نفت 75 دلاری چطور واقعی شد؟
گروه انرژی علیرضا کیانی
روز سه‌شنبه نفت به قیمت بیش از 75 دلار در هر بشکه رسید که بالاترین قیمت از سال 2014 به این سو محسوب می‌شود. اما چرا قیمت به اینجا رسید؟ در نگاه متعارفی که رویترز به این موضوع داشته است عواملی همچون احتمال «دورنمای بازگشت تحریم‌های امریکا علیه ایران»، «استمرار اوپک بر سیاست کاهش تولید» و مسائلی از این دست دلیل این رشد قیمتی عنوان شده است.
هر چند یادداشت‌نویس بلومبرگ اعتقاد دارد همه‌چیز به وضعیت خوب اقتصاد جهانی و بالا بودن تقاضا مربوط است. مشروح گزارش «تعادل» از این دو خبرگزاری را در ادامه می‌خوانید.
شاخص نفت جهانی برنت به بالاترین قیمت خود پس از 27 نوامبر 2014 رسید. 27 نوامبر 2014 همان روزی بود که اوپک برای حمایت از قیمت موجود در بازار، اعمال محدودیت بر تولید را کنار گذاشت. متعاقب این سیاست، بر سر سهم بازار نفت کشمکش‌ها شدت گرفت و قیمت نفت به‌تدریج کاهش یافت تا جایی که در ابتدای سال 2016 نفت به 27 دلار در هر بشکه رسید. در همین سال، همزمان با آغاز مباحثات اوپک، روسیه و دیگر کشورهای تولیدکننده نفت غیراوپک بر سر مدیریت دوباره بازار، قیمت نفت روند بهبود را آغاز کرد. نهایتا، در ژانویه سال 2017، توافق این کشورها بر سر کاهش عرضه نفت عملیاتی شد.
دیروز، برنت برای ششمین روز متوالی سودآور بود و با 37 سنت افزایش، با قیمت 75 دلار و 8 سنت در هر بشکه به فروش رسید. قیمت شاخص نفت جهانی حتی به 75.27 دلار به‌ازای هر بشکه نیز رسید. قیمت نفت خام امریکا نیز روز سه‌شنبه به بالاترین حد خود پس از 28 نوامبر 2014 رسید و با 51 سنت افزایش در قیمت 69.15 دلار در هر بشکه معامله شد.
برجام و قیمت نفت
ایالات‌متحده تا دوازدهم ماه مه فرصت دارد تا درمورد ماندن یا ترک توافق معاهده هسته‌یی (برجام) با ایران و اعمال دوباره تحریم‌ها علیه سومین تولیدکننده اوپک تصمیم‌گیری کند. امکان تجدید تحریم‌ها طرف عرضه بازار را با تنگنا مواجه می‌سازد. توماس وارگا از شرکت واسطه‌گری نفتی پی‌وی‌ام در این باره به رویترز گفت: «در حال حاضر، همه گمانه‌زنی‌ها حاکی از نماندن ایالات‌متحده در برجام است.» او دلیل افزایش اخیر قیمت برنت را نگرانی از بازگشت تحریم‌های ایران دانست. استیفن اینز مدیر معاملات آسیا-اقیانوسیه در شرکت واسطه‌گری اونادا نیز به رویترز گفت: «تحریم‌های جدید علیه تهران می‌تواند قیمت نفت را 5 دلار در هر بشکه بالاتر ببرد.»
توافق محدودیت عرضه نفت به هدف اسمی خود یعنی کاهش ذخایر نفتی کشورهای پیشرفته تا حد متوسط پنج ساله رسیده است؛ با این همه، اوپک تاکنون نشانه‌یی از کنار گذاشتن توافق از خود بروز نداده است.
پیش‌بینی‌ها از این خبر می‌دهد که داده‌های جدید از موجودی انبار نفت امریکا، 2.6میلیون بشکه کاهش در ذخایر نفتی را نشان می‌دهند. موسسه نفت امریکا که یک گروه صنعتی است، شامگاه روز سه‌شنبه به وقت گرینویچ داده‌های مربوط به هفته پیش را منتشر خواهد کرد و روز چهارشنبه نیز داده‌های دولتی امریکا منتشر خواهد شد.
قیمت‌های بالا زیر سر عرضه یا تقاضا
در همین حال در هفته گذشته، دونالد ترامپ رییس‌جمهور امریکا در حساب توییتر خود اوپک را به‌خاطر «بالا بردن تصنعی قیمت نفت» مقصر دانست. اما جیسون شنکر در یادداشتی در بلومبرگ «تقاضا» را عامل اصلی بالا رفتن قیمت نفت و رسیدن آن به بیش از 70 دلار دانست.
در این یادداشت آمده قاعده‌یی که مردم معمولا درباره کالاها فراموش می‌کنند این است که کالاها خریده می‌شوند و نه فروخته؛ به عبارتی اولویت با طرف تقاضا است و نه عرضه. از همین رو، نویسنده شنکر، تغییرات آتی در قیمت نفت را بیشتر وابسته به قدرت خرید مصرف‌کنندگان امریکایی و سلامت اقتصادی جهانی دانسته تا سیاست‌های اوپک.
او می‌نویسد: «افزایش اخیر در قیمت نفت در ادامه روند افزایشی قیمت از سال 2016 به این سو اتفاق افتاد که دلیل آن پویایی‌های جهانی رشد بود. رکود بخش تولید در اقتصاد چین قیمت نفت خام را از سال 2014 تا ابتدای 2016 پایین آورد. پس از آن اما، اقتصاد جهانی وارد فاز رونق شد و همزمان با آن تقاضا و قیمت نفت افزایش یافت.»
از سمت عرضه، دو روایت وجود که به عقیده یادداشت‌نویس بلومبرگ در برابر گزاره افزایش تقاضا قرار می‌گیرد. روایت رادیکال بر توافق کاهش عرضه میان تولیدکنندگان اوپک و غیراوپک و تاثیر این توافق بر کاهش ذخایر جهانی به میانگین 5 ساله آورده تمرکز می‌کند. ذخایر نفتی جهان در دوران رکود بخش تولید چین به حداکثر مقدار خود رسیده بود. از طرف دیگر، سناریوی محافظه‌کارانه‌تر، به تولید نفت شیل امریکا و عرضه آسان آن به بازار معطوف است. نکته مهم به نظر یادداشت‌نویس بلومبرگ این است که روند افزایش اخیر بالاتر از گذشته بوده است. در همین حال، افزایش رانندگی در فصل تابستان در امریکا بر تقاضا خواهد افزود. همزمان، دورنمای رشد جهانی، دست‌کم از نگاه صندوق بین‌المللی پول، باوجود ریسک‌های تجاری خوب به نظر می‌رسد. باوجود قیمت بالای بنزین، نرخ بیکاری پایین و دستمزدهای رو به افزایش نوید بالا بودن تفاضا برای بنزین را می‌دهد. در بحث بر سر اینکه آیا قیمت نفت بالاتر یا پایین‌تر از ارزش واقعی آن است، اگر تقاضا عامل افزایش قیمت نفت باشد، آنگاه قیمت‌ها بالاتر از ارزش واقعی خود هستند و نه پایین‌تر. باید توجه کرد که قیمت نفت در حال حاضر نسبت به سال 2014 که قیمت‌ها از 100 دلار در هر بشکه گذشت، کمتر هستند.
با این همه، می‌توان پیش‌بینی کرد که افزایش تقاضا باعث بالا رفتن قیمت نفت و گاز خواهد شد تورم را در ایالات‌متحده بالا خواهد برد. افزایش تورم، فشار بر بانک مرکزی امریکا، فدرال رزرو را بیشتر خواهد کرد تا نرخ‌های بهره را افزایش دهد. فشار تورمی اینچنینی می‌تواند با بالا بردن هزینه استقراض، سود شرکت‌ها را نیز تهدید کند. همین‌طور، قیمت بالاتر نفت مضراتی دارد که در چرخه اعتبار و زمانی که نرخ‌های بهره بالا رشد را تهدید می‌کند هویدا می‌شود. نویسنده یادداشت همچنین یادآور می‌شود که کاهش اخیر قیمت نفت در ماه فوریه، به فروش گسترده سهام، اوراق قرضه و فلزات صنعتی وابسته بود و همین فروش گسترده نیز به خاطر نگرانی‌های از افزایش نرخ بهره اتفاق افتاد. در مقیاس بزرگ‌تر پویایی‌های بازار نفت، تحدید تولید اوپک واکنش موثری به افزایش عرضه نفت شیل بود آن هم در زمانی که ذخایر به سمت مقدار متوسط 5 ساله حرکت می‌کردند. با این همه، نویسنده یادداشت نتیجه‌گیری می‌کند که وضعیت خوب اقتصاد جهانی روند قیمت نفت را صعودی نگه می‌دارد.
