تعدیل تورم میان دهک‌ها

گروه اقتصاد کلان  هادی سلگی

براساس گزارش مرکز آمار فاصله تورم متوسط(12ماهه) در میان بالاترین و پایین‌ترین دهک درآمدی کشور در ماه فروردین کمتر شده است. درحالی که فاصله تورم در اسفند ماه میان دهک یکم و دهم به میزان 1.3درصد بود در فروردین این فاصله به 0.8درصد نزول کرده است. این کاهش فاصله تورم به طور کامل با حرکت کاهشی دهک اول اتفاق افتاده که از 9درصد اسفند به 8.5 در فروردین نزول کرده است. نرخ تورم دهک دهم در ماه فرودین نسبت به اسفند بدون تغییر و در سطح 7.7درصد ثابت مانده است. کاهش قیمت خوراکی‌ها علت اصلی کاهش تورم در دهک‌های پایینی بوده که باعث شده فشار تورمی در میان طبقات فقیر کمتر از ماه‌های گذشته شود هر چند که هنوز نسبت به طبقات ثروتمند در سطح بالاتری قرار دارد. تفاوت در سبدهای مصرفی موجد این تجربه‌های متفاوت تورم در سطح جامعه است به شکلی که هر چقدر تغییرات قیمت در بخش خوراکی بیشتر باشد به دلیل اهمیت این کالاها در سبد مصرفی طبقات پایین موجد تورم بیشتری برای آنها خواهد بود.

 تجربه تورم میان طبقات

براساس محاسبات مرکز آمار درحالی نرخ تورم سالانه کل کشور در فروردین ماه امسال به 8.1 درصد رسیده است که این رقم برای فقیرترین دهک درآمدی کشور(دهک اول) 8.5 و برای 10درصد ثروتمندترین به میزان 7.7درصد بوده است. فرمول محاسبه تورم به تفکیک دهک‌های درآمدی کشور در سال گذشته برای نخستین بار در کشور از سوی مرکز آمار انجام شد که براساس آن تغییرات قیمت کالاهای مصرفی 10طبقه درآمدی کشور به طور جداگانه مورد بررسی قرار می‌گیرد. فلسفه این قشربندی از جایی است که برخلاف نگاه متعارف که نرخ تورم را یک شاخص برای تغییرات قیمتی کل در نظر می‌گیرند در فرمول شاخص قیمت مصرف‌کننده تغییرات قدرت خرید خانوارها را می‌سنجد بدین معنی که این فرمول تنها تغییرات کالاها و خدماتی که یک خانوار در طول زمان مورد مصرف قرار می‌دهد را رصد می‌کند و از آنجا که در یک جامعه طبقات نابرابر درآمدی وجود دارد لذا هر کدام از این طبقه‌ها ناگزیر تنها سبد مصرفی خود را براساس تمکن مالیشان برمی‌گزینند. به طور مثال دهک‌های پایین درآمدی به دلیل محدودیت مالی مجبورند بیشتر درآمد خود را به کالاهای ضروری خوراکی، آشامیدنی اختصاص دهند و در مقابل طبقات بالای جامعه نسبت بسیار کمی از درآمدشان به این گروه از کالاها اختصاص می‌یابد. بنابراین تنها تفاوت این تفکیک در فرمول جدید تورم دهکی مرکز آمار همین اختلاف در وزن و اهمیت گروه‌های کالایی است. مطابق محاسبات مرکز آمار گروه خوراکی برای دهک اول بیش از 43درصد و برای دهک دهم 17درصد اهمیت دارد درحالی که وزن کالاهای غیرخوراکی شامل تفریح و بهداشت و... برای دهک اول 56 و برای دهک دهم 82 درصد در نظر گرفته شده است. نتیجه منطقی براساس فرمول مذکور این است که هر وقت در میان سبد کل قیمت کالاهای خوراکی نسبت به غیرخوراکی‌ها بیشتر افزایش یابد، فشار تورم برای دهک‌های پایین بیشتر از طبقات بالا احساس می‌شود و درصد تورم در دهک‌های پایین بیشتر می‌شود و برعکس زمان‌هایی که کالاهای غیرخوراکی منبسط شوند، تورم بر دهک‌های بالایی تخلیه می‌شود.

 ثبات نسبی در خوراکی‌های ضروری

براساس گزارش مرکز آمار در 12ماه منتهی به فروردین 97 نرخ تورم در دهک اول و دهم به ترتیب 8.5 و 7.7درصد رشد کرده است. این موضوع نشان می‌دهد که یک سال گذشته بیشتر افزایش قیمت از سمت خوراکی‌ها بوده و به علت حساسیت بالای دهک‌های پایین به آن قشر فقیر تورم بیشتری را تجربه کرده‌اند. تورم سالانه کل(مجموع دهک‌ها) گروه خوراکی‌ها و غیرخوراکی‌ها در فروردین به ترتیب 11.2و 6.9 درصد بوده است. در اینجا ذکر این نکته ضروری است با اینکه دهک‌های پایین تورم کل(خوراکی و غیرخوراکی) بیشتری را تجربه کرده‌اند با این حال وقتی تورم‌های خوراکی و غیرخوراکی به طور جداگانه محاسبه شده است این قشر تورم خوراکی کمتر و غیرخوراکی بیشتری نسبت به دهک‌های بالا تجربه کرده‌اند. علت این امر به سبدهای متفاوت طبقات اقتصادی مرتبط است؛ طبقات بالا کالاهای خوراکی متنوع‌تری از نظر وزن از طبقات پایین مصرف می‌کنند و به همین دلیل مواقعی که تغییرات قیمتی از سوی آن دسته از کالاهای خوراکی که وزن بیشتری در میان این طبقه دارد، باشد این اتفاق می‌افتد. درحالی که در طبقات پایین کالاهای خوراکی ضروری مانند گوشت قرمز، برنج، روغن و... اهمیت بیشتری دارد و اگر فشار قیمت از سوی اینگونه کالاها باشد، تورم خوراکی در میان دهک‌های پایین نسبت به بالا بیشتر خواهد بود. براساس گزارش مرکز آمار، تورم سالانه گروه خوراکی‌ها در دهک اول و دهم به ترتیب به میزان 10.3و 11.6درصد بوده است.

 فشار قیمتی در کالاهای غیرخوراکی ضروری

با این حال این گزارش نشان می‌دهد که در زمینه کالاهای غیرخوراکی وضعیت به شکل دیگری رقم خورده است. این گروه کالایی برعکس خوراکی‌ها تورم در دهک‌های پایینی بیشتر از بالایی بوده است. براساس آمارهای موجود نرخ تورم در کالاهای غیرخوراکی در میان دهک‌های اول و دهم به ترتیب 7.2و 6.9 درصد بوده است.

 بر این اساس می‌توان گفت آن گروه محدود از کالاهایی غیرخوراکی‌ای که مورد استفاده طبقات پایین قرار می‌گیرد بیشترین فشار قیمتی را در یک سال گذشته تجربه کرده‌اند که به نظر می‌رسد از سوی کالاهایی مانند بهداشت و آموزش بوده است.

 بیشترین تورم در دهک‌های میانی

نتایج شاخص قیمت مصرف‌کننده «کل خانوارهای کشور» براساس دهک‌های هزینه‌یی در فروردین ماه ١٣٩٧ بیانگر آن است که بیشترین عدد شاخص کل برابر ١١٣,٣ مربوط به دهک چهارم و کمترین عدد شاخص کل برابر ١١٢.٨ در دهک دهم است. از سوی دیگر این آمارها نشان می‌دهد که کمترین تغییر ماهانه شاخص کل برابر 1.2درصد در دهک اول و بیشترین تغییر ماهانه شاخص کل برابر 1.4درصد در دهک ششم بوده است. بیشترین درصد تغییرات شاخص در 12ماه منتهی به فروردین ١٣٩٧(تورم سالانه) 8.5درصد در دهک اول و کمترین نرخ تورم 7.7درصد در دهک دهم است.

نتایج شاخص قیمت مصرف‌کننده در گروه عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» براساس دهک‌های هزینه‌یی در این ماه نشان‌دهنده آن است که بیشترین عدد شاخص این گروه در فروردین ماه ١٣٩٧ برابر ١١٨,٨ در دهک دهم و کمترین آن برابر 116.9 در دهک اول اتفاق افتاده است. درحالی که بیشترین تغییر ماهانه شاخص این گروه 2.6درصد در دهک دهم و کمترین تغییر آن برابر 1.9درصد در دهک اول است. بیشترین درصد تغییرات شاخص این گروه در 12ماه منتهی به فروردین ماه ١٣٩٧(تورم سالانه) 11.6درصد در دهک دهم و کمترین نرخ تورم 10.3درصد در دهک اول است.

نتایج شاخص قیمت مصرف‌کننده در گروه عمده «کالاهای غیرخوراکی و خدمات» براساس دهک‌های هزینه‌یی در این ماه بیانگر آن است که بیشترین عدد شاخص در این گروه برابر ١١١,٦ در دهک دهم و کمترین عدد شاخص در این گروه برابر 109.8 در دهک اول است. درحالی که بیشترین تغییر ماهانه شاخص این گروه برابر 1.1درصد در دهک دهم و کمترین تغییر آن برابر 0.7درصد در دهک اول است. بیشترین درصد تغییرات شاخص این گروه در 12ماه منتهی به فروردین ماه ١٣٩٧(تورم سالانه) 7.2درصد در دهک اول و کمترین نرخ تورم 6.9 درصد در دهک دهم است.