تاراج گورهای امانتی

در میان خرابه‌های مهیب‌ترین زلزله ایران، اسکلت‌هایی برآمده از خاک دیده می‌شود که به جای باستان‌شناسی از کلاس‌های تشریح پزشکی سر درآورده‌اند تا نمره‌یی برای خوش خدمتی دانشجویان ثبت شود.  عصر شهریور سال ۵۷ زلزله‌یی به ‌شدت 7.8ریشتر طبس را ویران کرد. قدرتمندترین زلزله‌یی که در تاریخ ایران ثبت شده است. کانون زلزله در نزدیکی روستای کریت بود. جایی در ۱۵کیلومتری طبس که بازماندگانش هیچ‌ وقت حاضر نشدند دوباره به آنجا برگردند.  در گوشه‌یی از بلندی‌های همین روستا که قدمتش به پیش از اسلام می‌رسد، قبرستانی است با گورهای ویژه که داستانی غیر از زلزله ۴۰سال پیش را روایت می‌کند. هر چند در میان گورهای برجسته‌یی که قدمت آنها هیچ ‌وقت بررسی نشده، مزارهایی از اهالی جان باخته کریت هم دیده می‌شود.  اما آنچه داستان گورستان کریت را خاص کرده قبرهای برجسته «اسپردنی» (سپردنی) یا امانتی است که پیش از کشف راز آنها به دست باد، باران و انسان به تاراج می‌روند.  محمد هاشم مریدا کارشناس میراث فرهنگی طبس درباره این گورستان نوشته است: «بر خلاف سایر گورها که در زمین حفر می‌شدند، این گورها در سطح زمین قرار داشت. به‌طوری که مرده را در سطح زمین می‌گذاشتند و اتاقکی به اندازه جسد با خشت و گل یا آجر روی جسد می‌ساختند و از یک یا چند سال که اسباب سفر دوباره مهیا می‌شد، قبر را خراب کرده و مرده را حمل می‌کردند.  محلی‌ها تعریف می‌کنند که اسکلت‌های سالم کفن‌پوش شده‌یی در این گورها وجود داشته که در دوره‌یی توسط دانشجویان دانشگاه طبس به یغما برده شده‌اند تا در کلاس‌های پزشکی و پرستاری ارائه شود و استاد نمره قبولی بدهد! سرمایه‌گذارانی که به کریت آمدند تا کاروانسرا را به عنوان اقامتگاه بوم‌گردی آباد کنند تا شاید به هوای گردشگران اهالی کریت به روستا برگردند، می‌گویند: تا حالا ندیده‌ایم کسی برای کاووش و بررسی از میراث فرهنگی بیاید، انگار برایشان مهم نیست.