وظایف کلیدی نظام بانکی در حمایت از کالای ایرانی

سعید مسگری   کارشناس اقتصادی  

نظام بانکی با توجه به بانک محور بودن اقتصاد ایران، نقش مهمی در تحقق شعار سال دارد.

با توجه به ویژگی‌‌های اقتصاد ایران و بانک محور بودن آن، نظام بانکی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. به‌طوری که همواره نظام بانکی نقش پررنگی در تحقق اهداف و برنامه‌‌های اقتصادی دولت‌‌ها بر عهده داشته است. اکنون که شعار سال جدید حمایت از کالای ایرانی تعیین شده ضروری است به نقش این نظام در تحقق شعار سال توجه ویژه شود و ابعاد مختلف حمایت نظام بانکی از کالای ایرانی مورد توجه قرار گیرد.

پیش از بیان وظایف مورد انتظار در نظام بانکی لازم است، به این نکته مهم توجه شود که شعار امسال «حمایت از کالای ایرانی» است و نه «خرید کالای ایرانی». متاسفانه در مدت کوتاهی که از آغاز سال می‌‌گذرد، مشاهده می‌‌شود که بسیاری از افراد شعار سال را تغییر داده و تنها آن را محدود به خرید کالای ایرانی کرده‌اند. این در حالی است که حمایت معنایی بسیار فراتر از خرید دارد و خرید تنها یکی از ابزارهای حمایت از تولید ملی است.

اگر شعار سال را خرید کالای ایرانی در نظر بگیریم، نظام بانکی چندان سهمی در تحقق آن نخواهد داشت. اما اگر شعار امسال را حمایت از کالای ایرانی به معنای فراگیر آن در نظر بگیریم، قطعا نظام بانکی کشور نقش اساسی در تحقق این شعار مهم و راهگشا خواهد داشت. بر همین اساس به نظر می‌رسد، نظام بانکی دارای سه وظیفه مهم است که به اختصار به بیان آنها می‌‌پردازیم.

نخستین و ساده‌‌ترین وظیفه نظام بانکی به عنوان یکی از بزرگ‌ترین سازمان‌‌ها و نهادهای کشور با هزاران شعبه و ده‌ها هزار کارمند و پرسنل استفاده حداکثری از کالای ایرانی است. بانک‌ها و موسسات مالی کشور وظیفه دارند، نیازهای صف و ستاد خود را اعم از نیازهای سخت‌‌افزاری و نرم‌افزاری تا حد ممکن از داخل کشور تامین کنند. همچنین می‌‌توانند با فرهنگ‌‌سازی برای کارمندان و مشتریان خود برای گسترش فرهنگ استفاده از کالای ایرانی تلاش کنند.

با وجود اینکه این اقدامات می‌‌تواند در تحقق شعار سال بسیار موثر باشند اما به نظر می‌رسد وظایف اصلی نظام بانکی نیستند. اقتصاد بانک‌ محور ایران برای رشد و توسعه نیاز شدیدی به حمایت مالی بانک‌‌ها دارد. به‌طوری که تسهیلات بانکی تبدیل به اساسی‌‌ترین ابزار تامین مالی بسیاری از بنگاه‌‌ها چه برای راه‌اندازی و چه برای برطرف کردن مشکلات مالی شده است. از همین رو حمایت از صنایع داخلی در گرو بهبود کارایی تسهیلات بانکی است.

به عبارت دیگر بانک‌‌ها با ارائه تسهیلات هدفمند و متنوع به بخش صنعت می‌‌توانند به رونق این بخش کمک شایانی کنند. اما اگر تسهیلات بیشتر به سمت دیگر بخش‌‌ها برود، ناخواسته سبب تضعیف تولید و ترویج دیگر فعالیت‌‌ها که ممکن است بخشی از آنها نیز نامولد و غیراقتصادی باشد، برود. بنابراین لازم است در همین ابتدای سال نحوه تسهیلات‌‌دهی بانک‌ها و سهم بخش‌‌های مختلف اقتصاد از این تسهیلات مورد بررسی قرار گیرد و در راستای حمایت از کالای داخلی مورد بازبینی قرار گیرد. در واقع در سال جدید برای حمایت از بخش‌های تولیدی و مولد، هم نوع تسهیلات و هم میزان آنها باید مورد بازبینی و بازآرایی قرار گیرد.

اما اصلی‌‌ترین وظیفه نظام بانکی برای حمایت از کالای ایرانی کمتر مورد توجه قرار گرفته و احتمالا اکثر کارشناسان تنها به دو وظیفه اول اشاره خواهند کرد. با توجه به آنچه در بالا گفته شد، نظام بانکی نقش اساسی در حمایت از تولید و بخش مولد دارد و یکی از ابزارهای اصلی دولت‌‌هاست، اما این نظام به دلایل مختلف اکنون دارای مشکلات عدیده‌یی شده است که نه تنها قدرت تسهیلات‌‌دهی آن را کاهش داده بلکه باعث کاهش نقش‌‌آفرینی و کارایی این نظام در اقتصاد ایران شده است.

شاید اغراق نباشد، اگر بگوییم بخشی از مشکلات فعلی اقتصاد ایران نیز ناشی از کاهش کارایی نظام بانکی و درگیر شدن آن در مشکلات مختلف است. از همین‌روست که در سال‌‌های اخیر بسیاری از کارشناسان و مدیران بانکی بر ضرورت اصلاحات ساختاری عمیق و گسترده نظام بانکی تاکید دارند. در این شرایط اگر این اصلاحات صورت نگیرد، بانک‌های کشور توانایی زیادی در حمایت از تولید و بخش مولد اقتصاد نخواهند داشت. حتی اگر ترکیب و نوع تسهیلات آنها نیز تغییر کند به نقطه مطلوب نخواهیم رسید.

بنابراین مهم‌ترین و اصلی‌‌ترین وظیفه نظام بانکی در حمایت از کالای ایرانی، اصلاح خود و کاهش مشکلات و چالش‌‌های این نظام است. اکنون که حمایت از کالای ایرانی در دستور کار کشور قرار گرفته نظام بانکی نیز باید اصلاحات ساختاری و نهادی را در دستور کار خود قرار دهد و تلاش کند با این اصلاحات نقش‌‌آفرینی خود در اقتصاد را بهبود دهد.

اگر در این راستا گام‌های اساسی برداشته شود آنگاه می‌ توان به حمایت مطلوب بانک‌‌ها از تولید ملی امید داشت.

در سال حمایت از کالای ایرانی، نظام بانکی باید اصلاح ساختار و نهادی را در اولویت اصلی خود قرار دهد و تلاش کند با انجام این اصلاحات نقش پررنگ‌‌تری در حمایت از تولید ملی ایفا کند. با توجه به اینکه این اصلاحات اقدامی بلندمدت است که نیاز به برنامه‌ریزی و تلاش چند ساله دارد در میان‌مدت و کوتاه‌‌مدت نیز باید چند اقدام مهم اجرایی شود. استفاده حداکثری از کالاها و خدمات ایرانی، فرهنگ‌‌سازی استفاده از تولید ملی و تغییر در تسهیلات بانکی به نفع بخش مولد و تولید کشور از جمله مهم‌‌ترین این اقدامات هستند.