«بهرگانسر» در انتظار گردشگران
ریحانه جاویدی
تا چشم کار می‌کند آب است، خورشید ردش را بر سبزآبی‌های خلیج فارس پهن می‌کند و شناورها آب را می‌شکافند و پیش می‌روند. در میانه‌های خلیج، آتش فلرها از دور نمایان شده و شعله می‌کشد و چاه‌های نفت است که پشت سر هم ردیف می‌شوند. دریا رنگ و بوی نفت می‌گیرد، خلیج فارس سال‌های سال است شیره جانش را سخاوتمندانه می‌بخشد تا چرخ اقتصاد و صنعت ایران با سرعت بچرخد. سال 1338 بود که برای نخستین‌بار قلب خلیج را در بهرگان شکافتند و چاه نفت کشف شد. دو سال بعد نخستین سکوی نفتی دریایی خاورمیانه با همکاری شرکت ایتالیایی «سیریپ» در این منطقه ساخته شد و از آن زمان بود که نفت بر بوشهر سایه انداخت و سکوی بهرگانسردر شمال این استان، مادر سکوهای نفتی ایران شد. سکویی که آتش جنگ ایران و عراق را به جان خرید اما از پا درنیامد، هنوز هم رد ترکش‌های عراق بر بدنه فلزیش نمایان است و پایه‌های سوخته‌اش نصفه و نیمه از آب سربلند کرده‌اند. تماشای نخستین سکوی نفتی خاورمیانه آنقدر جذابیت دارد که گردشگران دل به دریا بزنند و بخواهند بازدیدی از آن داشته باشند، گواه این علاقه‌مندی هم تورهای غیرمجازی است که گهگاه در سکوی‌های سرچاهی این منطقه برگزار می‌شود اما حالا دفتر موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت، تصمیم بر آن گرفته تا این سکوی تاریخی را مرمت و به موزه و هتل دریایی تبدیل کند.
سکوی قدیمی که در سال 1340 ساخته شد، تا زمان جنگ روزانه 30 هزار بشکه نفت تولید می‌کرد اما بعد از آن آسیب‌های جنگ از یک طرف و قدیمی و مستهلک شدنش از طرف دیگر سبب شد تا این سکوی تاریخی برای همیشه غیرفعال باشد. بعد از آن از سال 1373، میدان نفتی بهرگانسر توسعه یافت و امروز یک مجموعه است با یک سکوی اصلی، هفت سکوی اقماری و 11 حلقه چاه. توربین‌ها در بهرگانسر هنوز هم می‌چرخند تا روزی 75 هزار بشکه نفت از چاه استخراج شود و معادلات بازار نفت بر هم نریزد. اما سکوی قدیمی بهرگانسر، این روزها کاربری مسکونی دارد برای مهندسانی که روزهایشان را در آفتاب داغ جنوب و روی سکو می‌گذرانند. اکبر نعمت‌اللهی، مدیر دفتر موزه‌ها و مرکز و اسناد شرکت نفت درباره طرح تازه این دفتر در راستای احیای میراث نفت کشور می‌گوید: «به دنبال طرحی که از چهارسال پیش برای مرمت سازه‌های تاریخی متعلق به شرکت نفت و تبدیل آنها به موزه تعریف شد، قرار است سکوی نفتی دریایی بهرگانسر که نخستین سکوی نفتی دریایی خاورمیانه محسوب می‌شود، مرمت شده و به موزه و هتل دریایی تبدیل شود تا با در نظر گرفتن تسهیلات لازم برای گردشگری، امکان بازدید برای علاقه‌مندان فراهم شود.»
او افزود: «در شرایط فعلی سکوی قدیمی بهرگانسر نیاز به یک مرمت جدی دارد، به دلیل فرسودگی و شوری آب، پایه‌های این سازه دچار خوردگی شده و باید عملیات مقاوم‌سازی روی آنها انجام شود از طرف دیگر اگر قرار باشد این سکو به موزه یا هتل دریایی تغییر کاربری دهد، باید سبک‌سازی شود و سازه‌های اضافی که وزن سکو را زیاد کرده‌اند، حذف شود اما این کار باید با رعایت ضوابطی باشد که به شکل اولیه سکو لطمه وارد نشود.»
معضل فضای اقامتی، دامن بهرگان را گرفت
تبدیل سکوی نفتی بهرگانسر به موزه می‌تواند نقطه آغازی باشد برای راه‌اندازی گردشگری صنعتی در ایران، شاخه‌ای از گردشگری که نه تنها می‌تواند برای علاقه‌مندان به نفت جذاب باشد بلکه برای محققان و دانشجویان هم شرایطی را فراهم کند تا با فضای کار بر سکوی نفتی بیشتر آشنا شوند. اکبر نعمت‌اللهی بیان کرد: «در راستای طرحی که در نهایت مد نظر دفتر موزه‌های شرکت نفت است، قرار است تورهای 20 تا 30 نفره برگزار شود که گردشگران بتوانند از بوشهر برای بازدید این سکو به بهرگانسر سفر کنند. در حال حاضر با اتحادیه تورگردانان برای این موضوع وارد مذاکره شدیم و قرار است همزمان با انجام مرمت سکو، تورها هم آغاز شود، پیش‌بینی می‌شود نوروز 97 علاقه‌مندان بتوانند از این سکو بازدید کنند.»
مدیر دفتر موزه‌ها و مرکز اسناد شرکت نفت، مهم‌ترین معضل در مسیر توسعه گردشگری بهرگان را نبود فضای اقامتی مناسب دانست و گفت: «در بهرگان حتی یک هتل هم وجود ندارد، در گناوه هم با اینکه چند هتل و مهمانسرا وجود دارد، اما هیچ کدام کیفیت مناسبی نداشته و باید به زیرساخت‌هایشان توجه شود. اگر قرار باشد سکوی بهرگانسر به موزه تبدیل شود و تور صنعتی برایش تعریف کنیم، باید فضای اقامتی ایجاد شده و مهم‌تر از آن اقامتگاه‌های بوم گردی توسعه یابد. در شرایط فعلی اگر بخواهیم نوروز 97 سکو را برای بازدید آماده کنیم در شرایطی این امکان وجود دارد که تور یک روزه برگزار شود و نیاز به اقامت نباشد. اگر افرادی بخواهند در زمینه توسعه اقامتگاه‌ها در این منطقه و برگزاری تور فعالیت کنند، شرکت نفت آماده همکاری با آنها را دارد و بخش حمل و نقل تورها را بطور رایگان بر عهده می‌گیرد.»
ترافیک پرونده‌های ثبتی در سازمان
میراث فرهنگی
با وجود اینکه این سکو نخستین سکوی نفتی دریایی کشور است اما تاکنون در فهرست میراث ملی به ثبت نرسیده است. نعمت‌اللهی درباره این موضوع افزود: «پرونده ثبت ملی این سکو آماده و برای انجام مراحل بعدی در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار گرفته است اما به دلیل اینکه جلسات شورای فنی میراث فرهنگی دیر به دیر تشکیل شده و حجم پرونده‌هایی که برای ثبت ملی آماده می‌شود، زیاد است هنوز نوبت به ثبت سکوی نفتی بهرگانسر نرسیده است. به عبارتی در سازمان میراث فرهنگی ترافیک پرونده‌های ثبتی است. سازمان میراث فرهنگی حتی از وجود برخی بناها اطلاع ندارد و به بناهای ثبت شده سرکشی نمی‌کند اگر از اسن سازمان گزارش عملکرد برای حفاظت بناهای ثبتی خواسته شود، چنین گزارشی را ندارند. با این وجود شرکت نفت تلاش می‌کند بناهای تحت اختیارش را حفاظت کند، آن دسته که قابلیت تبدیل به موزه را دارند، موزه می‌شود و آن سازه‌هایی که امکان تبدیلشان به موزه نیست، حفاظت و نگهداری می‌شود تا کاربری مناسب برایشان تعریف شود. تاکنون 124 بنای تاریخی متعلق به شرکت نفت را ثبت ملی کردیم و تصمیم داریم تا پایان سال 130 بنای دیگر را ثبت کنیم.»
