مسیر سخت تجارت با ژرمن‌ها
تعادل
رویداد تجاری- اقتصادی ایران و آلمان روز گذشته در محل اتاق بازرگانی و صنایع ایران و آلمان برگزار شد. بررسی آخرین تحولات و چالش‌های روابط تجاری و اقتصادی بین دو کشور پس از دو سال از توافق برجام، مهم‌ترین محور این همایش بود. اینکه چرا ژرمن‌ها هنوز برای انجام سرمایه‌گذاری‌های مشترک و برقراری روابط بانکی با ایران همچنان مردد هستند، پرسش مهمی بود که در این نشست دو جانبه مورد بحث قرار گرفت. از نگاه آلمانی‌ها آنچه مانع از تداوم همکاری و توسعه روابط تجاری و بانکی بین دو کشور می‌شود، چالش‌ها و ضعف‌هایی است که در ساختار اقتصاد ایران وجود دارد. به گفته آنها «مبارزه با پولشویی و رعایت استانداردهای پولی، مشکلات سیاسی ایران در عرصه جهانی، تغییر مدام اجرای قوانین و مقررات تجاری، عدم ارائه صورت‌های مالی شفاف و...» ازجمله مواردی است که ریسک سرمایه‌گذاری را برای آلمان در ایران افزایش می‌دهد. بر همین اساس شرکت‌های بزرگ و چند ملیتی این کشور برای ورود به بازار ایران همچنان با تردید مواجه‌اند. اما در مقابل از نگاه طرف‌های ایرانی آنچه مانع از توسعه ارتباط بانکی و تجاری با آلمان‌ها می‌شود، محافظه‌کاری بانک‌ها و شرکت‌های بزرگ آلمانی به دلیل ترس از امریکا و سیاست‌های اوست که ممکن است در آینده اتخاذ کند. از این رو طرف‌های ایرانی خطاب به نماینده شرکت‌های بزرگ آلمانی خواستار شدند تا جانب احتیاط را کنار بگذارند و در شراکت با طرف‌های ایرانی انعطاف‌پذیرتر عمل کنند.
موانع و مسیرهای تجارت بین ایران و آلمان روز گذشته اتاق بازرگانی و صنایع ایران و آلمان با حضور نمایندگانی از شرکت‌های بوش، زیمنس، فولکس‌واگن، رودل و هیات رییسه و مدیریت اتاق ایران و آلمان مورد بررسی قرار گرفت. همچنین در این نشست رییس سازمان توسعه تجارت ایران، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت و رییس بخش اقتصادی سفارت آلمان در تهران حضور داشتند.
رییس سازمان توسعه تجارت ایران، که سخنران اول این همایش تجاری- اقتصادی ایران و آلمان بود، گفت: طی سالیان پس از برجام شاهد این هستیم روابط تجاری و اقتصادی ایران شکل گرفته که امروزه بستر مناسبی برای همکاری اقتصادی دو کشور است.
مجتبی خسروتاج با بیان اینکه «طی چند سال گذشته نقش مسوولان دو کشور در بخش‌های مختلف در توسعه روابط تجاری و اقتصادی خوب بوده است» گفت: مسوولان سهم خودشان را در توسعه روابط دو کشور ایفا کرده‌اند. ظرفیت‌های موجود در ایران تا جایی است که آلمان را به عنوان شریک عمده تجاری ایران قرار داده است.
رییس سازمان توسعه تجارت ایران با اشاره به میزان صادرات و واردات میان این دو کشور گفت: صادرات ما به آلمان حدود ۴٠٠میلیون دلار است؛ درحالی که وارداتمان از این کشور چیزی حدود ٣میلیارد دلار است. با این میزان صادرات و واردات چه باید کرد تا تراز تجاری دو کشور برای پایداری روابط دو کشور به تعادل برسد؟ معاون وزارت صنعت، معدن و تجارت افزود: همکاری‌های دو کشور در تولید محصولات مشترک و صادرات آن به کشورهای اروپایی و منطقه باید افزایش یابد تا به نتیجه برسیم.
به گفته خسروتاج، ما در ایران ۶٠٠ برند جهانی داریم که از این میزان ١١٠برند آن اروپایی و از این میزان ۴٠برند آلمانی است. وی تاکید کرد: ما همکاری و مشارکت با کشورهای اروپایی و آسیایی را از دو سال گذشته برای توسعه و گسترش روابط آغاز کرده‌ایم.
او با اشاره به سرمایه‌گذاری ٢میلیارد دلاری شرکت‌های آلمانی در ایران گفت: این سرمایه‌گذاری در بخش‌هایی چون مواد ساختمانی، شیمیایی، دارویی، هورمونی، شوینده و... است. خسروتاج همچنین با اشاره به مشکلات و چالش‌های بانکی دو کشور تصریح کرد: همکاری‌های بانکی دو کشور یکی از مشکلات اساسی به حساب می‌آید که بانک‌ها باید راه گشایشی برای توسعه روابط تجاری پیدا کنند. به گفته او درحال حاضر ارتباط چند بانک آلمانی بخشی از تجارت دو کشور را پوشش می‌دهند اما ارتباط بانکی بین دو کشور هنوز به طور کامل برقرار نشده است. بنابه اظهارات او علت این موضوع را می‌توان محافظه‌کاری بانک‌های آلمانی به دلیل ترس از امریکا دانست. این در شرایطی که خطوط فاینانس می‌تواند در توسعه روابط بین دو کشور نقش مهمی را بازی کند. خسروتاج با اشاره به سایر راه‌های روابط دو کشور گفت: گردشگردی با اختصاص یک چهارم گردشگران به این کشور نیز یکی دیگر از توسعه روابط دو کشور است که باید آن را توسعه داد.
مهدی کرباسیان، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز صحبت‌های خود را با این پرسش مهم که چرا با وجود تمامی ظرفیت‌هایی که در اقتصاد ایران به ویژه در بخش معدن آن وجود دارد اما سرمایه‌گذاران خارجی برای انجام همکاری‌های مشترک مردد هستند، شروع کرد و گفت: اروپایی‌ها به ویژه سرمایه‌داران و شرکت‌های بزرگ آلمانی باید جانب احتیاط را برای همکاری با ایران کنار بگذارند. کرباسیان همچنین افزود: ایران ۶۸ نوع ماده معدنی دارد. اروپا به معادن ایران نیاز دارد و آلمان می‌تواند رابط ایران و اروپا باشد.
در ادامه رییس بخش اقتصادی سفارت آلمان در تهران هم در این همایش پشت تریبون قرار گرفت و به بیان برخی از موانع در توسعه روابط با دو کشور پرداخت. اظهارات «گریت مینتس» حاکی از این بود که پس از برجام مشکلات و موانع تجاری دست‌کم گرفته شد اما با این حال مشکلات داخلی و خارجی با توجه به علاقه بین دو طرف برای تجارت و تعامل قابل حل است. او در بخش دیگری از سخنان خود به حجم روابط تجاری بین دو کشور نیز اشاره کرد و گفت: حجم تجاری بیش از ۳میلیارد یورویی سال ۲۰۱۷ بین ایران و آلمان که در بالاترین حجم در ۶ سال اخیر بوده نسبت به صادرات ایران به آلمان می‌تواند بیشتر باشد. این علاقه از طرف آلمان وجود دارد. یکی از مشکلاتی که به گفته «گریت مینتس» در ایران قابل حل است، بالا رفتن استانداردهای پولی است. البته در این میان یک سری مشکلات خارجی و سیاسی هم وجود دارد اما آلمان همانطور که همیشه نشان داده، اعلام می‌کند پایبند به توافق برجام است.
موانع تجاری؟
در ادامه این همایش و در پنل گفت‌وگوی تجاری-اقتصادی «موانع و مسیرهای تجارت بین ایران و آلمان» با حضور نمایندگان بوش، زیمنس، فولکس‌واگن، رودل و هیات رییسه و مدیریت اتاق مورد بحث و بررسی قرار گرفت. آنچه در این این پنل از سوی نمایندگان شرکت‌های آلمانی مورد اشاره قرار گرفت این بود که چنانچه ایران به دنبال جذب سرمایه‌گذاری خارجی است باید زیرساخت‌ها را برای ورود آنها فراهم کند. چراکه خارجی‌ها در جایی اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند که تقاضای پایا وجود داشته و براساس یک چشم‌انداز 5 تا 10ساله فعالیت خود را شروع می‌کنند زیرا آنها بر این باورند که تقاضای بالا موجب پوشش هزینه‌ها می‌شود.
از دیگر مواردی که مورد اشاره طرف‌های آلمانی قرار گرفت این بود که با قوانین و مقررات در ایران مشکلی ندارند، اما آنچه از نگاه آنها روند همکاری‌ها را کند می‌کند، اجرای قوانین و مقررات در ایران است.
به گفته آنها، به‌طور مثال اجرای قوانین گمرکی در ایران دایما دستخوش تغییرات است، این در حالی است که در برخی کشورها اجرای قوانین گمرکی حتی 30 سال تغییر نمی‌یابد. به‌طوری‌که ممکن است حتی بازاری که آن قانون برای آن نوشته شده باشد، از بین رفته باشد. از این رو، توجه به دو نکته بسیار مهم در کسب‌وکار ایرانی‌ها باید مورد توجه قرار گیرد، نخست؛ توجه به اقتصاد مقیاس است و دیگری پایایی قوانین و مقررات تجاری. اما از آن‌سو، طرف ایرانی نیز بر این باور بود که آلمانی‌ها مخصوصا شرکت‌های بزرگ و چندملیتی باید نوع نگاه‌شان را نسبت به ایران و روند بازی تغییر دهند. در همین رابطه، اسپندارمز بلورچی نماینده ماموت در ایران در این پنل خطاب به طرف‌های آلمانی تاکید کرد که باید نگاه‌شان را نسبت به ایران تغییر و ریسک سرمایه‌گذاری در ایران را بپذیرند و مدام حرف از همکاری‌های بلندمدت نزنند؛ چراکه می‌توان برای شروع همکاری‌ها گام به گام جلو رفت. او این پرسش را نیز مطرح کرد که چطور در چنین شرایطی شرکت‌های کوچک خارجی در ایران موفق عمل می‌کنند، اما شرکت‌های بزرگ و چندملتی نمی‌توانند؟ بلورچی علت این امر را این‌گونه توضیح داد که شرکت‌های بزرگ مدام به‌دنبال ارزیابی ریسک هستند، اما این موضوع را درنظر نمی‌گیرند که چگونه یک صنعت می‌تواند در این کشور شکل بگیرد و موفق شود.
از آن‌سو، «آندریاس اشمیت» نماینده بوش آلمان و رییس هیات‌مدیره شرکت بوش تجارت پارس ضمن تاکید صحبت‌های بلورچی، بر این موضوع تاکید کرد که شرکت‌های بزرگ و چندملیتی هنوز به این نوع روش همکاری‌ها عادت ندارند و باید به این سمت حرکت کنند و ریسک سرمایه‌گذاری در کشورهایی چون ایران را بپذیرند. او البته این را هم گفت که نگاه آلمان به ایران نه بدبینانه و نه خوش‌بینانه است.
از دیگر مواردی که آلمانی‌ها را برای ادامه همکاری با ایران با تردید مواجه کرده و در این پنل هم مورداشاره قرار گرفت، این بود که روند همکاری و دریافت اطلاعات از سوی شرکت‌های ایرانی بسیار زمان‌بر است. به‌طوری‌که حتی در برخی موارد دریافت و بررسی مدارک به یک‌سال هم می‌رسد که این واقعا یک چالش جدی است. «مبارزه با پولشویی و شفافیت‌های مالی» از دیگر مواردی بود که از سوی آلمانی‌ها مورد اشاره قرار گرفت. آنها بر این امر تاکید ورزیدند که شرکت‌های ایرانی باید در زمینه ارائه صورت‌های مالی خود شفاف‌تر عمل کرده و براساس استانداردهای بین‌المللی رفتار کنند.
از آن‌سو، طرف ایرانی هم تاکید کرد که شرکت‌های آلمانی بهتر است در همکاری با ایرانی‌ها، انعطاف‌پذیرتر باشند و بپذیرند در چه شرایطی قرار است با ایران همکاری کنند.
موانع بانکی؟
دومین پنل گفت‌وگوی تجاری-اقتصادی ایران و آلمان با محوریت بانک با حضور نمایندگان بانک ایران و اروپا، بانک سپه و بانک صنعت و معدن برگزار شد. محمدرضا منصوری نماینده بانک سپه در فرانکفورت در این نشست بر این موضوع تاکید کرد که اگر عوامل سیاسی در کار نباشد، بانک‌های ما از نظر کارکرد به حداقل قابل‌قبولی خواهند رسید. در ادامه بهشتین زرکوب هم با بیان اینکه بازار ایران بازار بزرگی است و به همین جهت بسیاری از شرکت‌ها و بانک‌های اروپایی راغب هستند که با ما کار کنند، تصریح کرد: البته برخی بانک‌ها هم بر سر این دو راهی گیر کرده‌اند که با ایران کار کنند یا نه.
در این میان البته سعید روشنی عضو هیات‌رییسه اتاق بازرگانی ایران و آلمان، بر این موضوع تصریح کرد که بانک ایران و اروپا به سختی برای مشتریان ایرانی و حتی مشتریان آلمانی خود حساب باز می‌کند.
بنا به اظهارات او، اگرچه در حال حاضر انتقال وجه انجام می‌پذیرد، اما روند آن واقعا دشوار است و البته مشکل از طرف بانک‌های ایرانی است. ما باید ببینیم این مشکل از کجا نشأت می‌گیرد و چه راه‌حل‌هایی برای برطرف کردن آن وجود دارد؟
در پاسخ به این پرسش بهشتین زرکوب عنوان کرد که مشکل اصلی در مورد بانک‌های اروپایی آن است که حتی بانک‌های بزرگ در این کشورها، مثل بانک HSBC، نمی‌خواهند با ایران کار کنند و ما مجبوریم برای انتقال پول به‌دنبال بانک‌ها یا شرکت‌هایی بگردیم که حواله را هم قبول می‌کنند.
در این مسیر ما چاره‌یی نداریم جز اینکه اعتمادسازی کنیم. ما به‌عنوان یک بانک اروپایی برای کار کردن با ایران پیش‌قدم شدیم تا بانک‌های دیگر در سایر کشورهای اروپایی ترس‌شان از این ارتباط بریزد.
منصوری هم در ادامه با بیان اینکه صندوق توسعه ملی رقمی حدود 11 میلیارد دلار به بانک سپه تخصیص داده، گفت: ما در بحث نقل و انتقال پول و اعتبارات اسنادی گام‌های مهمی برداشتیم، چراکه این موضوع در آن زمان به مرزهای خطرناکی رسیده بود. اگر شما کالایی را نیاز داشتید که در ایران وجود نداشت، به عنوان مثال، اگر کارخانه‌یی به قطعه‌یی نیاز داشت، نمی‌توانست به صورت مستقیم از فروشنده خرید کند و باید راه‌های عجیب و متعددی را می‌پیمود تا بتواند پول را به دست فروشنده آن کالا برساند. خوشبختانه ما توانستیم در حل مشکلاتی از این دست، گام‌های مناسبی برداریم. به‌عنوان نمونه، در سال 2017 ما موفق شدیم حدود 158 فقره اعتبارات اسنادی به ارزش 267میلیون یورو ابلاغ کنیم که از طریق بانک‌های اروپایی هم اعلام وصول شده است. در بحث حواله‌جات هم
623 فقره حواله صادر کرده‌ایم که در واقع رشدی سه‌برابری را نشان می‌دهد. علاوه بر این، ما نه تنها با شرکت‌های بزرگ خارجی که با شرکت‌های کوچک و متوسط هم مراودات مالی داریم. البته طبیعی است که شرکت‌های بزرگ ارقام بزرگ‌تری را هم جابه‌جا کنند، اما زمانی که پای شرکت‌های کوچک و متوسط به میان می‌آید، تعداد این شرکت‌ها بیشتر است. درمورد شرکت‌های بزرگ، نقل و انتقالات معمولا بالاتر از 100 میلیون دلار هستند. اما آنچه در این پنل بر آن اذعان شد این بود که بانک‌های بزرگ همچنان برای ارتباط بانکی با ایران بر سر دوراهی قرار دارند.
ویدا عظیمی، نماینده بانک صنعت و معدن گفت: واقعیت این است که در بحث فاینانس به خصوص در مورد شرکت‌های آلمانی هنوز هیچ اتفاقی رخ نداده است. به عنوان نمونه از سپتامبر سال 2016، بانک صنعت و معدن با 6 بانک آلمانی وارد مذاکره شد، اما متاسفانه تاکنون با وجود چندین مرتبه جابه‌جا شدن متن قرارداد نتوانسته‌ایم به نقطه مطلوب برسیم. به همین دلیل من شخصا فکر می‌کنم، موضوع بیشتر سیاسی است تا اقتصادی. در واقع همین مصوبه جدید برای ممنوعیت مبادله بر مبنای دلار احتمالا مشکلات بسیاری ایجاد خواهد کرد، چرا که مبادلات تجاری در این بانک‌ها بر مبنای دلار انجام می‌شود.
او ادامه داد: مشکل بزرگ‌تر اما این است که اگر قرارداد تامین مالی راه‌آهن توسط کنسرسیوم مشترک این 6 بانک آلمانی و بانک صنعت و معدن ایران اجرایی نشود، امیدواری برای پروژه‌های آتی هم از دست می‌رود. از طرف دیگر طرف قرارداد ایرانی در این پروژه شرکت مپناست که طرف آلمانی معتقد است برخی سهامداران آن قابل قبول نیستند.
