سیاست‌های وزارت نیرو در سال 96
گروه انرژی
صنعت آب و برق کشور در سال 96 شرایط دشواری را پشت سر گذاشت که البته با مدیریت مناسب، عبور از این شرایط امکان‌پذیر شد. با این حال شواهد نشان از آن دارد که سال 97 سال دشوارتری برای سازمان‌های زیرمجموعه وزارت نیرو خواهد بود و به همین دلیل بخش قابل توجهی از سیاست‌های این وزارتخانه در سال جاری برای عبور از مشکلات سال 97 زمینه‌سازی می‌کردند.
درحالی که دولت یازدهم به ماه‌های پایانی خود نزدیک می‌شد، صنعت برق بیشترین مشکلات را تجربه می‌کرد. گردوخاک و رطوبت خوزستان باعث خاموشی می‌شد و در تمام نقاط کشور نیز به دلیل گرمای بیش از حد تابستان و البته افزایش لجام‌گسیخته مصرف برق که رکورد 8 درصدی را ثبت کرد، تابستان ایران همراه با تهدید خاموشی بود. در این میان شرکت‌های خصوصی هم طلب‌های سنگین خود را از وزارت نیرو دریافت نکرده بودند تا این معوقات 30هزارمیلیارد تومانی، باری سنگین بر دوش هر دو طرف باشد.
با تمام این شرایط، شبکه برق خوزستان ایمن‌سازی شد و کشور نیز از خاموشی گریخت تا تابستان 96 به خیر بگذرد. روش شرکت توانیر برای عبور از این بحران، پیک‌سایی و مدیریت مصرف در اوج مصرف بود. صنعت برق کشور در سال 96 توانست با نهادهای عمومی و خصوصی بسیاری به تفاهم رسیده و مصرف برق آنها را به ساعات غیرپیک مصرف انتقال دهد؛ شاید به همین دلیل بود که شاهد گرمای شدید ایستگاه‌های مترو در تابستان بودیم. به کشاورزان نیز در ساعات غیراوج مصرف برق انرژی رایگان داده می‌شد.
اما در اوج مصرف برق تابستانی کشور، دولت یازدهم به پایان راه خود رسید و حمید چیت‌چیان، وزیر نیروی وقت، اتاق کار خود را تحویل داد. آخرین توصیه‌های او به جانشین بالقوه‌اش، اصلاح تعرفه‌های قیمتی آب و برق بود تا اقتصاد آب به ویژه برق به مسیر سلامت اقتصادی هدایت شود و سرمایه‌گذاران از آن استقبال کنند. با این حال حبیب‌الله بیطرف که به عنوان وزیر پیشنهادی نیرو به مجلس معرفی شده بود، نتوانست رای اعتماد نمایندگان را کسب کند تا وزارت نیرو 3ماه حیاتی را بدون وزیر پشت سر بگذارد.
با وزیر شدن رضا اردکانیان در 8 آبان عملا آماده‌سازی 4ماهه وزارت نیرو برای سال 97 شروع شد. وزیر نیروی جدید بر خلاف چیت‌چیان، مهم‌ترین مساله روز وزارتخانه را مصرف بی‌رویه می‌دانست و اصلاح تعرفه‌های قیمتی را راهی برای ایجاد انگیزه برای صرفه‌جویی معرفی می‌کرد. به طور همزمان شرکت‌های برق کشور تشویق شدند تا برای بهره‌مندی از درآمدهای مناسب به فکر صادرات خدمات خود به سوریه و عراق باشند و در این کشورها سرمایه‌گذاری کنند.
اما اصلاح تعرفه‌های قیمتی با چالش‌های غیرمنتظره‌یی مواجه شد. در لایحه بودجه 97 که رییس‌جمهور به مجلس برده بود، تغییر قیمت تمام حامل‌های انرژی در نظر گرفته شده بود که البته با مخالفت‌های بیش از حد نمایندگان مواجه شد. شاید این مخالفت‌های بیش از حد بود که زمینه‌ساز ناآرامی‌های فراوانی نیز شد تا عملا امکان اصلاح قیمت حامل‌های انرژی و ازجمله آب و برق منتفی به نظر برسد.
در این شرایط وزیر نیرو که با مخالفت مجلس مواجه شده بود شاهد سقوط بارش‌های کشور نسبت به سال‌های قبل و افت 12درصدی آب مخازن سدهای کشور نیز بود. این مساله باعث شد تا تامین آب و برق(14درصد برق کشور از نیروگاه‌های برقابی تامین می‌شود) در سال 97 با خطر بزرگی مواجه شده و وزیر نیرو تمام توان خود را برای یافتن راهکارهای جایگزین برای «مدیریت تقاضا» بگذارد.
او 3ماه را اختصاص به یافتن و انتصاب مناسب‌ترین فرد به عنوان مدیرکل روابط عمومی وزارت نیرو کرد. وظیفه جدید این مدیرکل، افزایش ارتباط با مردم و فرهنگ‌سازی بیشتر برای صرفه‌جویی در مصرف آب و برق بود. سفر به قم و دیدار با مراجع تقلید، اقدام دیگری بود که اردکانیان انجام داد تا از نفوذ قشر روحانیت هم برای مدیریت تقاضا بهره ببرد؛ هر چند هفته گذشته امام جمعه اهواز از مخالفت وزارت نیرو با کاشت برنج در خوزستان به شدت انتقاد کرد. دیدار با گروه‌های مختلف نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی همچنین دیدار با استانداران نیز از دیگر اقدامات وزیر نیرو بود که همگی اقداماتی فرهنگی به شمار می‌رفتند و به دنبال بهره‌گیری از تمام ظرفیت‌ها بودند.
در همین زمان جلسات هفتگی وزیر نیرو با وزیر جهاد کشاورزی و رییس سازمان محیط‌زیست تبدیل به یک رویه معمول شد تا هماهنگی‌های بین وزارتخانه‌یی نیز تقویت شده و نگاه بخشی به آب از بین برود. این دیدارها در نهایت به تشکیل کارگروه ملی «سازگاری با کم‌آبی» انجامید تا هماهنگی‌های بین وزارتخانه‌یی جنبه رسمی و بلندمدت به خود بگیرند.
اما این تلاش‌های فرهنگی اردکانیان برای مدیریت تقاضای آب و برق در نهایت تکمیل شد و امکان استفاده از ابزار اولیه او فراهم آمد. 25بهمن ماه بود که نمایندگان مجلس در شورای اسلامی مجوز افزایش تعرفه‌های آب و برق را صادر کردند و اختیار آن را در دست هیات وزیران گذاشتند. اردکانیان در آخرین اقدامات سال 96 در 15 اسفند ماه و پس از تاخیری 4ماهه، تیم معاونان و مدیران ارشد خود را انتخاب کرد که اکثر آنها از بین نخبگان دانشگاهی و خلاق و البته توانمند برای سازگار کردن کشور با شرایط کم‌آبی هستند. به این صورت وزرات نیرو تمام امکانات خود را فراهم کرده تا مصرف آب و برق در سال 97 را مدیریت کند و در این راه نیز افزایش تعرفه‌های قیمتی شاید هنوز مهم‌ترین ابزار باشد.
