وام به ایران در قبال پذیرش قراردادی ننگین

بیست‌وسوم اردیبهشت 1289، دولت‌های روسیه و انگلیس پیشنهاد کردند که هر یک 200هزار لیره به دولت ایران وام بدهند، با این شرط که دولت ایران قرارداد 1907میلادی که در سن‌پترزبورگ به امضا رسیده بود، اجرا کند. این قرارداد درباره تقسیم ایران میان دو کشور بود.  قرارداد 1907 نهم شهریور ۱۲۸۶ در سن‌پترزبورگ پایتخت روسیه بین دولت‌های روس و انگلیس در مورد تقسیم ایران به امضا رسید.

به موجب این قرارداد ایران به سه منطقه تقسیم شد. قسمت شمال تحت نفوذ روسیه، قسمت جنوب تحت نفوذ بریتانیا و یک منطقه هم بی‎طرف.

حوزه نفوذ روسیه در ایران از قصرشیرین و اصفهان و یزد و خواف می‎گذشت و به برخوردگاه مرز ایران و روسیه و افغانستان می‌رسید. حوزه نفوذ انگلستان شامل جنوب شرقی ایران در شرق خطی که از بندرعباس به کرمان و بیرجند می‎رسید، قرار داشت. منطقه بی‎طرفی نیز تحت نفوذ حکومت مرکزی ایران بود.

دولت‌های انگلستان و روسیه قرار گذاشتند که هیچ‌ یک در حوزه نفوذ دیگری امتیازی نگیرند ولی شهروندان‌شان می‎توانستند در منطقه بی‎طرف هم امتیاز بگیرند. پس از آغاز جنگ جهانی اول به سبب نفوذ آلمان در ایران کشورهای انگلستان و روسیه منطقه بی‎طرف را هم با بستن قرارداد 1915 بین خود تقسیم کردند. ولی بعد از انقلاب اکتبر 1917 روسیه و سقوط حکومت تزاری رژیم جدید در سال 1918 قرارداد 1915 را رسما لغو کرد.

این قرارداد در زمان نخست‌وزیری امین‌السلطان اتابک در سن‌پترزبورگ پایتخت روسیه به امضای ایزولسکی وزیر خارجه روسیه و نیکلسون سفیر کبیر انگلستان در روسیه رسید.  انعقاد قرارداد 1907 خدشه‌یی جبران‌‌ناپذیر بر استقلال ایران وارد آورد و زمینه‌‌ساز توافقاتی شد که در سال‌های بعد میان انگلستان و روسیه صورت گرفت.

این قرارداد مربوط به اساسی‌ترین موارد اختلاف دو قدرت روسیه و انگلیس در آسیا یعنی تبت، افغانستان و ایران می‌شد. براساس این قرارداد، استعمارگران برای جلوگیری از اصطکاک منافع و درگیری، مناطقی از آسیا را همچون ملک شخصی خویش تقسیم کردند. در این جهت تبت زیر نفوذ انگلستان و افغانستان زیر نفوذ روسیه قرار گرفت و ایران به دو منطقه نفوذ و یک منطقه بی‌طرف تقسیم شد. یکی از موارد بهت‌آور در مورد این معاهده این است که دو کشور در مورد کشور سومی تصمیم می‌گیرند و تمام آب و خاک و منابع آن را همچون ملک شخصی بین خویش تقسیم می‌کنند، بدون آنکه حتی به این کشور اطلاع دهند. این قرارداد یکی از وقیحانه‌ترین سیاست‌های استعماری روس و انگلیس را به نمایش می‌گذارد که چگونه حاکمیت سیاسی، استقلال و تمامیت ارضی یک کشور را نادیده گرفته و بر آن چنگ می‌اندازند.