رشد اقتصادی از سال آینده استانی محاسبه می‌شود
گروه اقتصاد کلان الهام آبایی
مرکز آمار ایران اخیرا با هدف ارائه تصویر شفاف‌تر از وضعیت اقتصادی کشور، تورم استان‌های مختلف را محاسبه و منتشر کرده است. اقدامی که به گمان کارشناسان می‌تواند در جهت برنامه‌ریزی دقیق‌تر به سیاست‌گذاران کمک کند. امید علی پارسا رییس مرکز آمار ایران، می‌گوید: مرکز آمار ایران در آینده برنامه انتشار رشد اقتصادی، درآمد و هزینه و ضریب‌جینی هم در استان‌ها دارد. وی که پیش‌تر از مشکلات بودجه‌یی مرکز آمار ایران گلایه کرده بود اکنون می‌گوید: تفاهم شده استان‌ها در جهت تامین نیازهای آماری خودشان با مرکز آمار ایران همکاری بودجه‌یی کنند.
به گزارش «تعادل»، کارشناسان اقتصادی بارها نسبت به خلأ آماری در برخی جزئیات مربوط به شاخص‌های اقتصادی انتقاد کرده‌اند. اینکه اطلاعات منتشر شده اغلب ناقص است و نمی‌تواند تصویر شفافی از جزئیات وضعیت اقتصادی کشور دراختیار پژوهشگران و سیاست‌گذاران قرار دهد. آنها می‌گفتند مثلا گرچه ما نرخ بیکاری داریم ولی اطلاعاتی درباره کیفیت مشاغل نداریم و نمی‌دانیم که آیا افراد متناسب با تحصیلات خود مشغول به کارند و از شغل خود رضایت دارند یا خیر؟ همچنین است اطلاعات مربوط به ضریب جینی. درست است که شاخص ضریب جینی اعلام می‌شود ولی باتوجه به اینکه نابرابری در همه مناطق و استان‌های کشور یکسان نیست ما نمی‌توانیم تصویر شفافی از وضعیت نابرابری در کل کشور داشته باشیم؛ انتقاداتی که رییس مرکز آمار ایران پیش‌تر به آن پاسخ گفته بود. وی اعلام کرده بود که سازمان متبوعش درنظر دارد تا جزئیات بیشتری از شاخص‌های اقتصادی را منتشر کند ولی مشکل بودجه‌یی دارد. او تصریح کرده بود: مرکز آمار ایران تنها بودجه لازم برای تامین آمار موردنیاز 60درصد از کشور را دراختیار دارد و با چنین وضعیتی 40درصد از نیازهای آماری کشور تامین نمی‌شود.
انتشار جزئیات تورم در سطح گسترده
با وجود انتقادات بودجه‌یی، مرکز آمار ایران اخیرا اقدام به محاسبه جزئیات بیشتری از تورم کرده است؛ تورم دهک‌ها و اکنون نیز تورم استان‌ها. جزئیاتی که به گمان کارشناسان می‌تواند در برنامه‌ریزی‌های اقتصادی به برنامه‌ریزان کمک کند. در این راستا، امید علی پارسا رییس مرکز آمار ایران در گفت‌وگو با «تعادل» اظهار کرد: درخصوص تورم باید بگویم اکنون به وسیع‌ترین شکل ممکن در کشور اطلاعات را جمع‌آوری، محاسبه و منتشر می‌کنیم. به این ترتیب که تورم شهری و روستایی، تورم کل کشور، تورم دهک‌ها و اکنون نیز تورم استان‌ها به تفکیک منتشر می‌شود و این گستردگی اطلاعات درباره افزایش قیمت‌ها می‌تواند به سیاست‌گذار اطلاعات دقیقی ارائه کند تا وی وضعیت شفافی از اقتصاد مناطق مختلف کشور در دست داشته باشد.
او با بیان اینکه مرکز آمار اهتمام خود را بر ارائه آمارها با دقت بالا گذاشته است، گفت: در محاسبه تورم 457 قلم با وزن‌های متفاوت که در الگوهای مصرف در نقاط مختلف کشور مورد استفاده قرار می‌گیرند، بررسی می‌شود و آنچه در قالب تورم منتشر می‌شود، تصویری است از متوسط افزایش قیمت‌ها.
راهی برای حل مشکلات بودجه‌ای
البته هنوز مشکلات بودجه‌یی وجود دارد. پارسا گفت امسال که بودجه تصویب شده و کاری نمی‌توان کرد. ولی از همین حالا برای افزایش بودجه سال بعد رایزنی خواهیم کرد. ضمن اینکه اقدامات دیگری هم انجام داده‌ایم ازجمله مذاکره با شورای توسعه برنامه‌ریزی استان‌ها برای دریافت منابع مالی موردنیاز از استان‌ها. وی چنین توضیح داد: به دنبال این مذاکرات تفاهمی با استان‌ها داشته‌ایم و قرار است برمبنای آن استان‌ها به‌صورت مستقیم بودجه مورد نیاز را دراختیار مرکز آمار ایران قرار دهند تا آمار موردنیاز آنها از طریق این دستگاه تامین شود.
محاسبه و انتشار جزئیات بیشتری از شاخص‌ها
رییس مرکز آمار ایران همچنین از تولید آمار وسیع‌تری از شاخص‌های اقتصادی در سطح کشور خبر داد و گفت: مرکز آمار به‌دنبال آن است که جزئیات بیشتری از اطلاعات مربوط به شاخص‌های اقتصادی را محاسبه و منتشر کند. اکنون ازجمله بخش‌هایی که تولید آمار در آن را در دستور کار داریم، رشد اقتصادی استان‌هاست. در سال 1398 علاوه بر رشد اقتصادی استان‌ها به‌دنبال محاسبه درآمد هزینه و ضریب جینی استان‌ها هم هستیم. اخیرا در سازمان برنامه با شورای توسعه برنامه‌ریزی استان‌ها تفاهم کردیم تا استان‌ها نیازهای آماری خود را اعلام کنند و ما نیز با همکاری آنها که در قالب همکاری‌های بودجه‌یی هم هست، نیازهای آماری آنها را تولید کنیم. ازجمله نیازهای آماری استان‌ها می‌توان به مهاجرت بین استان‌ها، بیکاری به تفکیک شهرستان‌ها، مهاجرت شهرستان‌ها و هزینه درآمد شهرستان‌ها اشاره کرد. به گفته پارسا، بخشی از تامین منابع مالی محاسبه و انتشار این آمارها به موجب توافقی که شورای توسعه برنامه‌ریزی استان‌ها شده از سوی استان‌ها انجام خواهد شد.
انتشار جزئیات آماری چه کمکی می‌کند؟
توسعه در ایران نامتوازن است و برای ایجاد تعادل و توزان اقتصادی در کشور نیاز به آمارهای دقیق و جزئی وجود دارد. این موضوعی است که به‌زعم کارشناسان اقتصادی نیاز به آمارها و اطلاعات دقیق استانی را توجیه می‌کند. در این زمینه هادی حق‌شناس اقتصاددان، بر این باور است که آمارهای مربوط به استان‌ها اطلاعات بسیار مهمی هستند که می‌توانند به تصمیم‌گیران کمک کنند تا رشد متوازن اتفاق بیفتد. حق‌شناس در گفت‌وگو با «تعادل» در این رابطه توضیح می‌دهد: موضوع آمایش سرزمینی برمبنای اطلاعات و آمار دقیق است. سال‌ها است که در برنامه‌های پنج ساله این نکته مطرح است که مطالعات آمایش سرزمینی را نداریم. مفهوم این جمله این است که نمی‌دانیم در کدام استان چه نوع سرمایه‌گذاری باید انجام بگیرد یا اینکه چه نوع مزیت نسبی وجود دارد. در ایران استان‌هایی وجود دارد که نرخ بیکاری آنها نزدیک به 8-7درصد است. در عین حال در برخی دیگر استان‌ها نرخ بیکاری بیش از 20درصد است. این در حالی است که میانگین نرخ بیکاری در کشور حدود 12درصد است. بنابراین، یکی از پیش‌شرط‌های توسعه متوازن دسترسی به چنین آماری است.
وی درخصوص اختلاف میان شاخص‌های اقتصادی در استان‌های مختلف کشور توضیح داد: گاهی مردم این مساله را مطرح می‌کنند که نرخ تورم زیر 10درصدی را حس نمی‌کنیم. این حس مردم هم درست است. تورم زیر 10درصد برای دهک‌های پایین درآمدی که نه مسکن دارند، نه خودرو دارند، نه از نظر درمانی هزینه پیشگیری دارند، نه امکانات آموزشی مناسبی دارند، حس نمی‌شود. اما برای دهک‌های پردرآمد جامعه که مشکل اجاره‌نشینی، خودرو و درمان ندارند، نرخ تورم بسیار کمتر از عدد 10درصد و حتی زیر 5درصد است. حق‌شناس افزود: در عین حال، نرخ تورم برای کارکنان دولت بیشتر است اما برای کسانی که مشاغل آزاد دارند و درآمدهای مکفی دراختیار دارند، نرخ تورم خیلی کمتر است. بنابراین اگر مرکز آمار اطلاعات استان‌ها و دهک‌های درآمدی مختلف را دراختیار سیاست‌گذاران قرار دهد، حتما اثرگذار خواهد بود. به این ترتیب سیاست‌گذاران بهتر تصمیم می‌گیرند تا توازن توسعه در استان‌های کشور یکسان باشد. این امر می‌تواند یک حرکت جدی باشد. منابع موردنیاز هم باید از طریق سازمان برنامه و بودجه تامین شود و در اختیار مرکز آمار ایران قرار گیرد.
ضرورت تهیه ضریب جینی استان‌ها
حق‌شناس بر ضرورت تهیه آمار ضریب جینی به تفکیک استان‌ها تاکید کرد و گفت: معمولا گفته می‌شود که ضریب جینی در کل کشور عددی کمتر از 0.4 است. اما هنوز ضریب جینی برای برخی استان‌های کشور عدد بزرگ‌تری است. ضریب جینی شاخصی است که هرچه بیشتر به سمت صفر میل کند، بیانگر توزیع یکنواخت و عادلانه است. این ضریب هرچه بیشتر به سمت یک میل کند، توزیع درآمد ناعادلانه و فاصله طبقاتی را نشان می‌دهد. بنابراین از جمله آمارهایی که در استان‌های مختلف نیاز داریم، ضریب جینی است.
حق‌شناس در پایان یادآور شد: اطلاعات دقیق‌تر حتما در آمایش سرزمینی برای تصمیم‌گیران کشور موثر خواهد بود تا از اتلاف منابع جلوگیری کنند. ازجمله خلأهای آماری ضریب جینی استان‌ها و نرخ صنعتی شدن استان‌هاست که مرکز آمار ایران باید نسبت به تهیه این آمارها هم اقدام کند. تهیه این آمارها می‌تواند در نقشه راه توسعه صنعتی و اقتصادی کشور هم بسیار تعیین‌کننده باشد. به عنوان نمونه، وقتی در استانی امروز عنوان می‌شود که کمبود آب داریم، اگر این آمار 10 سال پیش اعلام شده بود، در آن استان واحد پتروشیمی و فولاد تاسیس نمی‌شد.
هر چند رییس مرکز آمار ایران از مذاکرات خود در سطح استان‌ها برای پوشش بخشی از خلأهای بودجه‌یی خبر داده و امید می‌رود اطلاعات آماری جزئی‌تری از استان‌ها در آینده نزدیک دراختیار قرار گیرد، اما درنهایت باید دید تصمیم‌سازان از این آمارها در برنامه‌ریزی‌های کلان چه بهره‌یی می‌برند. آیا خروجی این آمارها آن‌گونه که انتظار می‌رود در جهت اصلاح سیاست‌ها به نفع توزیع متوازن ثروت و توسعه همگون در سراسر کشور به کار خواهد رفت یا خیر؟
