ایران و عراق تعیین‌کنندگان آتی قیمت نفت
ایلنا
مدیرکل سابق امور اوپک گفت: تصور زمانی که ایران و عراق هر کدام به 7میلیون بشکه ظرفیت تولید نفت خام(جمعا 14میلیون بشکه در روز) رسیده و ایران با افزایش ظرفیت پالایشگاهی و پتروشیمی مدرن در حد بازیگران بزرگ بین‌المللی در این بخش ظاهر شود، تصور غیرواقع‌بینانه‌یی نیست.
مهدی عسلی، مدیرکل پیشین امور اوپک و ارتباط با مجامع بین‌المللی وزارت نفت در گفت‌وگویی پیرامون ورود شیل اویل‌ها به فاز جدی‌تر بازار نفت و تصمیمات آتی اوپک و تولیدکنندگان نفت متعارف برای مواجهه با این تازه وارد نقطه‌نظرات خود را ابراز کرد.
وی با اشاره به اینکه براساس گزارش‌های اوپک و آژانس بین‌المللی انرژی، بخش قابل توجهی از افزایش تقاضای جهانی در سال‌های پیش رو با افزایش تولید نفت شیل تامین می‌شود، بیان کرد: از آنجا که ظرفیت تولید اوپک در سال‌های آینده محدود خواهد بود(زیرا افزایش ظرفیت تولید برخی از کشورهای اوپک مانند ایران، عراق و عربستان تا حدودی با کاهش تولید کشورهای مانند ونزوئلا خنثی می‌شود) نگاه‌ها عمدتا معطوف به افزایش ظرفیت تولید نفت امریکا خواهد بود. انتظار می‌رود که تولید نفت خام امریکا تا سال 2023 حدود 3.7میلیون بشکه در روز افزایش یابد که بیش از نیمی از افزایش جهانی ظرفیت تولید تا سال 2023 است که حدود 6.4 میلیون بشکه در روز برآورد می‌شود. پیش‌بینی می‌شود تا آن زمان تولید سوخت مایع در امریکا به بیش از 17میلیون بشکه در روز برسد که در حد تقاضا برای فرآورده‌های نفتی در این کشور است.
عسلی البته افزایش سهم بازار شیل را موقتی دانست و اظهار کرد: باید توجه کرد که شتاب افزایش تولید نفت غیرمتعارف در سال‌های دورتر کاهش خواهد یافت زیرا در سال‌های 2015و 2016 که سرمایه‌گذاری جهانی برای توسعه ظرفیت تولید نفت به طور متوسط سالانه 25درصد کاهش یافت این کاهش بیشتر متوجه توسعه ظرفیت‌های تولید نفت غیرمتعارف در امریکا بوده است. در نتیجه این احتمال وجود دارد که سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های بالادستی نفت در سال‌های آینده برای جبران افزایش تقاضا کفایت نکرده و در سال‌های بعد از 2020 به دلیل کاهش مازاد ظرفیت تولید نفت، قیمت نفت تحت فشار افزایشی قرار گیرد. به این صورت در سال 2023 تقاضا برای نفت اوپک بالاتر خواهد رفت و از 32.8میلیون بشکه سال 2017 به 34.1میلیون بشکه می‌رسد. وی درباره امکان رقابت نفت خام متعارف اوپک و نفت شیل امریکا بیان کرد: با توجه به ساختار هزینه تولید و چرخه کوتاه‌مدت‌تر سرمایه‌گذاری، شروع تولید و استخراج نفت چاه‌های نفت شیل نسبت به میادین نفت متعارف ساختار بازار نفت تغییر کرده و اثربخشی اوپک در قیمت‌های بالاتر که تولید نفت شیل در آن قیمت‌ها می‌تواند به سرعت افزایش یافته و قیمت‌های نفت را ساقط کند از بین رفته یا کاهش خواهد یافت و اوپک تنها می‌تواند در قیمت‌های پایین(مثلا زیر 60 دلار) که در آن قیمت‌ها توسعه تولید نفت شیل به صرفه نیست با مدیریت عرضه خود در بازار اثر‌گذاری داشته باشد. عسلی در پیش‌بینی قیمت نفت خام در سال جاری و سال‌های آینده بیان کرد: با توافق کاهش تولید اوپک قیمت‌های کنونی نسبت به سال 2016و اوایل سال 2017 افزایش یافته و به بیش از 60 دلار برای هر بشکه رسیده است. پیش‌بینی‌های مربوط به متوسط قیمت نفت برای سال 2018میلادی حول و حوش 55 تا 60 دلار برای هر بشکه و برای سال‌های آینده تا 2022 به ترتیب 57 دلار برای هر بشکه در سال 2019 و سال 2020، حدود 60 دلار برای سال 2021 و حدود 59 دلار در هر بشکه برای سال 2022 است. مدیرکل سابق امور اوپک درباره مذاکرات اخیر این سازمان با تولیدکنندگان شیل توضیح داد: دلیل اصلی این مذاکرات، افزایش اتحاد تولیدکنندگان نفت برای کنترل بازار است اما دلیل دیگر این مذاکرات، که البته صراحتا اعلام نمی‌شود، ممکن است علاقه عربستان سعودی و نیز امارات متحده عربی(دو عضو با نفوذ اوپک) به سرمایه‌گذاری در نفت و گاز شیل در امریکا باشد. در ماه‌های اخیر گزارش‌هایی از علاقه عربستان سعودی به نفت و گاز شیل امریکا و مذاکرات آرامکو با شرکت‌های نفت شیل و گاز شیل در امریکا منتشر شده است. ظاهرا امارات متحده عربی نیز در برخی از شرکت‌های شیل گاز امریکا سرمایه‌گذاری کرده است. انگیزه عربستان به صنعت نفت و گاز شیل امریکا می‌تواند چند گانه باشد. برخی از صاحب‌نظران اظهارنظر کرده‌اند که نیازهای فزاینده گازی عربستان به گاز طبیعی آن کشور را علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در گاز شیل امریکا کرده است. اما انگیزه دیگر عربستان ممکن است، علاقه آن کشور به داشتن اطلاعات دقیق‌تر از فناوری‌های پیشرفته مورد استفاده در فعالیت‌های نفت شیل و گاز شیل باشد. درحال حاضر کشورهای اوپک اطلاعات دقیقی از فناوری تولید نفت شیل ندارند و به اصطلاح دقیق‌تر ضریب کشش قیمتی عرضه نفت شیل یا به عبارت دیگر حساسیت عرضه این نوع نفت به افزایش(یا کاهش) قیمت نفت کاملا مشخص نیست. همچنین کاملا مشخص نیست که چه مدت طول می‌کشد تا تغییرات قیمت بر عرضه نفت شیل اثر بگذارد. طبعا این اطلاعات به عربستان اجازه خواهد داد، راهبرد خود برای مدیریت عرضه نفت از طریق اوپک را تقویت کند و نفوذ خود در آن سازمان را تحکیم بخشد.
مدیرکل سابق امور اوپک در رابطه با راهبردهایی که این سازمان می‌تواند برای افزایش قیمت بنزین در پیش بگیرد، بیان کرد: با فرض سهم بزرگی از فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی مثلا در شرایط افزایش عرضه نفت غیراوپک، کشورهای اوپک می‌توانند بخش بیشتری از نفت خام خود را به تولیدات پایین‌دستی فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی تخصیص دهند و عرضه جهانی نفت خام را حول قیمت‌های منصفانه و منطقی تثبیت کنند. کشورهای اوپک(به خصوص ایران و کشورهای عضو اوپک حوزه خلیج فارس) به دلیل هزینه‌های پایین‌تر تولید نفت(و گاز) همواره می‌توانند از این طریق بر بازار اثر بگذارند.
به گفته وی، این راهبرد مخصوصا برای ایران مناسب است زیرا ایران علاوه بر داشتن منابع عظیم نفت و گاز غیرهمراه(بخش عرضه) با شمار زیادی از کشورهای پرجمعیت همسایه یا به لحاظ جغرافیایی(بخش تقاضا) نزدیک است. در این کشورها تقاضا برای فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی درحال افزایش است. ایران می‌تواند با توجه به هزینه پایین تولید نفت خام و گاز طبیعی خود(با فرض کیفیت لازم فرآورده‌ها در سطح استانداردهای بین‌المللی) صنایع پالایشگاهی و پتروشیمی خود را توسعه داده و در بازار فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی حضور فزاینده‌یی داشته باشد. حال در مواقع لازم(مثلا زمانی که بازار نفت خام با مازاد عرضه مواجه است) ایران با هماهنگی سایر کشورهای اوپک می‌تواند بخشی از نفت خام خود و برخی دیگر از این کشورها(مثلا عراق) را از بازار نفت خام به فعالیت‌های پایین‌دستی سوق داده و به تعادل بازار نفت خام حول قیمت‌های مناسب کمک کند. تصور زمانی که ایران و عراق هر کدام به 7میلیون بشکه ظرفیت تولید نفت خام(جمعا 14میلیون بشکه در روز) رسیده و ایران با افزایش ظرفیت پالایشگاهی و پتروشیمی مدرن در حد بازیگران بزرگ بین‌المللی در این بخش ظاهر شود، تصور غیرواقع‌بینانه‌یی نیست. در این صورت هم تعادلی بین ایران و عراق در یک سو و با عربستان و کشورهای متحد او در سوی دیگر از نظر تولید نفت خام به وجود خواهد آمد و هم ایران به همراه عراق می‌توانند در مقابل نوسان قیمت نفت خام نقش مهم‌تری بازی کنند.
