بلاک‌چین؛ بستری برای افشا و گزارشگری مالی
ماندانا طاهری صاحب‌نظر پولی و بانکی
افشا و گزارشگری مالی بانک‌ها با رشد بازارهای مالی و افزایش مقررات نظارتی یک چالش اساسی است که بلاک‌چین به عنوان زیرساخت نوین و نوآورانه فناوری اطلاعات می‌تواند در این حوزه راهگشا باشد.
با رشد بازارهای مالی و پیچیده شدن محیط کسب و کار، افشا و گزارشگری اطلاعات در بانک‌ها تبدیل به امری پیچیده، هزینه‌بر و زمانبر شده که البته طی سال‌های اخیر رشد ابزارهای مالی مشتقه و غیرمشتقه از جنس دارایی و بدهی‌های مالی و طرح مباحث نوینی همچون ارزش‌گذاری منصفانه دارایی و بدهی‌های مالی و سایر مباحث نوین حسابداری و تغییرات هر روزه آن، افشا و گزارشگری مالی را در مقایسه با گذشته به امری پیچیده‌تر تبدیل کرده است.
این مساله تا آنجا مطرح شده که اتحادیه اروپا از آن به عنوان یک چالش یاد می‌کند. به عبارتی با توجه به قوانین و مقررات بی‌شمار بانک‌های مرکزی و سایر نهادهای نظارتی بر بانک‌ها، بانک‌ها ملزم به افشای اطلاعات زیادی هستند که این مساله به دلیل تعهدات نظارتی بی‌شمار بر بانک‌ها به یک مساله پیچیده و هزینه‌بر تبدیل شده است. همچنین این چالش علاوه بر هزینه‌بر بودن گزارشگری برای بانک، مباحثی همچون کیفیت اطلاعات افشا شده، زمان صرف شده برای تولید اطلاعات، میزان قابلیت اتکا به اطلاعات و انتقال و ارتباط بین داده‌ها را نیز مطرح کرده و همه اینها در حالی است که با تغییرات جدید در بازارهای مالی و در جهت همسویی با این تغییرات، هر روز الزامات جدیدی برای افشا تبیین می‌شود که حجم و اقلام افشا و گزارشگری بانک‌ها را افزایش می‌دهد.
برای همین منظور ضرورت دارد به زیرساخت‌های جدید و نوآورانه فناوری اطلاعات برای گزارشگری و افشا توجه ویژه شود. یکی از پیشنهادات برای حل این چالش استفاده از بلاک‌چین‌ها برای افشا و گزارشگری است که در سال ۲۰۱۶ توسط اتحادیه اروپا و موسسه حسابرسی دیلویت به عنوان یک راه‌حل برای افشا و گزارشگری مالی در بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری مطرح شد.
بلاک‌چین پایگاه داده توزیع شده و مبتنی بر اجماع است که به صورت مستمر فهرستی از رده یا رکوردها را که هر یک به گزینه قبلی فهرست ارجاع می‌دهند، حفظ می‌کند یا به‌طور کلی بلاک‌چین یک سیستم ثبت اطلاعات و گزارش توزیع شده و به صورت غیرمتمرکز است و به عنوان یک دفتر اطلاعاتی توزیع شده، شناخته می‌شود. در این فناوری با وجود کاربران متعددی که به‌طور همزمان داده‌هایی را ثبت و اصلاح می‌کنند، ممکن است که آن داده‌ها با هم تداخل داشته باشند و شبکه قادر به حفظ یکپارچگی محتوای پایگاه داده است.
با توجه به ساختار داده‌یی رمزنگاری شده که بلاک‌چین داراست، یکپارچگی بدون هیچ کنترل‌کننده مرکزی حفظ می‌شود. علاوه بر آن بلاک‌چین از نوعی اکوسیستم خود حسابرسی برخوردار است که تحت آن همه تراکنش‌های ایجاد شده در هر دوره مثلا 10دقیقه‌یی با یکدیگر تطبیق می‌یابد. این ویژگی‌ها همراه با سایر ویژگی‌های مطلوب منجر به آن شده که بلاک‌چین به عنوان یک راه‌حل برای چالش افشا و گزارشگری مالی از طرف اتحادیه اروپا مطرح شود.
سازمان بورس و اوراق بهادار اتحادیه اروپا بر این باور است که بلاک‌چین یک منبع طلایی یا منحصربه‌فرد برای گزارشگری در موسسات مالی و اعتباری است و تحت بسترهای آن می‌توان مخازن یکپارچه و متصلی از داده‌ها را تنظیم کرد که منجر به گزارشگری هوشمند، باکیفیت، شفاف و با حداقل هزینه خواهد شد که نه تنها برای گزارشگری موسسات مالی و اعتباری بلکه برای قانونگذاران و نظارت موثر بر موسسات مالی و اعتباری، کاربردی است.
در حال حاضر در ایران نیز طی دو الی سه سال اخیر موضوعات مرتبط به بلاک‌چین مطرح شده و با توجه به اقدامات صورت گرفته در سطح بین‌المللی حرکت به سمت آن اجتناب‌ناپذیر است. این مساله به خصوص برای بانک مرکزی ایران به عنوان نهاد نظارتی و قانونی که قدرت تنظیم مقررات و تبیین الزامات افشا و گزارشگری و نظارت بر بانک‌ها را دارد، حایز اهمیت است و با توجه به نو بودن مباحث در سطح بین‌المللی، اقدامات بانک مرکزی و سایر نهادهای مقرراتی و نظارتی در ایران در راستای درک اثر بلاک‌چین‌ها و توسعه کاربردها و مفاهیم آن در بازارهای مالی و در موسسات مالی و اعتباری ایران با هدف همسویی با تغییرات بین‌المللی و همگام شدن با تغییرات جدید ضروری است و قبل از آنکه فرصت برای تفسیر و درک تغییرات جدید محدود شود، اقدامات لازم صورت گیرد.
