در فرآیند رسیدگی سانحه حضور داشته باشد و به همین علت کارشناسان سازمان بنادر و دریانوردی به زودی به محل حادثه اعزام می‌شوند تا هرچه سریع‌تر پیگیری‌های لازم صورت گیرد و سرنوشت کارکنان نفتکش مشخص شود.»
همچنین معاونت کنسولی، مجلس و امور ایرانیان خارج از کشور وزارت امور خارجه نیز از پیگیری حادثه از طریق سفارت ایران در پکن و ارتباط با مقامات چینی خبر داد. حسن قشقاوی در این رابطه اعلام کرد: «سفارت ایران در چین و همچنین کنسولگری ایران در شانگهای در ارتباط با مقامات چینی هستند تا به‌طور کامل از ابعاد حادثه اطلاع کسب کنند. هرگونه اطلاع‌رسانی از سوی وزارت امور خارجه در این زمینه مستلزم اطلاعات دقیق از این حادثه است.»
