پرمصرفهای آب نگران باشند
گروه انرژی نادی صبوری
مردم می‌خواهند بدانند تابستان را از نظر آب چگونه خواهند گذراند اما تقریبا خیلی از آنها ایده درستی از اینکه وضعیت چگونه است، ندارند. در دیدگاه برخی وضعیت بسیار وخیم‌تر از واقعیت و در نظر عده‌یی دیگر وضعیت مانند همیشه است. اما باید چه کسی را مقصر این ناآگاهی دانست؟ نشست خبری روز گذشته شاهین پاکروح، معاون بهره‌برداری و نظارت شرکت مهندسی آب و فاضلاب زمینه‌یی را برای طرح این پرسش ایجاد کرد که چرا در وضعیتی که تمام نهادها تمرکز خود را روی کنترل تنش آبی گذاشته‌اند؛ صدا و سیمای ملی تصویری دقیق از این حالت ارائه نکرده و انتظارات از مردم برای گذران این وضعیت را به تصویر نمی‌کشد؟ اما یکی دیگر از مسائل مهم مطرح شده در روز گذشته را باید به نشانه‌هایی از جدی شدن راهکارها برای برخورد با پرمصرفهای آب دانست. اقدامی که سال‌های سال بدون نتیجه مانده اما به نظر می‌رسد با حمایت مجلس امسال شکل متفاوتی به خود خواهد گرفت. مشروح گزارش «تعادل» از آنچه مردم باید درباره تابستان پیش رو بدانند را در ادامه خواهید خواند.
از نام‌گذاری کمیته ملی «سازگاری» با شرایط آبی مشخص بود که مهم‌ترین هدف‌گذاری وزارت نیرو برای سال‌های پیش رو جایگزین کردن این طرز فکر با طرز فکر سابق است که خشکسالی ایران شرایط واقعی و تقریبا تغییرناپذیر است. اما مردم از چه طریق با این واقعیت آشنا می‌شوند و انتظارات از رفتارهای متناسب با این وضع را درمی‌یابند؟
آن طور که پاکروح، معاون نظارت بر بهره‌برداری آبفا در نشست خبری روز گذشته خود عنوان کرد، تعدیل 20درصدی در مصرف آب شرب خانگی تا 50 درصد تنش آبی را کم خواهد کرد.
او با اشاره به اینکه اکنون و با گرم شدن دما، کولرهای آبی مصرف را به طرز قابل توجهی بالا می‌برند، عنوان کرد:«در برخی از شهرها کولرهای آبی در طول 24ساعت 700 لیتر آب مصرف می‌کنند که تقریبا 2برابر مصرف آب یک خانوار 2.5نفری در طول روز است».
البته اعلام این آمار به معنای این نیست که آبفا مردم را به استفاده از کولرهای گازی ترغیب می‌کند. پیش از این رییس گروه مدیریت انرژی ساختمان در مورد میزان مصرف آب در کولرهای آبی در شرایطی که با بحران کم‌آبی در کشور مواجه هستیم به «تعادل» گفته بود:«همان‌طور که می‌دانید بیش از 90درصد از مصرف آب کشور مربوط به بخش کشاورزی است و تنها حدود 5 درصد به بخش شرب اختصاص دارد که از این میزان براساس مطالعاتی که ما انجام دادیم تنها 2/0درصد به مصرف کولرهای آبی مربوط می‌شود.» این درحالی است که کولرهای گازی به طور متوسط 4برابر کولرهای آبی مصرف برق دارند.
اما مسوولان آبی توصیه‌هایی را برای کاستن از حجم مصرف آب کولرها دارند که معتقدند از طریق آنها امکان کاستن حجم مصرف وجود دارد. «نصب پوشش و سایه‌بان روی کولرها» یکی از این راه‌هاست. این درحالی است که اگر به پشت بام منزل خود رفته و پشت بام آپارتمان‌ها و خانه‌های اطراف را چک کنید کمتر کولری به سایه‌بان مجهز شده است.
بسیاری اعتقاد دارند خلأ وجود رسانه‌یی که بتواند انتظارات تامین‌کنندگان آب از مردم را به آنها انتقال دهد یکی از دلایل وجود چنین وضعیتی است. اما صدا و سیمای ملی با تمام این تفاسیر همچنان پرامکانات‌ترین نهاد رسانه‌یی در ایران به شمار می‌رود همچنین مسوولان صدا و سیما آمار مخاطبان خود را 85 درصد از مردم ایران اعلام کرده‌اند. به این ترتیب طبیعی است که این رسانه خواسته‌های حاکمیت درخصوص تغییر رفتار مردم را منعکس کند. اما طبق اظهارات روز گذشته معاون نظارت بر بهره‌برداری آبفا و مدیرکل روابط عمومی آبفا هنوز چارچوب دقیقی برای نحوه اطلاع‌رسانی از طریق صدا و سیما وجود ندارد. چارچوبی که مساله «رایگان» بودن یا نبودن این اطلاع‌رسانی یکی از چالش‌های آن است.
مدیرکل روابط عمومی شرکت آبفا در پاسخ به این پرسش «تعادل» که آیا این بدین معناست که صدا و سیمای ملی بابت اطلاع‌رسانی انتظارات ملی در حوزه آب درخواست هزینه‌یی کرده است، عنوان کرد:«فعلا آنها پذیرفته‌اند که اگر برنامه از طریق ما تولید شود آن را رایگان پخش کنند اما خواسته ما این است که تولید و پخش برنامه با صدا و سیما باشد».
فعالان حوزه آب بر این باور هستند در شرایطی که طبق اظهارات معاون راهبری و نظارت بر بهره‌برداری آبفا نیمی از جمعیت شهری ایران معادل 17میلیون نفر در معرض تنش آبی بیش از 20درصد قرار دارند اساسا طرح مسائل مالی در این زمینه و به تعویق افتادن تولید و پخش آن تاثیر مستقیم بر کارآمدی طرح‌های مدیریت تقاضای آب دارد.
پیش از این معاون نظارت بر بهره‌برداری آب و فاضلاب استان تهران در مورد تلاش‌های شرکت آبفا برای آگاهی دادن به مشترکین به ابتکار گفته بود: مذاکرات با رسانه ملی به نتیجه نرسیده و نتوانستیم از این رسانه به خوبی بهره ببریم چراکه هزینه اطلاع‌رسانی بسیار بالا بوده و منابع مالی برای این کار در دسترس نیست.
البته آن طور که به نظر می‌رسد، وقوف نهادهای مختلف به جدی بودن شرایط امسال بیش از پیش آشکار شده و همین سبب شده که برای مثال نمایندگان مجلس شورای اسلامی که سال گذشته با طرح پیشنهادی شرکت مهندسی آب و فاضلاب برای برخورد با مشترکان پرمصرف مخالفت کنند امسال رویکردی متفاوت اتخاذ کنند.
طبق گفته پاکروح 65 درصد از حجم مصرف آب خانگی در کشور توسط 44درصد از پرمصرف‌ها استفاده می‌شود. آماری که نشان می‌دهد باید چاره‌یی برای کاستن از حجم آب این گروه اندیشید.
معاون نظارت راهبردی آبفا در این بخش از اظهاراتش به ابزار قیمتی به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارها برای کاستن از حجم مصرف این گروه اشاره کرده و شهر یزد را به عنوان مثال از شهری که آب ارزش ذاتی بیشتری در شهرهای دیگر دارد، مطرح کرد.
او البته در پاسخ به این پرسش «تعادل» که آیا تحقیقی در این خصوص که این گروه پرمصرف از کدام طبقه اقتصادی هستند صورت گرفته، عنوان کرد که چنین بررسی‌ای صورت نگرفته اما نمی‌توان لزوما بر این باور بود که پرمصرف‌ها از اقشار مرفه هستند. پاکروح اعتقاد داشت ممکن است طبقات دیگر نیز به دلیل وجود وسایل فرسوده، مصرفی بالاتر از استاندارد داشته باشند.
شاهین پاکروح از چهره‌های علمی در حوزه آب به شمار می‌رود که پیش از این نیز در مقالات خود به مساله تاثیر ابزار قیمتی بر مصرف آب پرداخته است. او در بخشی از صحبت‌های روز گذشته خود عنوان کرد که در مجموع برای گذر از شرایط ویژه کم آبی امسال ۱۰۰۰میلیارد تومان نیاز است که ۵۰ درصد آن باید تا پیش از تابستان تامین و هزینه شود.
اما یکی از نکات مهم اظهارات روز گذشته پاکروح، استناد او به آمار و ارقام برای توصیف وضعیت آبی کشور بود. طبق یکی از اسلایدهای مورد استفاده قرار گرفته توسط او در تابستان سال ۱۳۹۷ تعداد ۳۳۴شهر در معرض تنش آبی هستند. اما وضعیت لزوما در همه جای ایران یکسان نیست. نزدیک به 11میلیون نفر از جمعیت ایران که در 165شهر ساکن هستند در دسته‌بندی «زرد» تنش آبی قرار می‌گیرند. در این دسته‌بندی با رعایت برخی قواعد تنش برطرف می‌شود. نزدیک به 7میلیون نفر از جمعیت شهری ایران ساکن در 62 شهر در وضعیت نارنجی قرار دارند که از وضعیت زرد نامناسب‌تر است و شرایط تنش آبی بین 10تا 20درصد برای آنها پیش‌بینی می‌شود. در نهایت بیش از 17میلیون نفر جمعیت شهری ایران ساکن در 107شهر در وضعیت قرمز تنش آبی قرار دارند که پیش‌بینی بیش از 20درصد تنش برای آنها می‌شود.
معاون راهبردی و نظارت بر بهره‌برداری آبفا دیروز به اقداماتی که از سوی این شرکت برای کاستن از تنش در این شهرها انجام خواهد شد نیز اشاره کرد. طبق اظهارات پاکروح 6 اقدام مهم و اصلی در راس کار آبفا قرار دارد. حفر 283حلقه آب که با دبی پایین برای شرب خواهند بود یکی از این برنامه‌هاست. «شناسایی انشعابات پرمصرف» اقدام بعدی است که از سوی آبفا انجام خواهد گرفت. نشت‌یابی و رفع نشت شبکه‌ها و خطوط انتقال، نصب تجهیزات کنترل فشار و مصرف، تعویض کنتورهای فرسوده و جداسازی آب فضای سبز دیگر اقداماتی هستند که با قصد قابل تحمل‌تر کردن شرایط آبی شهرها و با هدف تامین آب «شرب» صورت خواهند گرفت.
