مغفول ماندن گردشگری در چرخه ایجاد اشتغال
ریحانه جاویدی
گردشگری به عنوان سومین صنعت و بخش بزرگ صادراتی جهان با قابلیت بالای اشتغالزایی و توسعه جوامع محلی و با گردش مالی ۱۴۰۰ میلیارد دلاری، مولد ۱۰ درصد تولید ناخالص جهان است. به ازای هر ۱۱ شغل در جهان یک شغل مربوط به حوزه گردشگری بوده و جمعا ۱۰۸ میلیون نفر در سراسر دنیا مشاغلی مرتبط با بخش گردشگری دارند و سه برابر این رقم نیز مشاغلی است که به نحوی غیر مستقیم وابسته به صنعت گردشگری است. براساس پیش‌بینی سازمان تجارت جهانی تا سال ۲۰۲۰ تعداد گردشگران در کل دنیا به رقمی بالغ بر یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون نفر خواهد رسید و بیش از ۵۰ درصد معضل اشتغال در کشورهای در حال توسعه از این طریق قابل رفع خواهد بود. اهمیت گردشگری در دنیا به اندازه‌یی است که از سوی سازمان ملل متحد سال 2017 با عنوان «گردشگری پایدار، ابزار توسعه» نام گرفت. طبق آخرین آمار، در سال ۲۰۱۷ با رشدی معادل ۷ درصد، جهان شاهد جابه‌جایی یک میلیارد و ۳۲۲ میلیون گردشگر بین‌المللی بود که از سال ۲۰۱۰ تاکنون بالاترین نتایج را نشان می‌دهد. توجه به این نکات کافی است تا مشخص شود چرا گردشگری یکی از شعارهای انتخاباتی حسن روحانی بود؛ شعارهایی که حالا با گذشت 10 ماه از انتخابات دولت دوازدهم، علی اصغر مونسان، معاون رییس‌جمهور و رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در آستانه برگزاری یازدهمین نمایشگاه بین‌المللی گردشگری و صنایع وابسته تهران همچنان بر آن تاکید داشته و در افتتاحیه این نمایشگاه که تا روز جمعه 6 بهمن ماه در محل دایمی نمایشگاه‌های بین المللی تهران در حال برگزاری است، می‌گوید: «در ظرفیت اشتغالزایی گردشگری همین بس که می‌توانیم در کشورمان با رقمی اندک و در حدود ۵۰ میلیون تومان در حوزه گردشگری ایجاد شغل کنیم، در حالی که برای ایجاد شغل در اکثر صنایع ۸ تا ۱۰ برابر این رقم مورد نیاز است. با چنین ظرفیت‌هایی توجه به صنعت گردشگری مهم‌ترین راهکار برون‌رفت از اقتصاد متکی به نفت، ایجاد اشتغال ارزان و توزیع جغرافیایی عادلانه ثروت براساس داشته‌ها و ظرفیت‌های بومی و تحقق ایده اقتصاد مقاومتی مبتنی بر درون زایی با نگاه جهانی است.»
با این وجود اگرچه در زمان تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری، از صنعت گردشگری به عنوان یک روزنه امید برای ایجاد اشتغال نا مبرده می‌شد کمبود بودجه گریبان این صنعت را گرفته است از طرف دیگر علاوه بره معضل کمبود بودجه، تحمیل مالیات‌های سنگین، جرایم بیمه‌یی تامین اجتماعی، وام‌های گران، هزینه‌های بالای تامین مالی، فقدان برنامه جامع توسعه گردشگری، برخوردهای سلیقه‌یی سازمان‌های مرتبط، عدم وجود قوانین تسهیل‌کننده و متناسب و اجرای نادرست قوانین موجود و عدم توجه به گردشگری پایدار از جمله مواردی است که از سوی فعالان صنعت گردشگری به عنوان موانع پیش روی توسعه این صنعت و دلزدگی فعالان بخش خصوصی از سرمایه‌گذاری نام برده می‌شود، نتیجه چنین وضعیتی سبب می‌شود گردشگری آنطور که انتظار می‌رود، نقش پررنگی در زمینه ایجاداشتغال ایفا نکند تا جایی که به گفته مونسان ایجاد ١٣٧هزار شغل به عهده سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گذاشته شده است ولی برای این موضوع بودجه‌یی در اختیار سازمان نیست. با این وجود مونسان می‌گوید: افزایش شمار بوم‌گردی‌ها به ۲هزار واحد از سیاست‌های مهم این سازمان است که با در نظر گرفتن ایجاد اشتغال برای هشت نفر در هر واحد، انتظار تولید ۱۶هزار شغل از طریق بوم‌گردی را داریم.»
بودجه میراث، برابر با بودجه عمرانی یک استان
کمبود بودجه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در حالی است که به گفته رییس فراکسیون گردشگری مجلس شورای اسلامی، کل بودجه این سازمان اندازه بودجه پروژه‌های عمرانی یک استان نیست. جبار کوچکی‌نژاد می‌گوید: ۹۳۲ میلیارد تومان مبلغ اندکی برای گردشگری است. هر چند که قانونگذار همه دستگاه‌ها را موظف کرده به گردشگری کمک کنند. در بودجه سنواتی نیز همه وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها باید بخشی از اعتبارات خود را به گردشگری تخصیص دهند.
او می‌افزاید: «باید تلاش کنیم در بودجه سال ۹۷ گردشگری را بیشتر مورد توجه قراردهیم. این بودجه بسیار محدود است، ۴۵۰ میلیارد تومانِ آن اعتبارات جاری است که صرف حقوق می‌شود، ۵۰۰ میلیارد تومان آن هم عمرانی است که اگر به یک استان بدهند تا در بخش عمرانی‌اش کار کند، کل این بودجه تمام می‌شود.»
سهم گردشگری در اشتغال افزایش می‌یابد
اظهارات مونسان درباره سهم گردشگری در ایجاد اشتغال و کمبود بودجه برای ایجاد فرصت‌های شغلی در این حوزه در حالی است که علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در مراسم افتتاح این نمایشگاه، اعلام کرد سهم گردشگری در اشتغال سال آینده باید به ٧ درصد برسد. او می‌گوید: «سهم بخش گردشگری از تولید ناخالص داخلی کشور 7.7 درصد و سهم اشتغال این صنعت 5.6 است که هدف‌گذاری شده تا این سهم در سال آینده به ٧ درصد برسد. سرعت اشتغال در گردشگری 2.5 برابر سایر حوزه‌ها است، بنابراین گردشگری می‌تواند رتبه اول ایجاد اشتغال در کشور را داشته باشد، بهبود فضای کسب و کار باید ایجاد شود. »
او با اشاره به دو موضوع اشتغال و افزایش رفاه عمومی که وزارت کار با آن درگیر است، می‌افزاید: «گردشگری در هر دو زمینه می‌تواند اثر داشته باشد، افرادی که در این حوزه نخبه هستند باید این مهم را بدانند و در این حوزه فعالیت کنند. جایگاه گردشگری در کشور متناسب با ظرفیت نیست. نظام تدبیر ما باید مورد بازنگری قرار گیرد، مقررات تشویقی را باید بررسی کنیم و بدانیم فقط صنعت کارخانه‌یی نمی‌تواند اشتغال ایجاد کند، صنعتی مانند گردشگری می‌تواند اشتغال و درآمد در کشور ایجاد کند. »
رشد 8 درصدی گردشگری نسبت به پارسال
در بخش دیگری از مراسم افتتاحیه یازدهمین نمایشگاه بین‌المللی گردشگری و صنایع وابسته تهران، محمد محب خدایی، معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور، به بیان جزییات این نمایشگاه که با شعار «ایران، فراتر از انتظار» کار خود را آغاز کرد پرداخته و آماری از وضعیت گردشگری کشور ارائه کرد. او درباره این موضوع گفت: «در این نمایشگاه ۴۵۰ شرکت داخلی و ۷۰ شرکت خارجی شرکت کرده‌اند که نشان می‌دهد نسبت به سال گذشته با رشد ۸ درصدی مواجه بوده است.»
او افزود: برنامه ما برای نمایشگاه سال آینده این است که کل نمایشگاه به بحث گردشگری اختصاص یابد. امسال ما نخستین‌های زیادی در حوزه گردشگری کودک و خانواده، گردشگری گل و سلامت داشته‌ایم. در حوزه گردشگری گل استان مازندران گام‌های بزرگی پیش رو داشته است. در حوزه گردشگری کودک نیز استان همدان این مسوولیت را پذیرفته و در بخش گردشگری غذا برنامه‌های ویژه‌یی تدوین شده است. همچنین در روزهای مختلف اقوام مختلف کشور برنامه‌های ویژه‌یی پیش‌بینی کرده‌اند.
