مشکل نقدینگی برای ساماندهی بی‌خانمان‌های معتاد
بر خلاف آنکه تمامی مسوولان کشوری بر حل مساله اعتیاد تاکید دارند اما آمارهای مربوط به اعتیاد و معتادان، همچنان در حال افزایش است. بنابرآمارهای موجود، تنها در تهران، 300 هزار معتاد متجاهر وجود دارد که طبق قانون این افراد در تمامی شهرها باید از سوی سازمان بهزیستی کشور و شهرداری‌ها جمع‌آوری شده و به مراکز ترک اعتیاد منتقل شوند اما برخی از مسوولان جمع‌آوری و انتقال این افراد به کمپ‌ها را چرخه معیوبی می‌دانند که نه تنها اعتیاد را ریشه کن نمی‌کند، بلکه منجر به بروز بیماری‌هایی مانند ایدز و هپاتیت هم می‌شود. به این ترتیب قدیمی بودن قوانین و طرح‌ها در برخورد با این معضل از یک سو، کمبود بودجه و اعتبار از سوی دیگر، سبب شده است تا گره رسیدگی به وضعیت معتادان متجاهر، همچنان کور باقی بماند. دو ماه از سال جدید می‌گذرد و هنوز بودجه رسیدگی به وضعیت معتادان متجاهر تخصیص داده نشده و خبری هم از تسویه بدهی هفت میلیاردی وزارت بهداشت، به سازمان بهزیستی کشور برای خدمات رسانی به این افراد نیست، حال آنکه به موجب ماده 80 قانون برنامه ششم توسعه، وظیفه هر دستگاهی مشخص شده و از طرف دیگر بنابر آیین‌نامه اجرایی مرکز نگهداری، درمان و کاهش آسیب معتادان موضوع ماده ۱۶ قانون، وظیفه تمامی دستگاه‌ها به آنها ابلاغ شده که لازم الاجراست. فرید براتی سده، رییس مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور، درباره وضعیت رسیدگی به معتادان متجاهر و کمپ‌های ترک اعتیاد بیان کرد: “ در سال‌های گذشته مراکز کاهش آسیب که برای حل معضل اعتیاد فعالیت می‌کردند، اندکی HIV و ایدز را در کشور کنترل کرد برای اینکه بودجه و اعتبار به این مراکز تعلق گرفت و ستاد مبارزه با مواد مخدر به بهزیستی، وزارت بهداشت، سازمان زندان‌ها اعتبار داد و طرح جلو رفت؛ اما ناگهان بخش اعظمی از اعتبارات کم شد و مراکز کاهش آسیب‌ها دو تا سه سال حمایت نشد. از خدمات کاهش آسیب کسر شد و به بخش جمع‌آوری و دستگیری منتقل شد و این کار توسط دبیرخانه ستاد صورت گرفت و بخش کاهش آسیب عملا ضربه خورد.»
او افزود: «حالا هم برای بار چندم از طرف مسوولان این مساله مطرح می‌شود که برای این معتادان اردوگاه‌هایی در نظر گرفته شود، اما به این نکته توجه نمی‌شود که تجربه اردوگاه در دنیا و کشور ما شکست خورده است. چند بار باید این طرح را اجرا کنیم و شکست بخورد. سازمان زندان‌ها که اردوگاه‌های مختلف داشتند به مشکل برخورده است. اردوگاه‌ها را احداث کردیم، معتادان را به آنجا منتقل کردیم و از دل آن HIV و ایدز و هزاران مشکل دیگر بیرون آمد. این فقط هزینه برای مردم است با توجه به این وضعیت باید از حداقل امکانات و بودجه‌ها بیشترین استفاده و بازدهی را داشته باشیم. متاسفانه اگر نخواهیم این مساله را بپذیریم با مشکل مواجه می‌شویم.»
رییس مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور تاکید کرد: «دو ماه از سال گذشته است و اعتباری برای معتادان متجاهر به ما تعلق نگرفته است، این افراد غذا می‌خواهند، امکانات می‌خواهند نمی‌توانیم آنها را به مراکز منتقل کنیم و به آنها رسیدگی نکنیم یا مثلا بگوییم که آنها همانجا بمانند اگر مردند که مردند و اگر هم زنده ماندند که خب خدا را شکر. آنها انسان هستند و حقوق شهروندی دارند و باید به آنها رسیدگی شود، اما بدون بودجه امکان‌پذیر نیست. این افراد بعد از ترخیص هم باید خدمات بگیرند و حقوق شهروندی آنها ایجاب می‌کند که خدمت بگیرند و باید برای آن برنامه‌ریزی شده و اعتبارات تخصیص پیدا کند.»
اقامت طولانی مدت معتادان
با تغییرقانون ممکن است
یکی از مشکلات دیگر در برخورد با معتادان متجاهر، طول مدت حضور آنها در کمپ‌های ترک اعتیاد است که همواره انتقاداتی را به همراه داشته است. طبق قانون این افراد باید مدت سه‌ماه را در کمپ اقامت کنند اما برخی معتقدند این مدت باید به یکسال یا دوسال افزایش یابد، براتی سده درباره این موضوع بیان کرد: «نکته دیگر این است که برخی گفته‌اند که معتادان در مراکز هستند یک روزی ترخیص می‌شوند و چون در بیرون از مراکز نگهداری برای آنها برنامه‌ریزی نشده است باز هم به کف خیابان باز می‌گردند بهتر است که آنها در همین مراکز ماده ۱۶ بمانند و بهتر است که مدت نگهداری آنها یک ساله باشد. قانون در این خصوص با صراحت صحبت کرده است. طبق ماده ۱۶ قانون مبارزه با موادمخدر مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام و آیین‌نامه‌های مربوطه این قوانین تاکید شده است که معتادان در سه ماه باید در مراکز ماده ۱۶ یا مراکزی که وابسته به بهزیستی و شهرداری است نگهداری شوند و بعد از سه ماه اگر رییس آن مرکز که او را بهزیستی تعیین می‌کند، تشخیص دهد که این مدت زمان برایش کم بوده نامه به قاضی می‌نویسد و نظر خود را به قاضی اعلام می‌کند که مثلا این فرد باید چهار ماه دیگر در این مرکز بماند، اما به این مساله توجه کنید که طبق قانون این فرد نباید بیش از شش ماه در این مرکز بماند. اگر دوستان می‌خواهند جایی باشند که این افراد را بیش از یک سال تا دو سال هم نگهداری کنند باید قانون را عوض کنند. منابع و اعتبارات لازم برای این کار باید به ما تعلق بگیرد.»
به قانون بازگردیم
رییس مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور، درباره وظایف هر کدام از دستگاه‌های مسوول با امر اعتیاد و معتادان متجاهر گفت: «باید به قانون بازگردیم و قوانین را مورد توجه قرار دهیم وظایف دستگاه‌ها نیز کاملا مشخص شده است. از زمانی که قانون در سال ۸۹ مصوب شد تا تیرماه سال گذشته تقریبا مراکز ماده ۱۶ و بحث ساماندهی معتادین متجاهر را به سازمان بهزیستی تحویل دادند و ما هم تحویل گرفتیم. آن زمان ظرفیتی که وجود داشت در همین تهران چه تعداد بوده و الان چه تعداد ظرفیت در تهران وجود دارد. الان اگر دوستان می‌فرمایند که هشت هزار ظرفیت کامل پر است و نباید خالی شود این رقم در این چند ماه ایجاد شده است که به بهزیستی واگذار شده و آنچه که باید را پای کار آورده‌ایم.»
او افزود: «دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر همیشه مساله‌ا‌ش این بوده که تعداد زیادی معتاد متجاهر دارد، آنها خدمات می‌خواهند و ظرفیت مجوز ندارند و به آنها مجوز هم داده نمی‌شد از زمانی که این کار به بهزیستی واگذار شد، ظرفیت‌ها نیز افزایش پیدا کرد و کار پیش می‌رود. بنابراین ظرفیت درست کردن کار یک ساعت، یک روز یا یک ماه نبوده است. کاملا باید در نظر گرفته شود که این افراد به کجا مراجعه کنند تا خدمت بگیرند حتی کمپ‌ها برای این کار ممکن است صلاحیت نداشته باشند باید کم‌کم آماده شوند. بخش غیردولتی هم ورود پیدا کرده تا مجوز دریافت کند، البته باید منابع تامین شود و بودجه تعلق گیرد و به مراکز خصوصی هم اعتباری داده شود. تهران نزدیک به هفت میلیارد تومان طلبکار است، استان‌های دیگر بماند. هفت هزار معتاد متجاهر تحویل بهزیستی داده شد که از هزینه‌های آن هفت میلیارد تومان طلب باقی مانده است. شورای هماهنگی استانداری تهران و دبیرخانه ستاد مبارزه با مواد مخدر هنوز این پول را پرداخت نکرده‌اند. در استان‌های دیگر هم این طلب وجود دارد.»
براتی سده بیان کرد: «وقتی به بخش غیردولتی اتکا داریم این بخش حتی اگر سود هم نخواهد، باید هزینه‌اش پرداخت شود. همه دستگاه‌های کشور وقتی طرحی در قانون به آنها محول می‌شود به آنها مجوز جذب نیرو نیز داده می‌شود. طرحی این‌چنین را به سازمان بهزیستی تحویل می‌دهند، اجازه استخدام یک نیرو را هم نداده‌اند. اگر ۲۰۰ نیروی روان‌شناس و مددکار قوی داشتیم و امکانات فراهم می‌شد این طرح بهتر از الان اجرا می‌شد، اما آنها نیرو را هم از ما دریغ می‌کنند. بخش غیردولتی در همین اندازه توان خدمت دارد. باید به ما اجازه بدهند که نیرو جذب کنیم و مثل باقی دستگاه‌ها که طرح جدید را شروع می‌کنند و به آنها امکانات می‌دهند به ما هم اجازه جذب نیرو بدهند همه‌چیز را نمی‌توان به بخش غیردولتی واگذار کرد. این مسائل باید در این طرح دیده شوند. حداقل اجازه بدهند در هر استان یک مددکار و یک روان‌شناس جذب کنیم تا روند این کار بهبود پیدا کند.»
رییس مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور تاکید کرد: «معتادان متجاهر اگر دفترچه داشته باشند باید خدمات مجانی بگیرند. اما این اتفاق نیفتاده است. بنابراین وزارت بهداشت به درستی عمل نمی‌کند. دبیرخانه ستاد و مسوولان آن ملاحظه کاری می‌کنند و اعلام نمی‌کنند که کدام دستگاه وظیفه خود را به درستی انجام نمی‌دهد کدام دستگاه سه سال این طرح را در دست داشت، اما به آن عمل نکرد و ما را خون دل کرد. این باید مطرح شود الان کدام دستگاه باید بیمار متجاهری که دستش شکسته باشد را درمان کند. این افراد در بسیاری از موارد پذیرش نمی‌شوند. باید مشخص شود که در رابطه با ولگردی که تنها شبیه به معتاد متجاهر است چه اقدامی باید صورت گیرد. این وظیفه شهرداری است که به این مساله سروسامان دهد؛ اما متاسفانه دستگاه‌ها در این رابطه به درستی عمل نمی‌کنند.»
