12 حقیقت درباره تجدیدپذیرها در سال 2017
گروه انرژی مهدی نیکوئی
کمیسیون محیط‌زیست سازمان ملل متحد، گزارشی جامع از وضعیت انرژی‌های تجدیدپذیر در سال 2017 انتشار داد که حاوی نکاتی درباره میزان تولید انرژی از این منابع، هزینه‌ها، سرمایه‌گذاری‌ها، کشورهای پیشرو و چالش‌های آینده است. 12نکته بیان شده در این گزارش به قرار زیر است:
در سال گذشته 157گیگاوات در ساعت ظرفیت جدید به توان تولید انرژی‌های تجدیدپذیر جهان افزوده شد که رقمی فراتر از افزایش 143گیگاوات در ساعت این انرژی‌ها در سال 2016و بسیار بیشتر از افزایش 70گیگاواتی ظرفیت تولید برق از طریق انرژی‌های فسیلی است. در این میان نیروگاه‌های جدید خورشیدی در سال 2017 ظرفیتی برابر با 98گیگاوات در ساعت دارند و به تنهایی 38درصد از ظرفیت‌های جدید اضافه شده را به خود اختصاص داده‌اند.
سهم برق تولید شده از منابع بادی، خورشیدی، زیست‌توده، زمین‌گرمایی، ساحلی و نیروگاه‌های برقابی کوچک از کل برق تولیدی جهان از 11درصد در سال 2016 به 12.1درصد در سال 2017 رسید که این رقم به معنای اجتناب از انتشار 1.8میلیارد تن گاز کربن دی‌اکسید است.
سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر نیز در سال 2017 رشدی 2درصدی داشت و به 279.8میلیارد دلار رسید. به این صورت مجموع سرمایه‌گذاری‌های جهانی روی انرژی‌های تجدیدپذیر از سال 2010 تاکنون به 2.2تریلیون دلار رسیده است. مجموع این سرمایه‌گذاری‌ها از سال 2004 تا 2010 برابر با 0.7تریلیون دلار بوده است. یکی از دلایل اصلی جهش سرمایه‌گذاری‌ها، کاهش هزینه و بهای تمام شده تجهیزات بادی و خورشیدی بوده که باعث شده با کمترین قیمت‌های تجربه شده تاکنون بتوان تاسیسات بیشتری به شبکه‌های تولید برق اضافه کرد.
پیشگام توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در سال 2017 چین بود که با سرمایه‌گذاری 126.6میلیارد دلاری علاوه بر اینکه به رکورد جدیدی در این زمینه دست یافته به تنهایی نزدیک به 45درصد از کل افزایش جهانی این انرژی‌ها را به خود اختصاص داده است. در این کشور جهش بی‌سابقه‌یی به میزان 53گیگاوات در ظرفیت نصب شده جدید خورشیدی تجربه شد که حتی از کل ظرفیت جدید خورشیدی جهان در هر کدام از سال‌های اخیر(از سال 2014تاکنون) بیشتر است. سرمایه‌گذاری در انرژی خورشیدی چین نیز در سال 2017 برابر با 86.5 میلیارد دلار بود که افزایشی 58 درصدی را نسبت به سال پیش از آن نشان می‌دهد.
سرمایه‌گذاری امریکا در انرژی‌های تجدیدپذیر بسیار کمتر از چین بود؛ این کشور با 40.5میلیارد دلار در این زمینه 6 درصد کاهش سرمایه‌گذاری را تجربه کرد. این عقبگرد ناشی از ابهام‌ها در سیاست‌های کلان امریکا بود؛ هر چند تغییر استراتژی‌های کسب‌وکار بر نیروگاه‌های خورشیدی کوچک مقیاس اثر مثبت داشت.
اروپا کاهش بزرگ‌تری در میزان سرمایه‌گذاری‌های جدید روی انرژی‌های تجدیدپذیر تجربه کرد و با کاهشی 36درصدی تنها 40.9میلیارد دلار در این زمینه سرمایه‌گذاری داشت. مهم‌ترین دلیل کاهش سرمایه‌گذاری قاره اروپا در انرژی‌های تجدیدپذیر سقوط 65 درصدی سرمایه‌گذاری‌های بریتانیا و رسیدن سرمایه‌گذاری‌های این کشور به رقم 7.6میلیارد دلار بود. کاهش سرمایه‌گذاری‌های این کشور ناشی از پایان یارانه‌های دولت روی نیروگاه‌های بادی ساحلی و نیروگاه‌های خورشیدی همچنین کاهش رقم پیروز در مناقصه‌های ساخت نیروگاه تجدیدپذیر بوده است.
سرمایه‌گذاری‌های آلمان نیز با کاهشی 35درصدی به 10.4میلیارد دلار رسید که ناشی از هزینه‌های پایین‌تر افزایش ظرفیت نیروگاه‌های بادی دریایی و تردید برای ایجاد نیروگاه‌های بادی ساحلی بوده است. دلیل دوم در کاهش 28درصدی سرمایه‌گذاری‌های ژاپن روی انرژی‌های تجدیدپذیر و ثبت رقم 13.4میلیارد دلاری نیز نقش داشته است.
اما بیشترین رشد سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر را باید بین کشورهایی جست‌وجو کرد که تاکنون جایگاه چشمگیری در این زمینه نداشتند. استرالیا با 147درصد افزایش 8.5 میلیارد دلار روی این منابع انرژی سرمایه‌گذاری کرد و مکزیک با جهشی 810درصدی میزان سرمایه‌گذاری‌های سالانه در انرژی‌های تجدیدپذیر را به 6 میلیارد دلار رساند. سوئد نیز در سال 2017 مبلغ 3.7میلیارد دلار روی انرژی‌های تجدیدپذیر سرمایه‌گذاری کرد که رشدی 127درصدی نسبت به سال پیش از آن نشان می‌دهد.
اما خارج از فهرست 10کشور دارای بیشترین سرمایه‌گذاری‌ها در انرژی‌های تجدیدپذیر نیز نام کشورهایی به چشم می‌خورند که به یک‌باره جایگاه خود را در این حوزه بهبود داده‌اند. میزان سرمایه‌گذاری‌های مصر ظرف یک سال 6 برابر شد و به 2.6میلیارد دلار رسید. امارات متحده عربی نیز میزان سرمایه‌گذاری‌های سالانه خود در انرژی‌های تجدیدپذیر را 29برابر کرد و به رقم 2.2میلیارد دلار رسید.
توجه به انرژی‌های تجدیدپذیر در سال 2017 بین اقتصادهای نوظهور و کشورهای توسعه یافته تفاوتی بسیار معنادار داشته است. دسته نخست(شامل کشورهای چین، برزیل و هند) در سال گذشته 177میلیارد دلار صرف توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر خود کردند که رشدی 20درصدی را در میزان سرمایه‌گذاری‌ها نسبت به سال گذشته نشان می‌دهد. این رقم برای کشورهای توسعه یافته 19درصد سقوط کرد و به 103میلیارد دلار رسید.
در سال 2017 هزینه تولید برق از نیروگاه‌های تجدیدپذیر به ویژه خورشیدی به کاهش خود ادامه داد. به عنوان مثال هزینه تولید برق از یک نیروگاه بزرگ خورشیدی در سال گذشته به 86دلار در هر مگاوات ساعت رسید که 15درصد نسبت به سال پیش از آن و 72درصد نسبت به سال 2009 کمتر است. مقداری از این کاهش هزینه به دلیل کم شدن هزینه‌های سرمایه‌یی و مقداری از آن به دلیل بهبودهای صورت گرفته در کارایی تولیدات بوده است.
در سال 2017 رقم مناقصه‌های انرژی تجدیدپذیر در جهان به کمترین سطوح تاریخی خود رسید که ناشی از تعرفه‌های جدید در این حوزه است. در ماه نوامبر و در مکزیک قراردادهای تولید برق خورشیدی از نیروگاه‌های دریایی به 20دلار و 80 سنت برای هر مگاوات ساعت کاهش یافت و رقم پیروز شده در ماه سپتامبر برای تولید برق از نیروگاه ساحلی در سال 2022تا 2023 برابر با 18دلار و 60 سنت برای هر مگاوات ساعت بود؛ این ارقام حدود 50 درصد پایین‌تر از ارقام مناقصه‌های سال 2015 است.
با وجود موفقیت‌ها و رشد قابل توجه انرژی‌های پاک در سال‌های اخیر ابهام بزرگی در مورد آینده پیش روی آنها قرار دارد. تاکنون موفقیت این شرکت‌ها به دلیل حمایت‌های دولتی و خریدهای تضمینی بوده است. اما به تدریج میزان حمایت‌های دولتی کاهش می‌یابد و شرکت‌های فعال در تولید برق از این منابع باید بتوانند براساس قیمت‌های تعیین شده در قراردادهای خود با خریداران و حتی با قیمت‌هایی که توزیع‌کنندگان می‌خواهند و با همان نرخ برق‌های فسیلی، برق تولیدی خود را ارائه کنند.
از دیگر مشکلات پیش روی انرژی‌های تجدیدپذیر در سال‌های آینده احتمال افزایش نرخ‌های بهره در جهان است. در سال‌های گذشته، رسیدن نرخ بهره به پایین‌ترین سطح تاریخی خود باعث شد تا هزینه تولید هر واحد برق از منابع تجدیدپذیر کاهش یابد و به طور همزمان سرمایه‌های بیشتری جذب این بخش شوند. با این حال تغییر این شرایط می‌تواند به معنای افزایش هزینه سرمایه و کاهش میزان کل سرمایه‌گذاری‌های نهادی شود.
