تحلیل
برجام اعتبار اروپا را محک می‌زند
تحلیلگران غربی اعتقاد دارند بی‌اعتنایی دونالد ترامپ به خواسته‌های اروپا باعث شده تا اعتبار، امنیت و منافع قاره سبز به مخاطره بیفتد، به همین دلیل رهبران اروپایی بر ضرورت استقلال بیشتر از امریکا تاکید می‌کنند.
«یان کلود یونکر» رییس کمیسیون اروپایی اعتقاد دارد پس از خروج رسمی ترامپ از توافق هسته‌یی با ایران، اکنون نوبت اروپا است که خود را نشان داده و برای حفظ برجام اقدامی را انجام دهد. این سخن در کنار اظهارات دیگر مقام‌های اروپایی حاکی از آن است که اتحادیه اروپا برای حفظ برجام بدون امریکا تلاش می‌کند. صدراعظم آلمان اعتقاد دارد اروپا دیگر نمی‌تواند روی چتر حمایتی ایالات‌متحده حساب کند. رییس‌جمهوری فرانسه هم پا را فراتر گذاشت و تاکید کرد اروپا رویکرد ترامپ و کاخ سفید را دنبال نمی‌کند و ارزش‌ها و منافع خود را دنبال خواهد کرد.
به اعتقاد تحلیلگران غربی، در بررسی رویکرد اروپا و امریکا به برجام، در نگاه نخست شاید نظرها به حجم تجارت 25 میلیارد دلاری ایران و اتحادیه اروپا جلب شود اما واقعیت این است که برخی مسائل برای اروپا مهم‌تر شده‌اند. با بی‌اعتنایی آشکار دونالد ترامپ به خواسته اروپایی‌ها، اکنون این موضوع مطرح است که بروکسل خود را تا چه اندازه در عرصه‌های جهانی تاثیرگذار نشان می‌دهد. به‌ویژه در دوره فعلی که ترامپ منافع اقتصادی و سیاسی قاره سبز را هدف گرفته است.
شرایط اروپا و امریکا به‌گونه‌یی شده که بسیاری از کارشناسان، دو سوی آتلانتیک را در آستانه رو در رویی به خاطر موضوع ایران ارزیابی می‌کنند. آنگلا مرکل و امانوئل ماکرون رهبران آلمان و فرانسه برای مقابله با اقدام ضد ایرانی ترامپ آماده می‌شوند زیرا گفته می‌شود برای آنها استقلال و کسب اعتبار بیشتر برای اروپا اهمیت یافته است. «اسپوتنیک» در این زمینه نوشت این دو رهبر اروپایی قرار است به زودی در مورد مسائل اروپا، ازجمله رویکردهای یک جانبه ترامپ در برجام گفت‌وگو کنند. هر دوی آنها اعتقاد دارند بیشتر از این نمی‌توان به واشنگتن اتکا کرد و به همین دلیل باید به قدرتمندسازی اروپا و وابستگی کمتر به ایالات‌متحده تمرکز داشته باشند. رویترز نیز همزمان به واکنش مرکل و ماکرون پرداخت و آورد: رییس‌جمهوری فرانسه ابراز داشت اگر امریکا بخواهد برای دیپلماسی اروپا هم تصمیم‌گیری کند دیگر هیچ قدرت حاکمیتی برای فرانسه و اروپا باقی نمی‌ماند. ضمن اینکه اروپا نباید هزینه‌های خروج ایالات‌متحده از توافق هسته‌یی با ایران را بپردازد. وی به روزنامه «لوپاریزین» فرانسه گفت: ما قوانین تحریم فراسرزمینی را غیرقابل قبول می‌دانیم و هر کاری را برای حفاظت از منافع شرکت‌های خود انجام می‌دهیم.
از طرف دیگر صدراعظم آلمان نیز تاکید دارد سرنوشت اروپا باید با دستان کشورهای اروپایی تعیین شود و بروکسل بتواند سیاست‌های خود را اعمال کند. بر اساس تحلیل خبرگزاری روس، موضعگیری این دو مقام اروپایی در دفاع از برجام و دادن تضمین به رییس‌جمهوری ایران مبنی بر تعهد اروپا به اجرای برجام، نشان‌دهنده آن است که ایالات‌متحده توان و فرصت خود را از دست داده است.
تصمیم برجامی ترامپ به اروپا نشان داد که برای تقویت جایگاه بروکسل به‌عنوان یک بازیگر در اندازه‌های جهانی، باید تحرک بیشتری از خود نشان دهد. شبکه تلویزیونی سی.ان.بی.سی امریکا در گزارشی عنوان داشت رهبران کشورهای اروپایی اکنون با صراحت اعلام می‌کنند متحدان آنها نباید در حوزه دیپلماسی، امنیت و منافع اروپا تصمیم‌گیری کنند زیرا آن را تهدیدی بزرگ و تضعیف‌کننده اعتبار خود در افکار عمومی جهان می‌دانند. به گزارش ایرنا، در راستای مقابله با چالش‌های مشابه، رییس کمیسیون اروپایی هم از 28 عضو اتحادیه اروپا خواست تا توافق‌های تجاری بیشتری را با یکدیگر به امضا برسانند تا در زمینه رشد صادرات و کاهش بیکاری موفق عمل کنند. به گفته وی اروپا نیازمند رویکردهای تازه در سیاست خارجی است به همین دلیل بهتر است تصمیم‌ها در این حوزه به جای اجماع بر پایه رای اکثریت اتخاذ شود. احتمالا مقام‌های ارشد اروپایی در تلاش هستند تا با این ابتکار مستقل‌تر از واشنگتن تصمیم‌گیری کنند. اروپا با این اقدام مانع دخالت اهرم‌های امریکا از طریق متحدان اروپایی آن (همچون بریتانیا و برخی کشورهای شرق این قاره) می‌شود.
تحریم‌های ایالات متحده واکنش محسوس کشورهای اروپایی را به همراه داشت. مقام‌های اروپایی تلاش می‌کنند تا به دلایل سیاسی، اقتصادی و حیثیتی برای حفظ ایران در برجام، تضمین‌هایی را در مورد ادامه همکاری و تجارت ارائه دهند. از طرف دیگر مخالفت کامل و تند ترامپ با توافق هسته‌یی سال 2015 چالش‌های پیچیده‌یی را برای اروپایی‌ها ایجاد کرده است. نشریه آبزرور اعتقاد دارد: اکنون وظیفه اروپا است که با رویکرد رییس‌جمهوری ایالات‌متحده در مورد برجام مقابله کند. علت آن است که وی اتحادهای سنتی واشنگتن را بر هم می‌زند و صلح در خاورمیانه را به مخاطره می‌اندازد. خروج بی‌پروای کاخ سفید از برجام اکنون اروپا را در مقابل مسائل گوناگون و مهمی قرار داده که مهم‌ترین آنها بنیان‌های امنیت در قاره سبز و صلح در خاورمیانه است.
بی ثمر بودن پافشاری کشورهای اروپایی به رییس‌جمهوری امریکا مبنی بر باقی ماندن در توافق هسته‌ای، آنها را ناامید کرده و در مسیر تقابل با واشنگتن قرار داده است. در این شرایط روابط دو سوی آتلانتیک بیشتر از گذشته روبه نابودی می‌رود. این روند از سیاست‌های حمایت‌گرایانه ترامپ و خروج از پیمان آب و هوایی پاریس آغاز شد و اکنون به برجام رسید.
به اعتقاد رسانه‌های غربی، وزرای اروپایی در دیدار با وزیر امور خارجه ایران در بروکسل، از سوی اتحادیه اروپا و انگلستان تلاش خواهند کرد تا به تهران اطمینان بدهند با وجود تحریم‌های امریکا، به همکاری با ایران در زمینه ایجاد چتر حمایتی موثر از سوی بانک‌های اروپایی و ادامه فعالیت شرکت‌های حوزه انرژی، صنعت هواپیمایی و دیگر بنگاه‌های اقتصادی ادامه می‌دهند.
