استعفای علاء از نخست‌وزیری

ششم اردیبهشت 1330 «حسین علاء» نخست‌وزیر در پی ناتوانی در حل بحران نفتی کشور که با دخالت انگلیسی‌ها به مرحله حساسی رسیده بود، استعفا کرد؛ استعفایی که به دنبال آن با بحث‌ها و جدل‌هایی که در مجلس شکل گرفت، در روندی که کمتر کسی انتظارش را داشت، محمد مصدق به نخست‌وزیری رسید.  نخست‌وزیری مصدق با تلاش برای به ثمر رسیدن قانون ملی شدن صنعت نفت و کوتاه شدن دست انگلیس از نفت ایران همراه بود. حسین علاء نماینده سابق مجلس که در ابتدا با مصدق همفکر و هم‌نظر بود، پس از بازگشت به ایران وزیر دربار و بعد از کشته شدن رزم‌آرا در اسفند ۱۳۲۹ نخست‌وزیر شد تا اینکه اردیبهشت ۱۳۳۰ استعفا کرد. علاء بعد از استعفا از مقام نخست‌وزیری به وزارت دربار بازگشت و در قسمت اعظم زمامداری دکتر مصدق یعنی نزدیک به دو سال در این سمت ماند و در این مدت تنها رابط شاه با مصدق بود؛ زیرا مصدق در تمام مدت نخست‌وزیری‌اش بیش از ۵ تا ۶ بار با شاه ملاقات نکرد و پیغام‌های آنها بین یکدیگر فقط از طریق علاء رد و بدل می‌شد. علاء در اوایل حکومت مصدق از طرفداران جدی او بود؛ اما از اواخر ۱۳۳۱ به‌ تدریج تغییر عقیده داد و گزارش‌های مربوط به سه‌ماهه پایانی سال ۱۳۳۱ از تماس مستمر او با مخالفان مصدق به خصوص آیت‌الله کاشانی حکایت می‌کند. علاء با آنکه روابط نزدیک و صمیمانه‌یی با دکتر مصدق داشت، در پی بروز اختلاف بین دربار و دولت و به دنبال نطق تند دکتر مصدق در خصوص دخالت‌های شاه در امور حکومت، در فروردین ۱۳۳۲ از وزارت دربار استعفا کرد؛ اما بعد از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ دوباره به این مقام گماشته شد. پس از برکناری زاهدی در فروردین ۱۳۳۴ علاء دوباره برای نخست‌وزیری انتخاب شد. در نخستین ماه حکومت وی، مذاکرات چند ساله ایران و شوروی نتیجه داد و قرار شد 11تن طلای امانتی ایران نزد شوروی پس‌ داده ‌شود. همچنین تعیین حدود و علامت‌گذاری مرز ایران و شوروی پایان یافت. در این دوره روابط ایران و شوروی بهبود یافت و شوروی از شاه برای بازدید از این کشور دعوت به عمل آورد. علاء در ۲۵ آبان ۱۳۳۴ از کوشش فداییان اسلام برای کشتنش جان به ‌در برد که این جریان به دستگیری و اعدام عده‌یی از اعضای فداییان اسلام از جمله نواب صفوی انجامید. همچنین در همین دوره ایران وارد پیمان بغداد شد.  علاء در فروردین ۱۳۳۵ از نخست‌وزیری استعفا کرد که مورد موافقت قرار نگرفت، ولی دوباره در فروردین ۱۳۳۶ استعفا کرد و مجددا به وزارت دربار تعیین شد و تا سال ۱۳۴۲ وزیر دربار بود که در آن سال از سیاست شاه در قبال امام خمینی (ره) انتقاد کرد و برکنار شد و به عنوان سناتور انتصابی از شیراز به سنا راه یافت. او معتقد بود که رویارویی شاه با روحانیان سرانجام خوبی ندارد.  حسین علاء سال ۱۳۴۳ در تهران درگذشت.