اما و اگرهای نوسازی بافت فرسوده شهری

گروه راه و شهرسازی   آمار منتشر شده از سوی شرکت عمران و بهسازی شهری ایران، حاکی از آن است که۱۴۱هزار هکتار بافت ناکارآمد در ۵۴۳ شهر نیاز به بازآفرینی شهری دارند که سهم بافت‌های نابسامان و پهنه‌های فقر شهری در حدود ۱۳۳ هزار هکتار برآورد شده است. در این مناطق حدود ۶ میلیون خانوار با جمعیتی قریب به ۲۱میلیون نفر زندگی می‌کنند. حدود ۷۷هزار هکتار از کل این مساحت، جزو محدوده بافت فرسوده است که ۱۰میلیون نفرمعادل 2.8میلیون خانوار در 2.6میلیون واحد مسکونی زندگی می‌کنند.

با توجه به مساحت گسترده بافت فرسوده در کشور و سکونت 10میلیون نفر از مردم کشور در این بافت، در این گزارش کوتاه تلاش می‌کنیم درباره شرایط کنونی بازسازی و نوسازی بافت فرسوده به ویژه درپایتخت اطلاعات مهم و مفید را ارائه کنیم.

 2700 محله در کشور در بافت فرسوده قراردارند که براساس قانون برنامه ششم توسعه، رسیدگی به ۱۳۳۴ محله (از بین ۲۷۰۰ محله) طی ۵ سال برنامه ششم براساس شاخص‌های اعلام شده در اولویت کاری برنامه ملی بازآفرینی شهری قرار گرفته که به تفکیک سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ به ترتیب ۲۲۴، ۲۵۰، ۲۷۰، ۲۸۰ و ۳۰۰ محله باید مورد احیا و نوسازی قرار بگیرند.

 در قانون برنامه ششم توسعه، بر سه نکته کلیدی مبنی بر ورود سالانه به ۲۷۰ محله، رسیدن سطح خدمات محلات هدف به میانگین خدمات در شهر مربوطه و تعیین سهم دستگاه‌ها در برنامه تاکید شده است.

 طبق اطلاعات جمع‌آوری شده باید ۳۹میلیون ۶۰۰ هزار مترمربع فضاهای روبنایی، ۱۳۲میلیون مترطول ارتقای شبکه تاسیسات شهری، 82.5میلیون مترمربع فضاهای شهری، 6.600 فعالیت توانمندسازی، اجتماعی، اقتصادی و نوسازی سالانه ۱۰۰هزار واحد مسکن باید در ۱۳۳۴ محله مذکور به اجرا برسد که ۱۳۳۴ محله مذکور ۵۰ درصد کل محلات، ۴۸ درصد مساحت کل و ۱۰میلیون نفر از افراد بدمسکن را شامل می‌شود.

 براساس برنامه باید در حوزه بهسازی، نوسازی و مقاوم‌سازی مسکن برای دهک‌های پایین جامعه از اعطای تسهیلات، بسته‌های حمایتی، مشوق‌ها، نظارت بر کیفیت ساخت‌وساز و تبیین دستورالعمل‌های مقاوم‌سازی و اسکان مجدد (برای کسانی که در نقاط پرخطر زندگی می‌کنند) استفاده شود.

 بیشترین سهم از اقدامات اجرایی در برنامه ملی بازآفرینی برعهده بخش خصوصی است که در بین دستگاه‌های دولتی نیز به ترتیب وزارت نیرو، وزارت راه و شهرسازی، وزارت نفت، کشور و... دارای بیشترین سهم از اقدامات هستند.

 در میان این وزارتخانه‌ها، هدف و سیاست وزارت راه و شهرسازی باید در راستای احیای بافت‌های فرسوده در سطح کشور و حمایت از نوسازی و بهسازی بافت‌های فرسوده شهری و بهبود وضعیت زندگی در مناطق محروم باشد.

 بافت فرسوده تهران

 بافت فرسوده در تمام نقاط تهران به جز برخی محلات محدود شمال پایتخت، دیده می‌شود.

 2میلیون و۵۰۰هزار نفر در بافت فرسوده استان سکونت دارند که یک میلیون و ۲۰۰هزار نفر از این جمعیت در شهر تهران و مابقی در شهرستان‌های استان زندگی می‌کنند.

 در حوزه بافت فرسوده شهر تهران بیشترین مشکل در قطعات زیر ۱۰۰ متر است که حدود ۶۰ درصد جامعه هدف این مقیاس را به خود اختصاص داده است.

 قطعات کوچک‌تر از ۷۵ متر، ۳۶ درصد بافت فرسوده را به خود اختصاص داده و قطعات بین ۷۵ تا ۱۰۰ متر هم ۲۴ درصد بافت فرسوده را شامل می‌شود.

 بافت‌های فرسوده زیر ۱۰۰ متر در ۴۱۷ هکتار شامل ۱۲۲هزار و ۶۹۱ پلاک می‌شود.

 حجم نوسازی در تهران

باتوجه به میزان بالای بافت فرسوده در پایتخت، ‌سوال این است که تاکنون چه حجمی از این بافت‌ها نوسازی شده است؟

 براساس آمار به صورت میانگین در تهران ۳۴ درصد بافت فرسوده نوسازی شده است این درحالی است که به گفته مدیرعامل سازمان نوسازی شهرداری تهران 40 درصد از بافت‌های فرسوده شهر تهران در طول ‌‌10سال گذشته نوسازی شده است.

 به گفته کارشناسان، عمده نوسازی‌ها در بخش‌هایی صورت گرفته که توجیه اقتصادی داشته است و ‌کار سخت نوسازی باقی مانده که توجیه اقتصادی ندارد. به عبارت دیگر بخش راحت کار انجام شده و 60 درصد باقی مانده بسیار سخت است.

 براساس برنامه باید امسال (سال 96) نوسازی بافت‌های فرسوده تهران به پایان می‌‌رسید اما هنوز نوسازی پلاک‌های فرسوده سه‌فاکتوره، یعنی شاخص‌های ریزدانه‌یی، ایمن‌نبودن و نفوذناپذیری به ‌اتمام نرسیده است.

 طبق قانون سالی 10 درصد نوسازی باید صورت می‌گرفت اما هم‌اکنون 60 درصد از برنامه درنظر گرفته شده عقب هستیم و اگر هم‌اکنون قرار باشد برنامه 10ساله ارائه شود باید سالی 12300 پلاک ‌نوسازی شود.

 بسته‌های تشویقی برای نوسازی

 درصورت نوسازی در پلاک‌های واقع در بافت فرسوده مصوب تسهیلاتی مانند وام مسکن، معافیت کامل از پرداخت عوارض، واگذاری یک طبقه متراکم تشویقی، اعطای انشعابات آب و فاضلاب و گاز و ودیعه مسکن به مالکان در پروژه‌های تجمیعی بزرگ مقیاس (تجمیع چند پلاک)، صدور پروانه ساختمانی بر اساس تجمیع فیزیکی پلاک‌ها و موکول کردن تجمیع ثبتی به زمان دریافت پایان کار از سوی شهرداری به مالکان تعلق می‌گیرد.

 براساس گزارش به دست آمده از اقدامات برنامه ملی، سهم سالانه بخش خصوصی در حوزه نوسازی مسکن ۱۰هزار میلیارد تومان، دستگاه‌های دولتی ۷۵۰۰ میلیارد تومان و شهرداری‌ها ۷۲۰۰میلیارد تومان مشخص شده است.