چرخش ملایم در بودجه‌نویسی برای شهرداری تهران

گروه راه و شهرسازی| آزاده کاری|

کلیات بودجه سال 97 شهرداری تهران روز یک‌شنبه در صحن شورای شهر با 19 رای به تصویب اعضای شورای شهر رسید و بعد از آن نوبت ردیف‌های بودجه است که باید مورد بررسی قرار گیرد و جلسه روز سه‌شنبه نیز در ادامه جلسه روز یکشنبه به بررسی ردیف‌های بودجه اختصاص دارد. شهردار و برخی اعضای شورا شفافیت و کاهش هزینه‌ها را از نقاط قوت این لایحه می‌دانند. در حالی که به گفته خود شهردار وجود ابهام در برخی بخش‌های بودجه اجتناب ناپذیر بوده است. اما در مجموع به نظر می‌رسد شهرداری تهران با کاهش ردیف هزینه‌یی و نیز افزایش درآمدها شیوه جدیدی از بودجه را در شورای شهر پایه‌گذاری کرده است.

مجید فراهانی عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران در گفت‌وگو با «تعادل» به تشریح کلیات لایحه بودجه پرداخت و گفت: بودجه 97 باتوجه به شرایط خاصی که شهرداری تهران دارد از جمله کاهش ساخت و سازها و وضعیت درآمدهای پایدار شهرداری یک بودجه انقباضی است. فرض بر این بود که رقم 18هزار میلیارد تومان سال گذشته باید به 20هزار میلیارد می‌رسید، اما نه تنها این اتفاق نیفتاد بلکه روند بودجه کاهش یافت. بودجه‌یی که شهرداری به لحاظ هزینه‌یی پیشنهاد کرده 16هزار و200 میلیارد تومان است که هزار و 300میلیارد تومان آن برای بازپرداخت بدهی پیمانکاران در نظر گرفته شده است. در نهایت رقم بودجه به 17هزار و 500 میلیارد تومان رسیده است که نسبت به سال‌های گذشته کاهش دارد.

 کاهش درآمدهای سرمایه‌ای

وی با بیان اینکه بعد از بررسی لایحه بودجه در کمیسیون برنامه و بودجه چند پیشنهاد به آن اضافه کردیم، اظهار کرد: نخستین پیشنهاد کاهش درآمدهای سرمایه‌یی یا همان عوارض بر پرونده‌های ساختمانی و فروش اموال شهرداری است که این رقم را در بودجه کاهش دادیم و سعی کردیم روندی را شروع کنیم که به مرور بتوانیم شهر فروشی را کاهش دهیم.

وی ادامه داد: نکته دوم به کاربری‌ها برمی‌گردد. تغییر کاربری‌ها در گذشته یکی از منابع ثابت درآمدهای شهرداری بود که در بودجه 97 این رقم را حدود هزار میلیارد تومان کاهش دادیم. علاوه بر این تلاشمان بر این است که میزان درآمدهای پایدار را تا جایی که امکان دارد، افزایش دهیم. به همین دلیل، فصل درآمدها را در بودجه 97 نسبت به سال96، 31.65 درصد افزایش دادیم.

وی با بیان اینکه یکی از ویژگی‌های بودجه سال 97 شفافیت آن است، تصریح کرد: فایل اکسل لایحه اکنون روی سایت شهرداری قرار دارد و همه شهروندان و کارشناسان می‌توانند جزئیات بودجه را به راحتی مشاهده کنند. در کمیسیون برنامه و بودجه اعلام کردیم کارشناسان نظرات خود را ارسال کنند و نظرات مختلفی را دریافت کردیم و شاید برای نخستین بار بود که مشارکت شهروندان و صاحب‌نظران را در تدوین بودجه شهرداری داشتیم که می‌توان گفت بی‌نظیر بود. همچنین جلسات متعدد کارشناسی نه فقط در شورا بلکه در بیرون از شورا نیز برای بررسی بودجه تشکیل شد.

 افزایش 10 برابری تمدید صدور پروانه ساخت

به گفته فراهانی، تشویق به اتمام ساختمان‌های نیمه کاره نیز در بودجه دیده شده و یک سبد تشویقی و تنبیهی برای آن در نظر گرفته شده است. ساختمان‌های نیمه‌کاره هم نما و منظر شهری را تحت تاثیر قرار می‌دهند و هم مانع تحقق بخشی از درآمدها شده‌اند. در بودجه سال 96 در آمد شهرداری از محل تمدید صدور پروانه ساختمان‌های نیمه کاره 8 میلیارد و 700 تومان بوده که در بودجه سال 97 آن را 10 برابر افزایش داده و به 70 میلیارد تومان رسانده‌ایم. برای تحقق این بخش از بودجه باید صاحبان ساختمان‌های نیمه کاره را تشویق کنیم تا ساختمان‌های خود را تکمیل کنند.

وی افزود: در بخش سرمایه‌گذاری رویکرد اصلی این بوده است که سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی را برای سرمایه‌گذاری در شهر تشویق کنیم. هیچ راهی نداریم جز اینکه از سرمایه‌های سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی برای توسعه زیر ساخت‌های شهر استفاده کنیم. در این خصوص شهرداری بسته‌یی در بودجه آماده کرده و پیش‌بینی ما این است که 30 درصد افزایش سرمایه‌گذاری خواهیم داشت.

 شفاف‌سازی درآمد زیباسازی

وی با اشاره به بحث زیباسازی شهر و درآمدهای شرکت‌ها و سازمان‌های شهرداری گفت: یکی از حیات خلوت‌های دوره گذشته شهرداری، درآمدهای شرکت‌ها و سازمان‌های شهرداری بود. کاری که کمیسیون برنامه و بودجه و شهرداری در این زمینه انجام داده است. شفاف‌سازی هزینه و درآمدهای این شرکت‌هاست. در قدم بعدی درآمدهای این شرکت‌ها در سایت‌های شهرداری انتشار خواهد یافت. در مرحله بعد، ضمن بررسی جزئیات این درآمدها، سقف درآمدها شرکت‌ها و سازمان‌ها را باید افزایش دهیم. در بودجه 97 هفت شرکت و سازمان هست که نام آنها برای درآمدزایی آورده شده است و معتقدم تعداد این شرکت‌ها باید افزایش پیدا کند. اکنون 21سازمان و 23 شرکت تحت نظر شهرداری فعالیت می‌کنند و غالبا اینها درآمدزایی نداشته یا از شهرداری کمک می‌گیرند و فقط همان 7 شرکت هستند که درآمدزایی دارند.

 واریز درآمدها به خزانه مرکزی شهرداری

به گفته وی، برای نخستین بار در طول تاریخ بلدیه تمام درآمدها به خزانه مرکزی شهر واریز می‌شود و دیگر امکان این وجود ندارد که برخی درآمدها در سازمان یا شرکتی مبهم باقی بماند. فراهانی با تاکید بر اینکه رویکرد شورا افزایش درآمدهای پایدار و کاهش هزینه‌هاست، تصریح کرد: بحث کاهش هزینه‌ها بطور جدی در شهرداری و شورای شهر پیگیری می‌شود و در آینده خواهید دید که کاهش جدید در هزینه‌ها خواهیم داشت.

وی در پاسخ به اینکه به گفته شهردار بیش از این نمی‌توان هزینه‌ها را کاهش داد، گفت: در بخش حقوق و دستمزد امکان کاهش وجود ندارد، اما در بخش‌های دیگر می‌توان این کار را انجام داد. یکی از راه‌ها کاهش وام‌های شهرداری است. بنابراین هر جا درتبصره‌ها افزایش بودجه داشته باشیم، مربوط به بخش حمل و نقل عمومی و بازپرداخت بدهی‌های بانکی و پیمانکاران - علاوه بر هزار و 300 میلیاردی که در بودجه دیده

شده- است.

 افزایش سهم از مالیات بر ارزش افزوده

وی در پاسخ به اینکه آیا منابع جدید درآمدی در لایحه بودجه 97 تعریف شده است یا خیر، عنوان کرد: برای نخستین بار شورا وشهرداری همزمان رایزنی جدی برای احیای سهم درآمداز مالیات بر ارزش افزوده دارند که در قانون برنامه توسعه ششم 30 درصد کاهش پیدا کرد و به این ترتیب سهم شهرداری از مالیات بر ارزش افزوده چیزی حدود 2هزار میلیارد تومان کاهش پیدا کرد و در تلاشیم تا این رقم را احیا کنیم. البته بعد از انجام رایزنی‌هایی که با کمیسیون تلفیق مجلس انجام شد این 70 درصد به 78 درصد افزایش پیدا کرد و توانستیم 18 درصد به سهم شهرداری از ارزش افزوده اضافه کنیم و در صورت اجرا مبلغی حدود هزار و 400 میلیارد تومان به خزانه شهرداری بر می‌گردد. به گفته این عضو کیسیون برنامه و بودجه برای نخستین بار برای درآمدزا کردن سازمان زیباسازی در لایحه بودجه 500 میلیارد تومان درآمد دیده شده است. همچنین برای نخستین بار برای برخی شرکت‌ها و سازمان‌ها که درآمد پنهان داشتند نیز در لایحه بودجه درآمد دیده شده است.

 درآمد 950 میلیارد تومانی از پارک حاشیه‌ای

فراهانی با اشار به بودجه در نظر گرفته شده از محل پارک‌های حاشیه‌یی گفت: در بودجه‌های گذشته این نوع درآمد دیده نشده یا بسیار کم بوده است، اما در لایحه بودجه 97 درآمدزایی از پارک‌های حاشیه‌یی دیده شده و در این خصوص برنامه‌ریزی کرده‌ایم. برای نخستین بار برای پارکینگ و پارکومتر یک میلیارد تومان درآمد تعریف شده ولی به پیشنهاد کمیسیون حمل و نقل این عدد به 950 میلیارد تومان کاهش یافت.

وی با اشاره به بودجه بهای پسماند نیز توضیحاتی ارائه کرد و گفت: در 9 ماه سال جاری حدود 38میلیارد تومان از بودجه پسماند محقق شده است و پیشنهاد ما این است که در سال آینده 80 میلیارد تومان از محل بهای پسماند مسکونی و 75میلیارد برای پسماند تجاری دیده شود. باید به سمتی برویم که سازمان پسماند بتواند از وضعیت فعلی خارج شده و با تحولی که در این زمینه به وجود می‌آید، افزایش درآمد داشته باشد.

وی در پاسخ به اینکه از محل طرح ترافیک جدید چه میزان درآمد در بودجه پیش‌بینی شده است، گفت: مبلغ درآمد از این محل چندان زیاد نیست. پیشنهاد شهرداری برای درآمد از محل عوارض تردد در محدوده طرح ترافیک در لایحه 97، 300میلیارد تومان بود که این رقم را در شورا به 375میلیارد تومان افزایش دادیم و فکر می‌کنم حدود 400میلیارد تومان از این محل درآمد داشته باشیم.

فراهانی در پاسخ به اینکه آیا عوارض ساخت و ساز نیز در بودجه سال آینده افزایش داشته است یا خیر، گفت: در این خصوص دفترچه تقویم املاک را دولت تصویب کرده است و در حال ابلاغ آن به شهرداری‌هاست. در این دفترچه عوارض ساخت و ساز در سال آینده تغییر کرده است. بر این اساس عوارض ساخت و ساز در قسمت‌های جنوبی شهر تقریبا مشابه گذشته است اما هر چه به سمت شمال شهر می‌رویم که جزو مناطق برخوردارتر هستند بر میزان عوارض ساختمانی و نیز نوسازی اضافه شده است.

عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران در پاسخ به اینکه میزان تحقق بودجه را چگونه ارزیابی می‌کنید، تصریح کرد: همانطور که گفتم میزان اصلی بودجه 16هزار و 200 میلیارد تومان است و هزار و 300میلیارد تومان برای بازپرداخت بدهی به پیمانکاران در نظر گرفته شده تا کاهش بودجه خیلی به چشم نیامده و منجر به کاهش انگیزه بخش‌های مختلف شهرداری برای کسب درآمد نشود. به همین دلیل فرض بر این است که اگر چه هزینه‌ها و درآمدها کاهش پیدا می‌کند اما باید فشاری بر سازمان‌ها و شرکت‌ها بگذاریم که درآمدهای بیشتری کسب کنند و آن را برای صاف کردن بدهی‌های گذشته

تخصیص دهیم.

 بودجه 97 قابل تحقق نیست

محمد سالاری، رییس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر از منتقدان اصلی لایحه بودجه 97 در صحن شورا بود. به گفته وی، بودجه 17 هزار و 500 میلیون تومانی قابلیت تحقق ندارد.

او در این باره گفت: در لایحه‌یی که شهرداری تهران برای سال ۹۷ ارائه کرده مبلغ بودجه ۱۷۵۰۰ میلیارد تومان اعلام شده که به گفته شهردار ۲/۲ درصد نسبت به گذشته انقباضی بسته شده است. بر اساس گزارش خزانه‌دار شورا، ۹۳۳۰ میلیارد تومان از بودجه ۹۶ تا آخر ۹ماه سال جاری محقق شده که ۵۲ درصد از کل بودجه ۱۷۹۰۰ میلیارد تومانی ۹۶ بوده است.

سالاری با تطبیق عملکرد بودجه ۹۶ با سال ۹۵ بیان کرد: بودجه سال ۹۵، حدود ۱۷۹۰۰میلیارد تومان نوشته شده بود که تا آخر ۸ ماه ۹۳۰۰میلیارد آن محقق شده بود و تفاوت آن با سال ۹۶ این است که بودجه ۹۶ تا آخر ۹ ماه ۹۳۰۰ میلیارد محقق شده، از این رو، احتمالا به اشتباه در ۴ ماه پایانی سال ۹۵ بیش از ۵۰ درصد از بودجه آن سال محقق دانسته شده، در حالی که ۵۰۰۰ میلیارد تومان آن از محل وام بوده، در صورتی که در بودجه ۹۶، ۱۰۰۰ میلیارد تومان از محل وام تامین خواهد شد.

به گفته سالاری، بودجه سال ۹۵ شهرداری تهران ۱۷۹۰۰ میلیارد تومان بود که ۱۷۲۰۰ میلیارد آن محقق شد، از این رو، ۱۷۵۰۰ میلیارد تومان بودجه ۹۷ محقق نخواهد شد و به زعم من تنها ۱۶۰۰۰ میلیارد آن تحقق می‌پذیرد، دلایلش هم در ردیف‌های بودجه آمده است.

محمد حسین حق شناس، رییس کمیسوین فرهنگی و اجتماعی شورا نیز از کاهش چشمگیر بودجه فرهنگی گلایه داشت. به گفته وی، در لایحه بودجه سال ۹۷ شهرداری تهران، سهم حوزه ماموریتی فرهنگی و اجتماعی به ۶ درصد کاهش یافته و از ۱۷ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان کل بودجه، هزار و ۱۱۵ میلیارد تومان به این حوزه اختصاص پیدا کرده که از این میزان ۵۵۸ میلیارد تومان به اعتبارات هزینه‌یی و ۵۵۷ میلیارد تومان به تملک دارایی‌های سرمایه‌یی اختصاص دارد که در قیاس با بودجه مصوب سال ۹۶، ۳۷ درصد کاهش را نشان می‌دهد و این مقایسه نسبت به بودجه سال ۹۵، کاهش چشمگیر سهم فرهنگی و اجتماعی از کل بودجه شهرداری تهران را نشان می‌دهد. مضاف بر اینکه با حذف تبصره ۳۶ بودجه، سهم ۲ درصدی حوزه فرهنگی از اعتبارات نقدی دستگاه‌های زیرمجموعه شهرداری تهران حذف و به ردیف‌های بودجه منتقل شده است.

الهام فخاری از دیگر منتقدان بودجه نیز معتقد است بنیان بودجه ۹۷ مشابه بنیان‌های بودجه‌های گذشته است. به همین دلیل است که همان ایرادها، جداول و اختلاف‌هایی که در مقایسه بین سال‌های گذشته دیده شده هنوز هم وجود دارد. به گفته وی شورای شهر و شهردار تهران تغییر پیدا کردند ولی هنوز زیرساخت‌ها و وضعیت سازمانی‌ شهرداری آنقدر تغییر یافته نیست که پیش‌بینی‌ها را به سمت تحقق پیش ببرد.

 بودجه متعارف اما متفاوت!

زهرا نژادبهرام، عضو هیات رییسه شورای شهر تهران نیز در گفت‌وگو با تعادل کلیات بودجه پیشنهادی شهرداری را مثبت ارزیابی کرد و گفت: بودجه پیشنهادی شهرداری از چند جهت متفاوت و در مجموع یک بودجه متعارف است. ما در روز یکشنبه هم کلیات و هم بخشی از درآمدها را مصوب کردیم اما به بخش هزینه‌ها ورود پیدا نکردیم.

به گفته وی، یکی از ویژگی‌های مثبت لایحه پیشنهادی این است که برای نخستین بار تمام درآمدها به خزانه مرکزی شهرداری واریز می‌شود و این خود گام بلندی در جهت شفاف‌سازی بودجه به شمار می‌رود و می‌توان وقوع هر گونه فساد را مدیریت کرد. این خود یکی از نشانه‌های این است که بودجه 97 یک بودجه موفق خواهد بود.

نژادبهرام با بیان اینکه یقینا مواردی در بودجه وجود دارد که ممکن است باعث بروز مشکلاتی شود اما این موضوع طبیعی است، گفت: ابتدای هر کاری ممکن است با مشکلات همراه باشد اما در مسیر خود راهش را پیدا می‌کند.

وی یکی دیگر از ویژگی‌های دیگر بودجه سال 97 را افزایش درآمدهای پایدار دانست و تصریح کرد: که میزان درآمدهای پایدار از 20 درصد در سال گذشته به 28 درصد در سال 97 افزایش یافته است. نکته‌یی که در این خصوص باید مد نظر قرار گیرد این است که در طراحی بودجه باید به اسناد بالادستی نیز توجه کنیم و نمی‌توان اسناد بالادستی را نادیده گرفت. امسال سال پایانی برنامه پنجم توسعه است و بودجه سال آینده نیز باید در مسیر این برنامه تدوین شود تا به اهداف برنامه پنجم نزدیک باشد. بر اساس همین اسناد بالادستی بیش از این نمی‌توانیم میزان درآمدهای پایدار را افزایش دهیم.

به گفته وی، یکی از بخش‌هایی که تغییرات جدی در آن اعمال شد، حوزه پسماند است. پسماند یکی از جدی‌ترین حوزه‌هایی است که شهرداری می‌تواند از آن کسب درآمد کند و در واقع بهای پسماند به عنوان فرصتی است که شهرداری می‌تواندبرای آن برنامه‌ریزی کرده و درآمد شهرداری را افزایش دهد.

وی ادامه داد: هر چند هنگام بررسی تبصره مربوط به پسماند برخی دوستان شورا معتقد بودند که اکنون زیرساخت‌های لازم برای افزایش بهای پسماند فراهم نیست اما شخصا معتقدم وقتی بودجه را تعریف می‌کنیم در واقع جهت‌گیری آن را مشخص می‌کنیم. پسماند علاوه بر اینکه می‌تواند منبع خوبی برای تولیددرآمد باشد با بهداشت و سلامت شهر نیز در ارتباط است. هر چند تاکنون میزان درآمدهای حاصل از بهای پسماند فقط 5 درصد از بودجه را شامل می‌شده اما این به معنی این است که ما نمی‌توانیم این کار را شروع کنیم باید تلاش خود را برای فعالیت‌های جدید انجام دهیم. باید بالاخره در جایی الگو رفتاری تغییر کند و آنجایی که می‌تواند تغییر الگو ایجاد می‌کند در همین مقوله است. وقتی مردم بدانند برای پسماند هزینه بدهند رعایت‌های لازم در خصوص آن را انجام می‌دهند.

به گفته وی، یکی دیگر از ویژگی‌های بودجه سال آینده این است که قرار است در آن میزان کمک به نهادها و سازمان‌ها کاهش پیدا کند.

به گفته وی، به‌رغم اینکه درآمدزایی از محل عوارض ساختمانی همواره از رویکردهای شهرداری برای کسب درآمد بوده است اما رویکرد شهرداری کنونی افزایش عوارض نیست و تلاش شده تا در این زمینه متعادل‌سازی صورت گیرد و اگر افزایشی هم صورت گرفته بر اساس تقویم املاک باشد و البته عوارض ساختمانی بر این اساس مقداری افزایش خواهد داشت.

وی تاکید کرد: هر چند هنوز هم عوارض، یکی از اصلی‌ترین منابع درآمدی شهرداری تهران محسوب می‌شود اما این عوارض برمبنای اسناد بالادستی نظیر برنامه توسعه پنجم و طرح تفضیلی خواهد بود نه عوارضی که منجر به فروش شهر یا تغییر کابری شود. در زمینه تغییر کاربری‌ها نیز نوع نگاه ما کاملا متفاوت با مدیریت قبلی است. این گونه نیست که صرفا جهت کسب درآمد یک ملک مسکونی را به تجاری یا برعکس آن

تبدیل کنیم.

نژادبهرام با بیان اینکه نرخ جریمه ناشی از ماده 100 نیز در لایحه بودجه سال 97 کاهش یافته است، توضیح داد: کاهش جرایم ماده 100 نکته بسیار مثبتی در بودجه درآمدی شهرداری محسوب می‌شود که نشان می‌دهد شهرداری به درآمدزایی به هر قیمتی فکر نمی‌کند. در حوزه تغییر کاربری‌ها ما پیشنهاد کاهش درآمد‌ها را دادیم که به دلیل شرایط موجود کاهش ممکن نشد اما همان نرخ‌های قبلی تثبیت شد.

عضو کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران با بیان اینکه در بخش معماری و شهرسازی، درآمدها یا تخفیف پیدا کرده یا تثبیت شده‌اند، گفت: زیرا همان طور که می‌دانید میزان بودجه نسبت به سال گذشته کاهش یافته است. در لایحه سال 97 بودجه برخی بخش‌ها از جمله شهرسازی و حمل و نقل افزایش داشته است زیرا رویکرد شهرداری بر این است که تغییرات اساسی و جدی در این بخش‌ها ایجاد کند.

وی عنوان کرد: رویکردهای ما باید گام به گام در شهر اجرا شود. قرار نیست در شهر التهاب به وجود بیاوریم شهروندان باید احساس آرامش کنند و در عین حال روند اصلاحات گام به گام انجام شود.

روز یکشنبه علی اعطا سخنگوی شورای شهر تهران اظهار داشت که عوارض ساختمانی پیشنهادی در بودجه سال 97 تحقق پذیر نیست. نژادبهرام در این‌باره گفت: من این گونه فکر نمی‌کنم زیرا رونق ساخت و ساز در شهر احساس می‌شود و از سوی دیگر سال آینده 300 هزار نفر از کسانی که برای دریافت وام مسکن ثبت نام کرده‌اند، وام خود را دریافت می‌کنند در نتیجه میزان ساخت و سازها در شهر افزایش خواهد یافت. رونق ساخت و ساز منجر به جذب عوارض ناشی از صدور پروانه‌های ساختمانی خواهد شد گفته می‌شود اکنون بین 5 تا 6 درصد رونق ساخت و ساز در شهر به وجود آمده است.

وی در این‌باره توضیحات بیشتری ارائه داد و گفت: همان طور که آقای هاشمی عنوان کرد سال گذشته فضای شهرداری و شورا تحت تاثیر فضای انتخاباتی قرار داشت و شهر دچار سکون شد اما به گفته شهردار در دی ماه 80 درصد بودجه تحقق پیدا کرد و این موید این است که شهر در مسیر خودش به سمت رونق حرکت می‌کند.

عضو هیات رییسه شورای شهر درباره میزان تحقق بودجه سال 97 نیز گفت: رونقی که از آن صحبت شد و نیز ورود بسیاری از درآمدها به خزانه مرکزی که در سال‌های گذشته وجود نداشت از جمله اخذ سهام‌هایی که شهرداری در آن شریک است که قبلا به شکل پراکنده ومتمرکز بوده، می‌تواند فرصتی را فراهم کند که این بودجه تحقق پیدا کند. رقم پیشنهادی شهرداری برای بودجه 17هزار و 500 میلیارد تومان بود اما در شورای شهر مبلغ اندکی را هم برای آن تعریف کردند. هر چندممکن است مانند همه بودجه‌ها انحراف هم داشته باشند اما معتقدم بودجه سال آینده محقق خواهد شد.