نگرانی مجلس از وضعیت استقراض

گروه اقتصاد کلان |

آخرین آمارها از وضعیت بودجه حکایت از عدول دولت از سقف قانونی انتشار اوراق دارد به‌طوری که «تعادل» هفته پیش در گزارشی با عنوان «عبور از خط قرمز استقراض» به بررسی این موضوع پرداخت. براساس آخرین آمار مربوط به وضعیت 8 ماهه بودجه 96 کشور، دولت 22 هزار میلیارد تومان بیش از سقف مصوب بودجه اوراق منتشر کرده است، بدین معنا که مطابق تبصره بودجه سال 96 کشور مقرر شده تا پایان آبان تنها 36 هزار میلیارد تومان اوراق منتشر شود، اما شرایط باعث شده دولت تا این زمان به میزان 58هزار میلیارد تومان اوراق واگذار کند.

بر همین اساس روز گذشته نمایندگان مجلس با دعوت از محمدباقر نوبخت رییس سازمان برنامه و بودجه، به بررسی وضعیت و عملکرد بودجه پرداختند. نوبخت در این جلسه عنوان کرد که در بودجه به دولت اجازه داده شد علاوه بر 34 هزار و 500میلیارد تومان در بندهای مختلف اقدام به واگذاری دارایی‌های مالی کند به‌عنوان مثال در ‌بندی از بودجه اجازه داده شده 5 هزار میلیارد تومان سررسیدها را از طریق اوراق جدید تهاتر کنیم که در سقف مذکور منظور نشده است لذا آنچه از سوی دولت انجام می‌شود مرّ قانون است. علاوه بر این رییس سازمان برنامه و بودجه ضمن تاکید بر اینکه دولت اصراری برای انتشار اوراق مالی ندارد، گفت: نمایندگان می‌توانند محل تامین منابع را در لایحه بودجه سال آینده مشخص کنند.

 عدم اجرای طرح جامع مالیاتی

به گزارش «تعادل» نمایندگان مجلس همزمان با نزدیک شدن به پایان سال 96، دولت را دعوت به ارائه حساب و کتاب دخل و خرج کشور در 10ماه سپری شده کردند. بهارستانی‌ها در حال حاضر که کمتر از دو ماه به پایان سال 96 باقی مانده است، تمرکز و اشتغال خود را روی دو بودجه 96 و 97 گذاشته‌اند؛ بودجه 97 که ابتدای این هفته از کمیسیون تلفیق خارج و قرار است طی روزهای آینده در صحن علنی به رای گذاشته شود. از طرفی روز گذشته مجلس با دعوت از رییس سازمان برنامه و بودجه دخل و خرج 8 ماهه دولت در سال 96 را مورد بررسی قرار دادند.

در این جلسه رییس دیوان محاسبات و برخی دیگر از نماینده‌های مجلس سخنانی راجع به تفاوت عملکرد و لایحه بودجه 96 بیان کردند که در مقابل آنها محمدباقر نوبخت نیز دفاعیاتی از رفتار بودجه‌یی دولت ارائه داد.

 عادل آذر با ارائه گزارش عملکرد ۸ ماهه بودجه ۹۶ اظهار کرد: عمده درآمدها که بخش عمده‌یی از تمرکز بودجه به آن است، منوط به درآمدهای مالیاتی است اما با این حال ما شاهد ۲۹درصد عدم تحقق در این زمینه هستیم.

رییس دیوان محاسبات با بیان اینکه در بخش مالیات‌های مستقیم عدم وصول به مالیات شرکت‌های دولتی برمی‌گردد، گفت: دولت می‌توانست این کار را انجام دهد، اما اینکه چرا انجام نداده، نمی‌دانیم. به گفته وی، براساس بودجه یک هزار و 400میلیارد تومان سهم مالیات شرکت‌های دولتی می‌شود.

آذر در زمینه مالیات‌های غیرمستقیم نیز اظهار کرد: 4هزار میلیارد تومان به مالیات ارزش افزوده برمی‌گردد و از آنجا که در حال ارزیابی عملکرد

 ۸ ماهه هستیم دولت باید پاسخ دهد.

وی با اشاره به دلایل عدم تحقق درآمدهای مالیاتی نیز گفت: عدم اجرای کامل و فراگیر طرح جامع مالیاتی یکی از این علت‌هاست که ۷۲۱میلیارد تومان خرج این طرح شده است. همچنین عدم استقرار صندوق‌های مکانیزه فروش از دیگر دلایل تحقق نیافتن درآمدهای مالیاتی است.

رییس دیوان محاسبات ادامه داد: عدم اقدام موثر در جلوگیری از فرار مالیاتی و اعمال معافیت مالیات‌های گمرکی و مالیاتی نیز که عامل فساد شده‌اند از دیگر دلایل این مساله هستند.

آذر به واگذاری پروژه‌های عمرانی هم اشاره کرد و گفت: در لایحه دولت بحث واگذاری پروژه‌های عمرانی به بخش دولتی هم ذکر شده بود که به‌طور کامل تحقق نیافته است. ضمن اینکه میزان تحقق درآمدهای ناشی از فروش نفت نیز پایین گزارش شده است.

 انحراف در فروش اوراق

رییس دیوان محاسبات در ادامه به مساله فروش اوراق مشارکت هم اشاره کرد و گفت: روراست باید بگویم که قصه اوراق مشارکت و اسناد خزانه از مسیر اصلی خود که ساماندهی بدهی‌های کوتاه‌مدت دولت است، منحرف شده که حتما باید متوقف یا فکری برای آن شود.

عادل آذر پیشنهاد کرد: کارشناسان دیوان محاسبات معتقدند که به جای اسناد خزانه و اوراق مشارکت به سمت مشارکت صکوک اجاره برویم که بیش از ۶۰درصد بدهی‌ها از این طریق تامین شود که می‌تواند ظرفیت خوبی باشد.

آذر اظهار کرد: مانده معوقات ما در بانک‌ها ۱۱درصد است در حالی که نرم جهانی ۶درصد است و ما از این میزان ۵درصد هم بالاتر رفته‌ایم.  وی در ادامه سخنان خود افزود: در ماده ۱۶ قانون رفع موانع تولید دولت را مکلف کردیم که بانک‌ها و شرکت‌های تابعه از سال ۹۴ به این طرف یک‌سوم دارایی‌های‌شان را واگذار کنند و بخشی از منابع خود را از این طریق تامین کنند اما عملکرد صفر است. به بانک‌ها می‌گوییم چرا انجام ندادید، می‌گویند بانک مرکزی به ما چیزی نگفته، بانک مرکزی هم نظارت درستی نداشته لذا باید ساز و کار موثری را در این زمینه تعریف کرد.  عادل آذر به منابع طرح تحول سلامت نیز اشاره کرد و گفت: منابع پایدار برای طرح تحول سلامت را به هدفمندی یارانه‌ها واگذار کردیم بر همین اساس همه درآمدهای این ردیف باید به یارانه حقوق جاری و مطالبات طرح تحول سلامت اختصاص داده شود. این مساله یکی از موضوعات جدی است و اگر تحقق نیابد بیمارستان‌ها، مراکز درمانی و سایر بخش‌ها دچار مشکل می‌شوند.

 کسری 9 هزار میلیاردی طرح سلامت

در ادامه این جلسه کاظم جلالی رییس مرکز پژوهش‌های مجلس، با بیان اینکه ۹ میلیارد تومان در طرح تحول سلامت و همین میزان در بحث هدفمندی یارانه‌ها دچار کسری هستیم، گفت: باید این موارد به‌طور دقیق مورد بررسی قرار گیرد. وی در ادامه اظهار کرد: در سال ۹۶ دولت در لایحه خود منابع و مصارف را ۳۲۰ هزار میلیارد تومان پیشنهاد داد اما در مجلس چه کرده‌ایم؟ ۸درصد، این رقم را افزایش دادیم و به ۳۴۷ میلیارد تومان رساندیم. به گفته جلالی، عملکرد ۹ ماهه نشان می‌دهد ۱۹۶هزار میلیارد تومان محقق شده اما پیش‌بینی این است که تا آخر سال به ۳۰۰ هزار میلیارد تومان برسد.

 دولت اصراری به انتشار اوراق ندارد

رییس برنامه و بودجه بعد از شنیدن این گزارش‌ها و محتوای انتقادی و نگران‌کننده آنها، پاسخ‌هایی کلی و قابل‌توجه ارائه داد. محمدباقر نوبخت در رابطه با موضوع «انحراف اوراق از مسیر اصلی خود» گفت: اوراق مالی می‌تواند نقدینگی سرگردان را درراستای طرح‌های عمرانی به کار بگیرد و این مهم درحالی است که دولت با وجود نظر نمایندگان اصراری برای انتشار اوراق مالی ندارد لذا نمایندگان می‌توانند این امر را از بودجه حذف کرده اما محل تامین منابع دیگر را ذکر کنند.

نوبخت افزود: وقتی از واگذاری اوراق مالی یا از واگذاری دارایی‌های مالی صحبت می‌شود، سهام کارخانه‌هایی که به فروش می‌رسد نیز در همین سرفصل قرار می‌گیرد، از سوی دیگر در قانون بودجه 96 در بندهایی حکمی در این راستا برای دولت ذکر شده که برخی نمایندگان بدون توجه به آنها اقدام به تذکر می‌کنند به‌عنوان مثال در بند (ل) ذکر شده آنچه از اوراق مالی با تعهد دولت واگذار می‌شود نباید بیش از 34 هزار و 500 میلیارد تومان باشد، این اوراق مستثنی بندهای مختلف است که در بودجه ذکر شده و در سقف مذکور قرار نمی‌گیرد.

رییس سازمان برنامه و بودجه همچنین گفت: دو نوع حکم برای استفاده از اوراق برای دولت درنظر گرفته شده است، اوراقی که دولت تضمین می‌کند سقف آن 34هزار و 500 میلیارد تومان باشد و بندهای دیگری که برای انتشار اوراق درنظر گرفته شده حتی شرکت‌های دولتی هم اجازه انتشار اوراق به آنها داده شده است.

وی افزود: تاکنون خود دولت از همه ظرفیت‌ها برای انتشار اوراق استفاده نکرده اما در برخی موارد مجبور شدیم به سمت این موضوع حرکت کنیم به عنوان مثال 11 هزار و500 میلیارد تومان تا آبان ماه سال جاری برای خرید تضمینی گندم ارائه شده است. نوبخت اظهار کرد: در حوزه سلامت نیز نمایندگان نکاتی را بیان کردند که در این راستا باید اذعان کرد منابع تامین مصارف مطمئن در این راستا باید قرار داده شود.

رییس سازمان برنامه و بودجه همچنین درخصوص موضوع اشتغال گفت: تبصره‌یی در لایحه ذکر شد مبنی بر اینکه دولت باید از طریق اصلاح قیمت حامل‌های انرژی در اشتغال و تولید سرمایه‌گذاری کند اما این مورد حذف شد در حالی که موضوع مذکور در قانون برنامه ششم توسعه هم مورد تاکید قرار گرفته است.

لازم به ذکر است در جایی نوبخت اعلام کرد که 37هزار میلیارد تومان تحقق بودجه در پژوه‌های عمرانی داشته‌ایم که رییس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در پاسخ به آن گفت تنها در ۲۹هزار میلیارد تومان بوده است. جلالی با بیان اینکه چرا باید رقم‌ها را غیرواقعی بنویسیم، گفت: براساس عملکرد بودجه، میزان اعتبارات عمرانی، ۲۹هزار میلیارد تومان تحقق یافته که از این رقم ۲۳هزار میلیارد تومان از طریق اوراق تامین شده و ۶هزار میلیارد تومان یعنی فقط ۱۰درصد از نفت به‌عنوان سرمایه صرف سرمایه‌گذاری شده و این خیلی دردناک است که ما کالای سرمایه‌یی مثل نفت را می‌فروشیم اما فقط ۱۰درصد استفاده می‌کنیم.