روابط اسلام‌آباد- مسکو از جنگ سرد تا اعتمادسازی
گروه جهان منوچهر فخرزاد
بر هیچ‌کس پوشیده نیست که روابط پاکستان و امریکا مسیر سرد و پرتنشی را تجربه می‌کند اما این تیرگی روابط برای اسلام‌آباد مزیت‌هایی نیز داشته است. تنش‌ها با واشنگتن دولتمردان پاکستانی را به این صرافت انداخته که علاوه بر چین در پی یافتن شرکای دیگری باشند و این شریک جدید کشوری جزو روسیه نیست، کشوری که روزگاری جهادگران سابق افغانستانی دولتمردانش را دشمن درجه یک خود می‌دانستند.
نشریه اکسپرس تریبیون نوشته، روابط پرتنش اسلام‌آباد و واشنگتن باعث شده تا سیاستمداران پاکستان به فکر پر کردن این خلأ به وجود آمده باشند به همین دلیل شاهد توسعه روابط این کشور با چین به عنوان نزدیک‌ترین شریک تجاری؛ و روسیه دشمن سابق این کشور در زمان جنگ سرد هستیم.
در این گزارش آمده، چه کسی پیش‌بینی می‌کرد که پس از گذشت 3دهه و نقش مهم پاکستان در شکست نیروهای شوروی در افغانستان که به فروپاشی قطب کمونیست در جهان منجر شد حالا وزرای خارجه دو کشور برای آغاز روابط راهبردی در مسکو یکدیگر را در آغوش بکشند. خواجه آصف، وزیر خارجه پاکستان که اخیرا سفر 3 روزه‌یی به روسیه داشته و قراردادهای متعدد تجاری و بازرگانی و دفاعی با این کشور امضا کرده، مدعی شده که سیاست خارجی کارآمد اسلام‌آباد باعث شده که پاکستان بتواند روابط همه جانبه خود با مسکو را گسترش دهد. گذشته از اینکه چنین ادعایی درباره کارآمدی سیاست خارجه پاکستان درست است یا خیر باید اذعان کرد که گسترش روابط اسلام‌آباد و مسکو می‌تواند به تقویت امنیت و ثبات در منطقه کمک کند.
در شرایطی که ایالات متحده تصمیم گرفته تا با استفاده تمام از قوه قهریه برای جبران شکست‌های خود در افغانستان نیروهای نظامی بیشتری را به این کشور اعزام کند، روسیه کانال‌های ارتباطی را برای گفت‌وگو با طالبان ایجاد کرده؛ چراکه مسکو عمیقا نگران است، افزایش قدرت گروه‌های تروریستی در افغانستان ازجمله گروه‌های وابسته به داعش می‌تواند به گسترش افراط‌گرایی در آسیای مرکزی منتهی شود، امری که در نهایت به طور مستقیم بر امنیت ملی روسیه تاثیر خواهد گذاشت. علاوه بر این هم روسیه و هم پاکستان بخشی از یک بلوک جدید منطقه‌یی هستند که شامل ترکیه و چین می‌شود که در رابطه با چگونگی برخورد با طالبان ایده‌های متفاوتی نسبت به بلوک هند، افغانستان و امریکا دارند.
در شرایطی که گروه اول طالبان را به عنوان خط دفاعی جدید در برابر توسعه داعش در افغانستان و در مجموع منطقه می‌دانند و قائل به تعامل و مذاکره با این گروه هستند، بلوک دوم(شامل هند، افغانستان و امریکا) طالبان را گروهی تروریستی می‌دانند که هیچ جایی برای مصالحه و گفت‌وگو با آن وجود ندارد. به عبارت دیگر اقدامات خشن و افراطی گروه داعش و بلندپروازی‌های این گروه باعث شده تا گروه طالبان مقابل آن قرار گیرد به همین دلیل شاهد تمایل بلوک روسیه برای مذاکرات با طالبان هستیم.
دوم، روسیه معتقد است که پاکستان همچنان می‌تواند نقش مهمی در ایجاد صلح منطقه‌یی داشته باشد. همچنین روسیه به درستی از نفوذ دستگاه‌های نظامی و اطلاعاتی پاکستان بر گروه طالبان آگاه است به همین دلیل در نظر دارد از این ظرفیت برای تامین امنیت و ثبات و مبارزه با داعش در منطقه استفاده کند.
با توجه به گسترش روابط بین اسلام‌آباد و مسکو یک گروه نظامی روسی توانست در سال 2017میلادی از مناطق قبایلی پاکستان بازدید کند، موضوعی که باعث حیرت رسانه‌های غربی شد. گفته می‌شود این واقعه پس از معاهده همکاری‌های نظامی بین دو کشور صورت گرفته است.
دو کشور چند رزمایش مشترک نظامی نیز برگزار کردند و قرار است این همکاری‌ها بین دو کشور بیش از پیش توسعه یابد. روسیه در حوزه‌های مختلف ازجمله سیاسی، دیپلماسی، اقتصادی و بازرگانی در افغانستان درحال فعالیت است و این نگرانی‌های امریکا را در پی داشته است. روسیه به‌تازگی کنسولگری افتخاری در پیشاور مرکز ایالت خیبر پختنخواه را راه‌اندازی کرده است. همچنین پاکستان به تازگی پس از حمایت چین و روسیه به عضویت سازمان همکاری شانگهای درآمد و روسیه در چارچوب این سازمان منطقه‌یی با اسلام‌آباد همکاری می‌کند. به تازگی خواجه آصف، وزیر خارجه پاکستان به صراحت اعلام کرده این کشور سیاست خارجه خود را که در گذشته نگاه به غرب بود، تغییر داده است. دولت پاکستان حالا به گسترش روابط با قدرت‌های همسایه ازجمله چین و روسیه اهمیت می‌دهد و منافع ملی خود را در آن جست‌وجو می‌کند. اما با توجه به اینکه امریکا سیاست خود را در راستای گسترش روابط با هند در منطقه گذاشته است، پاکستان نیز در تغییر سیاست راهبردی خود باید دقت بیشتری کند و نباید تمامی تخم‌مرغ‌هایش را در یک سبد قرار دهد. بدون تردید قطع روابط با غرب به ویژه امریکا برای منافع ملی پاکستان پیامدهای منفی در سطح بین‌الملل در پی خواهد داشت. امریکا به عنوان قدرت مطرح جهان اگر با بی‌تفاوتی‌های پاکستان مواجه شود یقینا برای اسلام‌آباد دردسرهایی فراهم خواهد کرد.
سوشانت سرین، کارشناس حوزه روابط هند و پاکستان درباره آغاز فصلی جدید از روابط دیپلماتیک میان مسکو و اسلام‌آباد می‌گوید:«اگر روس‌ها در حجمی بزرگ ازجمله در سطح سیاسی از پاکستانی‌ها حمایت کنند این می‌تواند برای رقبای منطقه‌یی پاکستان و البته ایالات متحده به طور جدی مشکل‌ساز شود.»
