آسیب‌های نقدینگی در بازارهای موازی

مدتی می‌شود که شاهد یک تغییر رویه محسوس در بازار ارز هستیم. روندی که در آن نرخ ارزهای مهم ازجمله دلار، یورو، پوند و... پیوسته کانال‌های جدید قیمتی را فتح کرده و با وجود خواست مقامات بانک مرکزی، یک رشد تصاعدی پیوسته را تجربه می‌کند. این رویه که قیمت دلار را از 3700تومان در بهار امسال به بیش از 4600تومان در نخستین روز بهمن ‌ماه 96 رسانده به دلیل مجموعه‌یی وقایع و اتفاقات این روزها روندی بسیار سریع را به خود گرفته است.

حسین سلیمی، نایب‌رییس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق بازرگانی تهران درباره دلایل افزایش نرخ ارز در این روزها و اثرات آن بر فضای اقتصادی کشور گفت: نخستین علت آن را می‌توان به صندوق‌های قرض‌الحسنه نسبت داد که پس از مدت‌ها تعیین تکلیف شدند و به پرداخت رقم 10تا 12هزارمیلیارد تومانی افراد پرداختند.

وی ادامه داد: هجوم ناگهانی این سرمایه به سمت بازارهایی مانند بازار ارز و طلا موجب تورم و حبابی‌شدن این بازارها شده است؛ چراکه صنایع رونق نداشته و بورس هم از جذابیت چندانی برخوردار نیست، موجب شد مبلغ پرداخت شده به سمت بازار سکه و دلار پیش رود.

 نایب‌رییس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق بازرگانی تهران افزود: از آنجا که نقدینگی افزایش یافته است و سرمایه‌گذاران نیز درصدد حفظ ارزش دارایی خود هستند به سوی بهترین گزینه یعنی خرید ارز روی می‌آورند. به گفته وی مردم در جهت حفظ و افزایش درآمد خود خرید و فروش ارز را بهترین گزینه می‌پندارند و به همین دلیل است که در ماه‌های گذشته شاهد افزایش نرخ دلار بوده‌ایم. به عبارت دیگر آمار حاکی از آن است که در سال جاری تا بهمن ماه حدود 53 هزارمیلیارد تومان سکه خرید و فروش شده که این آمار در سال‌های اخیر بی‌سابقه بوده است.

سلیمی با اشاره به اینکه نقدینگی زمانی آسیب زا است که به جای تولید به سمت دلالی هدایت شود، گفت: نظام بانکی در ایران واسطه‌گری می‌کند و میان نقدینگی که در جامعه وجود دارد با نقدینگی که شرکت‌ها و بنگاه‌های تولیدی نیاز دارند، ارتباط برقرار می‌کند به این معنی که پول‌های جاری در جامعه و حساب‌های بانکی را در اختیار شرکت‌ها قرار می‌دهد. بنابراین وقتی نقدینگی در جامعه زیاد است و شرکت‌ها از کمبود نقدینگی گلایه دارند به این معنی است که پول‌های موجود در جامعه به جای اینکه به سمت سرمایه‌گذاری و تولید هدایت شود، به سمت خرید و فروش و دلالی می‌رود.

وی تصریح کرد: از دیگر عواملی که موجب بی‌ثباتی بازار ارز شد می‌توان به حذف ارز مبادله‌یی برخی کالاها اشاره کرد. به بیان دیگر چندی پیش وزارت صنعت اختصاص ارز مبادله‌یی به برخی کالاها حذف کرد تقاضای خرید ارز آزاد افزایش پیدا کرد. بنابراین افزایش تقاضای خرید ارز موجب افزایش قیمت آن و نابه سامانی بازار شد. البته به موازات این افزایش قیمت در بازار آزاد، نرخ دلار مبادله‌یی هم از سوی بانک مرکزی رو به افزایش است و همین امر سبب شده تا انتظارات نسبت به افزایش نرخ هم با شدت بیشتری تداوم یابد.

نایب‌رییس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق بازرگانی تهران با اشاره به اینکه عدم ثبات بازار ارز ناشی از رفتارهای سوداگرانه است، گفت: طی روزهای اخیر دلالان با احتیاط بسیار زیاد دلار را خرید و فروش می‌کنند و برخی از آنها تنها تمایل به خرید دلار دارند تا فروش آن. حتی در این میان برخی صرافان با احتیاط ارز را خرید و فروش می‌کنند و به یک ذخیره‌سازی آهسته و پیوسته دلار روی آورده‌اند تا در ایام خاص پیش رو آن را گران‌تر بفروشند. وی ادامه داد: بر همین اساس است که دولت باید زمینه ساز تغییر در شیوه مدیریت بازار ارز شود و شرایط را به گونه‌یی پیش برد که اجازه فعالیت سوداگرایانه در بازار را ندهد به خصوص در ایامی که پیش رو است و تقاضا برای ارز بالا می‌رود، عده‌یی سوداگر زمینه ساز افزایش قیمت در بازار نشوند.

سلیمی اضافه کرد: در این میان حتی وعده وعیدها و پیش بینی‌های مقامات نیز صحیح عمل نمی‌کند، به عنوان مثال سیاست‌گذاران امروز نوید ثبات نرخ ارز را می‌دهند در صورتی که فردا عکس این اتفاق را در بازار شاهد هستیم و به یک‌باره نرخ ارز جهش چندانی پیدا می‌کند. به گفته وی ما حدود دو سال ثبات ارزی داشتیم و نرخ ارز مسیر متعادلی را طی می‌کرد یعنی ارز مبادله‌یی 2600تومان بود و ارز آزاد 3500تومان اما رفته رفته این امر دستخوش تغییرات فراوانی شد.

نایب‌رییس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق بازرگانی تهران با اشاره به اینکه ترامپ می‌خواهد ثبات اقتصاد ایران را بر هم بزند، گفت: عامل دیگری که به‌ شدت می‌تواند روی افزایش قیمت ارز تاثیر بگذارد سخنان دونالد ترامپ است که برای 3ماه آینده اعلام کرده دیگر حاضر به تایید برجام با همین شرایط نیست و از ایران برای ادامه این پیمان درخواست مذاکره کرده است. به بیان دیگر ترامپ پس از برجام تلاش‌های زیادی کرد تا آثار آن را برای ایران کم‌رنگ کند و بیشتر این تلاش‌ها هم روی این محور سازماندهی شده بود که کانال‌های انتقال ارز را در نظام پولی بین‌المللی مسدود کند بنابراین عدم اطمینان جدی روی فضای اقتصادی ایران شکل گرفته است.

سلیمی درباره نقش بانک مرکزی در کنترل وضعیت فعلی بازار ارز مطرح کرد: بانک مرکزی در مواقعی به بازار ورود می‌کند و به بازار ارز تزریق می‌کند و تا حدی هم جلوی افزایش قیمت را می‌گیرد. شاید بتوان تا یکی دو روز این کار را انجام داد و چند میلیون دلار ارز وارد بازار کرد ولی بعد که بانک مرکزی با کمبود ارز مواجه می‌شود، نمی‌تواند این روند را ادامه دهد و مشاهده می‌کنیم که وقتی این اتفاق می‌افتد و بانک مرکزی ورود نمی‌کند، قیمت بالا می‌رود.

وی افزود: در این راستا بانک مرکزی همانند سال‌های گذشته باید به صنایعی که نیازمند واردات هستند و کالاهای خود را از این طریق تامین می‌کنند ارز مبادله‌یی اختصاص دهد تا تقاضای ارز آزاد کاهش پیدا کند.

نایب‌رییس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق بازرگانی تهران درخصوص رشد نرخ ارز گفت: فکر نمی‌کنم بازار ثبات پیدا کند چراکه تقاضا در بازار وجود دارد و بلاتکلیفی در شاخص‌های اقتصادی از جمله بودجه وجود دارد. بنابراین لازم است مقامات دولت و مسوولان بانک مرکزی با حل مسائلی اینچنینی، سایه ابهام و عدم اطمینان را از فراز اقتصاد بردارند. وی ادامه داد: به نظر می‌رسد چارچوبی که از ابتدای سال به افزایش قیمت ارز منجر شده یک چارچوب و پنجره بلندمدت است و به زودی سطح تاثیرگذاری آن کاهش پیدا نمی‌کند به همین دلیل پیش‌بینی من این است که قیمت ارز و مخصوصا دلار باز هم افزایش پیدا کند و در همین راستا نیز باید شاهد افزایش تورم باشیم.