زنجیره صادراتی شدن محصولات تولیدی صادرات
سال 97 در شرایطی برای ایرانیان تحویل شد که مقام معظم رهبری سال جدید را با عنوان حمایت از کالای ایرانی نامگذاری کردند؛ عنوانی که در مسیر نیازهای کشور و با هدف جلب توجه افکار عمومی؛ مسوولان و اهالی اقتصاد انتخاب شد تا در یکی از حساس‌ترین برهه‌های تاریخی کشور؛ تلاش برای بهبود کیفیت محصولات ایرانی در دستور کار قرار بگیرد. پس از آنکه مقام معظم رهبری سال جاری را سال «حمایت از تولید ایرانی» نامیدند، صحبت‌ها و نظرات زیادی در این زمینه ارائه شد. بلافاصله پس از این نامگذاری گروهی خطاب اصلی رهبری را متوجه مردم دانستند که باید از خرید کالای ایرانی حمایت کنند و عده‌یی هم با حمله به کالاهای خارجی خواستار ممنوعیت واردات شدند و رویکرد اصلی این نامگذاری را در این زمینه دانستند. از سوی دیگر جماعتی؛ دولت را مسوول اجرای این ایده دانستند و برخی دیگر هم دیدگاه‌های دیگری را در این زمینه مطرح کردند. اما در این میان برخی از کارشناسان اقتصادی با برخورد تحلیلی با موضوع تلاش کردند تا ابعاد و زوایای پنهان راهکارهایی که از طریق آنها می‌توان روند واقعی حمایت از کالای داخلی را تسریع بخشید، روشن کنند.
رحیم بنامولایی، رییس اتاق البرز یکی از چهره‌هایی است که معتقد است تنها از طریق رقابت‌پذیر کردن کالاهای ایرانی و زمینه‌سازی برای صادرات این محصولات است که می‌توان ایده حمایت از کالای ایرانی را به درستی عملیاتی کرد. بنامولایی می‌گوید: در راستای رقابت‌پذیر‌تر کردن کالاهای ایرانی، چه در داخل و چه در خارج ما باید در 3 محور پیشرفت کنیم:«کاهش هزینه تولید»، «ثبات در بازار پول و سرمایه» و نهایتا« بازاریابی و برند‌سازی»؛ با توجه به اهمیت موضوع در جریان این گزارش و با در کنار هم قرار دادن دیدگاه‌های اهالی اقتصادی تلاش کردیم تا مهم‌ترین سرفصل‌هایی که از طریق آن می‌توان موضوع حمایت از کالای ایرانی را تحلیل و ارزیابی کرد را استخراج و در اختیار مخاطبان قرار دهیم و در نهایت هم تصویری از مهم‌ترین بازارهای کالای ایرانی در سطح جهانی ارائه کنیم.
زنجیره حمایت از تولید
رحیم بنامولایی، رییس اتاق البرز در گفت‌وگو با «تعادل» در پاسخ به این پرسش که از چه طریقی می‌توان فضای تولید کشور را شکوفاتر کرد و کالای ایرانی را در سبد خرید ایرانیان و سایر کشورها نشاند می‌گوید:«نامگذاری مقام معظم رهبری در سال 97 که در امتداد دغدغه‌های اقتصادی ایشان از سال‌های گذشته مطرح شدند، مهم‌ترین حلقه از زنجیره‌یی است که در نهایت بهبود وضعیت کسب و کار و رشد اقتصادی پایدار را در کشور ایجاد می‌کند. رهبری به درستی متوجه شده‌اند که برای توسعه اشتغالزایی و بهبود وضعیت معیشت مردم باید مفهوم کالای ایرانی را به‌طور کلان مورد توجه قرار داد و زمینه‌های رشد آن را فراهم کرد.»
بنامولایی در ادامه در پاسخ به برخی انتقادهایی که درباره کیفیت کالای ایرانی مطرح می‌شود، می‌گوید: «از سال گذشته ما در کرج یک نمایشگاه دایمی را با مشارکت اهالی دانشگاه و تولید برگزار کردیم و در آن محصولات ایرانی را با کیفیت‌های مختلف عرضه کردیم؛ شاید برای مخاطبان شما هم جالب باشد که بدانند بازدیدکنندگان این نمایشگاه در نخستین برخورد با محصولات ایرانی متعجب می‌شدند و اغلب تصور مناسبی از کیفیت محصولات ایرانی نداشتند. ولی وقتی که متوجه کیفیت بالای این محصولات می‌شدند خواستار استفاده از آنها بودند؛ این الگویی است که به نظرم برای اقتصاد کلان کشورمان هم کارایی دارد؛ بخش قابل توجهی از دیدگاه مردم در خصوص کالای ایرانی ناشی از کم کاری‌هایی است که در بخش‌های رسانه‌یی و بازاریابی انجام داده‌ایم و چنانچه در این زمینه کار شود؛ مردم هم با محصولات ایرانی آشتی خواهند کرد. از این منظر باید بگویم که کالای ایرانی در سطح رسانه‌ها احتیاج به دیده شدن دارد.»رییس اتاق البرز در ادامه صحبت‌هایش به این نکته اشاره می‌کند:«به نظرم ریشه‌های کسب و کار را باید در ساختار آموزش و پرورش پیگیری کرد؛ واقعیتی که در کشور ما کمتر به آن توجه می‌شود. ما باید علم کاربردی در اختیار دانش‌آموزان قرار دهیم تا دانش‌آموز بداند علمی که بتواند ثروت ایجاد کند و دردی از مشکلات معیشتی مردم دوا کند، ارزشمند‌تر است.» بنامولایی در پاسخ به این ابهام که چگونه می‌توان مردم را مجاب به استفاده از کالای ایرانی کرد؛ می‌گوید: «محصولات تولیدی مانند همه جای دنیا باید طبقه‌بندی کیفی شود تا مشتری بداند که این جنس با این قیمت چه کیفیتی دارد. ما با قیمت‌گذاری نمی‌توانیم تولید‌کننده را محدود کنیم. در کنار این موضوع ساختار وزارت خارجه ما؛ سفیران و رایزنان بازرگانی باید با شناسایی بازارهای صادراتی و وارداتی بانک جامع اطلاعاتی در این زمینه ایجاد کنیم. بدون استفاده از ظرفیت‌های دیپلماسی نمی‌توان دستاورد قابل توجهی در صادرات ایجاد کرد. او در پایان تاکید می‌کند:«عملکرد دولت در بخش مقابله با قاچاق کالا مناسب بود و این روند باید ادامه پیدا کند. ثبات ارزی هم موضوع دیگری دانست که به نظرم برای بررسی موضوع حمایت از کالای ایرانی ضروری است. هر چند دولت توانسته این فضای ملتهب را مهار کند اما به هرحال ایجاد بازار کاذب و سیاه تولید‌کننده را برای سرمایه‌گذاری نگران می‌کند.»
فرآیند صادراتی شدن
در شرایطی که رییس اتاق البرز به موضوعات اساسی فرآیند حمایت از کالای ایرانی اشاره می‌کند رییس اتاق کرمانشاه از منظر دیگری به بحث ورود می‌کند و می‌گوید:«برای حمایت از کالای ایرانی باید مسائل و مشکلات واحدهای تولیدی را برطرف کرد و در کنار این کار یکی از اساسی‌ترین اقداماتی که می‌توان برای حمایت از کالای ایرانی انجام داد، صادرات این کالاها به کشورهای دیگر و برجسته کردن کالای ایرانی در بازارهای جهانی است.»
کیوان کاشفی مهم‌ترین موضوع در این باره را شیوه صحیح حمایت از کالای ایرانی دانست و افزود: برای حمایت از کالای تولید داخل دو بخش اساسی داریم که بخش اول و مهم‌تر آن رفع مسائل و مشکلات واحدهای تولیدی است.
عضو هیات رییسه اتاق ایران با اشاره به مشکلات متعدد واحدهای تولیدی ازجمله تامین نقدینگی، مسائل مالیات و تامین اجتماعی، تسهیلات بانکی، بروکراسی اداری و...، تصریح کرد: برداشت موانع پیش روی واحدها و کاهش هزینه آنها نخستین گام برای حمایت از کالای ایرانی است. این کارشناس مسائل اقتصادی دومین گام برای حمایت از کالای ایرانی را صادرات آن و برجسته کردن تولیدات داخل کشور در بازارهای جهانی دانست. کاشفی معتقد است: برای این منظور باید زمینه حضور تولیدات ایران را با پرداخت یارانه حضور در نمایشگاه‌ها، شیوه‌های نوین بازاریابی و... فراهم کرد که این برنامه‌ها جزو اولویت‌های امسال اتاق بازرگانی هم قرار دارد. وی با بیان اینکه باید واحدها به سمتی بروند که به جای ریال بتوانند دلار به دست بیاورند، خاطرنشان کرد: در داخل کشور هم واحدهایی که دستی در صادرات دارند از واحدهای موفق و تراز اول هستند و عمده واحدهایی که مشکل دارند، چندان به حوزه صادرات وارد نشده‌اند. رییس اتاق بازرگانی استان کرمانشاه بخش دیگر حمایت از کالای ایرانی که اکنون تبلیغات بیشتری روی آن می‌شود را ایجاد فرهنگ خرید کالای ایرانی در داخل کشور دانست. به گفته کاشفی، اکنون 75تا 80 درصد کالاهای اساسی موردنیاز مردم در داخل کشور با بهترین قیمت و کیفیت تولید می‌شود. او با بیان اینکه نباید درباره کالای ایرانی همیشه نگاه‌ها متوجه محصولی مانند خودرو باشد، یادآوری کرد: در بسیاری از موارد وقتی‌که بحث کالای ایرانی مطرح می‌شود، منتقدان خودرو را مثال می‌زنند، درحالی که ما در سایر زمینه‌ها تولیدات بسیار خوبی داریم.
عضو هیات رییسه اتاق ایران مواد غذایی و مصالح ساختمانی را از جمله تولیداتی دانست که صفر تا 100 آن را با بهترین کیفیت در داخل کشور داریم.
کاشفی بیان کرد: در حوزه پوشاک نیز اگرچه هنوز به استانداردهای بین‌المللی نرسیده‌ایم اما کارهای بسیار خوبی انجام شده است. رییس اتاق کرمانشاه درباره اینکه چرا مردم گاهی مصرف کالاهای خارجی را انتخاب می‌کنند، گفت: مصرف کالای خارجی برای همه اقلام فراگیری ندارد. شاید در مورد برخی کالاها مانند خودرو، برخی انواع لوازم‌خانگی و... مردم سراغ کالاهای خارجی بروند، اما در بسیاری از موارد کالای ایرانی را ترجیح می‌دهند. البته نباید حمایت از کالای داخلی، واردات کالاهای خارجی را ناپسند کند، زیرا واردات نیز در تمام دنیا یک رویه تجاری است و انجام می‌شود. به گفته این کارشناس مسائل اقتصادی بسیاری از مواد اولیه مورد نیاز تولید در کشور ما وارداتی است و نباید از آن غافل شویم. رییس اتاق کرمانشاه ایجاد توازن بین واردات و صادرات و مثبت شدن تراز تجاری را ضروری خواند و تصریح کرد: در کشور هزاران کالای وارداتی داریم که برای محدود کردن واردات برخی از آنها به منظور حمایت از کالای ایرانی باید کار کارشناسی دقیقی صورت گیرد.
