آسیای‌میانه سنگر ضدروسی امریکا می‌شود؟
گروه جهان
امریکا و پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) که در قالب پرونده اوکراین ازسال 2014 روسیه را زیر شدیدترین اقدام‌های ضدروسی سیاسی، اقتصادی و نظامی قرارداده‌اند، بی‌گمان به اهرم آسیای‌میانه برای افزایش فشار به مسکو نیز چشم دارند.
به گزارش ایرنا، ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قزاقستان و قرقیزستان در آسیای‌میانه برآمده از فروپاشی سال 1991 شوروی سابق هم‌اکنون برای روسیه اهمیت زیادی دارند و مسکو این کشورها را به گونه‌یی حیاط خلوت و محدوده قرمز امنیتی خود می‌داند. مسکو تلاش می‌کند پیوندهای عمیق امنیتی، نظامی و اقتصادی دوجانبه، چندجانبه و تشکل‌های منطقه‌یی و فرامنطقه‌یی را با این کشورها به ویژه قزاقستان که 6هزار و 846 کیلومتر مرز مشترک با روسیه دارد، حفظ کند و حتی توسعه دهد تا مانع نزدیک شدن آنها به غرب به ویژه امریکا شود. تاکنون تشکل‌های منطقه‌یی پیمان امنیت جمعی و یوروآسیا که روسیه با توجه به قدرت برتر اقتصادی، سیاسی و نظامی منطقه‌یی نقش برادر بزرگ‌تر را در آنها دارد و همچنین تا حدی در ابعاد بزرگ‌تر سازمان همکاری شانگهای به همراه عوامل ریز و درشت دیگر سبب شده کشورهای آسیای‌میانه در راه گریز از مسکو پای نگذارند. از همین‌رو قزاقستان و همچنین کمی دورتر ازبکستان و تاجیکستان که میزبان پایگاه نظامی روسیه است، ترکمنستان و قرقیزستان دور از اقدام‌های میدانی ضدروسی اتحادیه اروپا و امریکا هستند، در حالی که چنین اقداماتی به ویژه تمرکز نظامیان ناتو و امریکا به صورت مستقل، دیوار به دیوار روسیه در شرق اروپا از جمله در کشورهای بالتیک استونی و لتونی شکل گرفته و همچنان در حال توسعه است.
حضور نظامی غرب پای دیوار روسیه در شرق اروپا هر روز بیشتر می‌شود و همزمان گرجستان، اوکراین و لیتوانی سه کشور دیگر برآمده از جمهوری‌های شوروی نیز در اردوگاه ضدروسی قرار دارند و افزون براین، لهستان و رومانی دو کشور اروپای شرقی که پیش از فروپاشی سال 1991 زیر چتر نظامی و امنیتی شوروی بودند، عضو ناتو و محل استقرار سامانه‌های موشکی امریکا هستند. از سوی دیگر، مرزهای آسیایی روسیه مجاور شبه‌جزیره کره نیز شرایطی مشابه دارد، زیرا امریکا به بهانه مقابله با سیاست‌های کره‌شمالی شمار زیادی از نظامیان و پیشرفته‌ترین جنگ‌افزارهای خود را در خاک کره‌جنوبی مستقر کرده است به گونه‌یی که می‌توان ارزیابی کرد فاصله بین نیروهای امریکایی تا استان پریموریه حدود پیمایش یک موشک میان‌برد است. همزمان آب‌های بین‌المللی در این منطقه و همچنین دریای سیاه و بالتیک محل حضور و تردد دایمی ناوهای هواپیمابر، رزمناوها و تجهیزات شناور سامانه پدافند موشکی امریکا است و سریال پروازهای جاسوسی این کشور بر فراز مناطق نزدیک روسیه به ویژه شرق اروپا ادامه دارد که می‌تواند نشانه همپوشانی این اقدامات و هدف واحد ضدروسی با همکاری ناتو باشد.
مایکل لیند در نشریه نشنال اینترست نوشته براین باور است که جنگ سرد نوین آغاز شده است. جنگی که عبارت است از مسابقه انتقام‌جویانه همان تیم‌هایی که در بخش اعظم جنگ سرد اول در برابر یکدیگر قرار داشتند. در یک طرف امریکا و متحدان آسیای شرقی و اروپایی آن از جمله اعضای ناتو در اروپای مرکزی و شرقی و بالتیک قرار دارند. در طرف مقابل روسیه، چین و متحدان و مشتریان آنها هستند. روسیه اکنون روند نزدیکی به چین را در پیش گرفته است و این دو قدرت بزرگ سازمان همکاری شانگهای را تشکیل دادند. اگرچه هدف این سازمان مبارزه با تروریسم است، اما عرصه‌یی برای همکاری‌های مسکو و پکن در زمینه نظامی محسوب می‌شود.
در این تحولات جدید که طبق اظهارات لیند نمودی از آغاز جنگ سرد نوین هستند، هنوز غربی‌ها به ویژه امریکا ورود جدی به آسیای‌میانه با هدف‌گذاری ضدروسی نداشته‌اند، اما این شرایط نمی‌تواند همیشه برای مسکو امیدوار‌کننده باشد. روسیه با وجود اینکه خود تحت تاثیر تحریم‌های گسترده برقرار شده از سال 2014 توسط اتحادیه اروپا و امریکا است، تلاش می‌کند در قالب همکاری‌های اقتصادی برای شریکان خود در آسیای‌میانه سود‌آوری داشته باشد.
حتی پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991میلادی، آسیای‌میانه بسیاری از ارتباطات خود را با روسیه حفظ کرد. روسیه در دو دهه نخست پس از استقلال کشورهای منطقه آسیای‌میانه، بزرگ‌ترین شریک تجاری هر یک از آنها باقی ماند و از منطقه منابع انرژی و دیگر کالاها را وارد، و کالاهایی همچون سوخت‌های پالایش شده صادر کرد. با این حال، در یک دهه گذشته روابط تجاری و سرمایه‌گذاری روسیه با آسیای‌میانه کمرنگ شد که البته چین با سرمایه‌گذاری‌های گسترده در کشورهای منطقه تا اندازه زیادی کمرنگ شدن روابط آنها با مسکو را جبران کرد. اما رفع نیازهای کشورهای این منطقه که نسبتا توسعه نیافته‌اند و به فناوری‌های پیشرفته و نوین نیاز دارند، فراتر از توان مسکو است و از همین‌رو این فرصت می‌تواند برای غرب که امکانات و توان بسیار بیشتری دارد، مورد بهره‌برداری قرار گیرد.
نخستین گام برای حضور موثر غرب در آسیای‌میانه اردیبهشت سال 1393 بود و دفتر منطقه‌یی ناتو در تاشکند پایتخت قزاقستان کار خود را آغاز کرد که می‌تواند جای پایی برای غربی‌ها باشد تا در آینده‌یی نه چندان دور، جایگاه ناپیدای آسیای‌میانه را در جورچین (پازل) ضدروسی آشکار و شرایط را برای کرملین متفاوت‌تر از قبل کند و در آن صورت مرز 6هزار و 846 کیلومتر روسیه با قزاقستان که میل واگرایی با روسیه را نیز دارد، برای هر دو طرف اهمیت بیشتری می‌یابد. ناتو همزمان با گشایش این دفتر در اشاره‌یی پوشیده اعلام کرد: «وظیفه نمایندگی این پیمان نظارت بر سراسر منطقه آسیای‌میانه است تا درک کنیم وضعیت امنیتی منطقه چگونه است.»
