تصمیم‌گیری برای آینده تیزهوشان
ریحانه جاویدی
قرار بود آزمون ورودی مدارس سمپاد برای پایه هفتم حذف شود تا به جای تمام استرس‌ها و تنش‌هایی که فضای تحصیل را برای دانش‌آموزان تنگ می‌کند، شادی و نشاط حاکم شود اما از زمان اعلام این خبر تا امروز، هر روز یک اظهارنظر جدید مطرح شد و بلاتکلیفی را در دانش‌آموزانی که مدت‌ها برای این آزمون تلاش کرده یا تمایل به ادامه تحصیل در مدارس سمپاد داشتند به نهایت رساند. مخالفان حذف آزمون مدارس سمپاد از همان روزهای اولیه اعلام این خبر، میخ خود را محکم کوبیدند تا در نهایت آموزش و پرورش از موضع خود برای حذف قطعی این آزمون‌ها یک گام عقب‌نشینی کرد. در حالی که برخی مسوولان این وزارتخانه، پیش از این گفته بودند، قرار است طرح «شهاب» که از سال 91 برای «شناسایی و هدایت استعدادهای برتر» مطرح و به صورت آزمایشی اجرا هم شده بود، جایگزین مدارس سمپاد شود اما روز گذشته، محمد بطحایی، وزیر آموزش و پرورش از جایگزینی «سنجش هوش» به جای آزمون ورودی این مدارس خبر داد. سنجشی که برخی کارشناسان آموزشی معتقدند تنها تفاوتش با آزمون‌های سمپاد داشتن یک نام جدید است و در عمل باز هم همه‌چیز به سود کلاس‌های تقویتی و کتاب‌های کمک آموزشی خواهد بود چرا که بعد از مدتی کتاب‌های تست هوش و کلاس‌های تقویت شرکت در آزمون هوش بازارشان داغ شده و جای هر آنچه پیش از این بود را می‌گیرد.
سنجش هوش یا طرح شهاب؟
وزیر آموزش و پرورش روز گذشته، در حاشیه آیین رونمایی از برنامه نظام سنجش شایستگی‌های حرفه‌یی مدیران مدارس، سرانجام تکلیف آزمون ورودی مدارس سمپاد را معلوم کرد. محمد بطحایی در این برنامه با تاکید برحذف آزمون‌ها گفت: “برای مهر ۹۷ صرفا یک سنجش هوش و استعداد را از بین داوطلبانی که شرایط اعلامی را دارند گرفته می‌شود، بنابراین نیازی به کتاب تستی و آزمون نیست. بر این اساس افرادی که از حد قابل قبولی از استعداد برخوردارند برای پایه هفتم مدارس سمپاد دعوت می‌شوند.»
او با اشاره به اینکه برای سال‌های آینده نحوه ورود پس از بررسی در شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای عالی آموزش و پرورش به موقع اطلاع‌رسانی خواهد شد عنوان کرد: سنجش هوش و استعداد برای مهر امسال صرفا متکی بر هوش و استعداد خواهد بود که روش‌ها در حال طراحی است.
وزیر آموزش و پرورش با بیان اینکه خانواده‌ها فرزندشان را فعلا در هر مدرسه‌یی که می‌خواهند ثبت نام کنند چون صرفا بر اساس هوش انتخاب خواهیم کرد اظهار کرد: خانواده‌ها نگران نباشند زیرا هر دانش‌آموزی که در پایه هفتم سمپاد پذیرفته شد، به مدرسه سمپاد ثبت نام‌شده منتقل می‌شود.
اظهارات بطحایی در حالی است که پیش از این مهدی نوید ادهم، دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش درباره سرنوشت دانش‌آموزان متقاضی آزمون مدارس سمپاد، اعلام کرده بود که این دانش‌آموزان تحت پوشش طرح شهاب خواهند بود. » طرحی که از سال 91، با هدف شناسایی و هدایت استعدادهای برتر آن هم نه فقط در زمینه تحصیلی بلکه در تمامی زمینه‌ها اعم از درک اجتماعی و مهارت‌های فردی، دانش‌آموزان برتر را از آغاز دوره دوم ابتدایی با تدوین چک لیست‌هایی که از سوی معلمان در جریان مراحل تحصیل تکمیل و بایگانی می‌شود، شناسایی کرده و برای آنها بطور ویژه‌یی برنامه‌ریزی می‌کنند. نوید ادهم در حالی طرح شهاب را جایگزین آزمون مدارس سمپاد اعلام کرد، که سه سال پیش، در سال‌های نخست اجرای آزمایشی این طرح، حسین شجاعی، رییس مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان و دانش پژوهان جوان، این طرح را مکمل مدارس سمپاد دانسته و اعلام کرد: «با اجرای صحیح این طرح تمام دانش‌آموزان از دوره ابتدایی استعدادیابی می‌شوند و می‌توانیم با آسیب‌شناسی نقاط ضعف آن بحث کیفیت بخشی آموزش را در این مدارس تقویت کنیم.»
تست هوش هم مشکل را حل نمی‌کند
با این وجود کارشناسان حوزه آموزش معتقدند، جایگزینی سنجش هوش و معیارهای کیفی مانند طرح شهاب، تامین‌کننده هدفی که آموزش و پرورش از حذف آزمون‌های ورودی مدارس سمپاد داشت را تامین نمی‌کند، چرا که هنوز چارچوب و ابعاد این طرح‌ها به درستی مشخص نشده و به یک معیار واحد بین اجرا‌کنندگان آن نرسیده‌ایم. بنابراین برخورد سلیقه‌یی جایگزین آزمون منطقی شده که این زمینه ساز نوعی بی‌عدالتی خواهد بود. از طرف دیگر توجه به عمق این سنجش‌ها نشان می‌دهد که تنها نام آن از آزمون سمپاد به سنجش هوش تغییر کرده اما نقطه پایانی برای فعالیت‌های اقتصادی و منفعت طلبانه، موسسات آموزشی خصوص که در قبال دریافت مبالغ بسیار از خانواده‌ها، کودکان را به دنیای پر استرس تست زنی می‌کشانند، نبوده و به زودی شاهد جایگزینی، کلاس‌های آمادگی آزمون تست هوش به جای آزمون سمپاد خواهیم بود. محمدرضا نیک نژاد، کارشناس آموزش و پرورش، درباره تصمیم جدید وزیر آموزش و پرورش برای جایگزینی سنجش هوش به جای آزمون ورودی، به تعادل می‌گوید: «روند حذف آزمون‌های ورودی متاسفانه با دست اندازهایی که مخالفان طرح ایجاد کردند از مسیر اصلی خود خارج شد و راه درست را طی نکرد. ایده خوبی که وزیر آموزش و پرورش برای پایان دادن به وضعیت تنش و استرس در مدارس ابتدایی مطرح کرد، قربانی اختلافات سیاسی برخی مخالفان دولت شد و در نهایت اجازه نداند که این طرح مسیر خود را طی کند.»
او افزود: «اما باید توجه کنیم در سیستم آموزش و پرورش نوین حذف آزمون یک رویکرد نوین به شمار می‌رود اما هنوز در کشور ما زمینه ایجاد آن وجود ندارد و همین امر سبب شد تا اقای بطحایی صحبت از جایگزینی سنجش هوش به میان آورد. با این وجود باید توجه کرد که هنوز در ساختار آموزشی ایران، چهارچوبی برای تعریف هوش و معیارهای سنجیدن آن وجود ندارد و در برخی موارد می‌بینیم که سنجش‌ها یکدست و استاندارد نیست. بنابراین در چنین شرایطی لااقل برقراری آزمون‌ها به شیوه سابق با استانداردسازی سوال‌ها و در نظر گرفتن یک معیار به نام نمره، همه را در یک سطح بررسی می‌کرد.»
نیک نژاد با بیان اینکه مسوولان وزارت آموزش و پرورش هم با توجه به موضع‌گیری‌های مخالفان نسبت به حذف آزمون در برخورد با این مساله دچار سردرگمی شده‌اند، گفت: « مسوولان هم به درستی نمی‌دانند قرار است چه اتفاقی رخ دهد و از طرف دیگر یکدستی و هم صدایی بین آنها دیده نمی‌شود. ساز و کار مسوولان شفاف نیست ضمن اینکه باید توجه کرد تست هوش دقیق نیست و باید معلوم شود جزییات آن چیست.»
این کارشناس آموزش بیان کرد: « از طرف دیگر جایگزین کردن تست هوش هم اهداف مسوولان آموزش و پرورش برای تنش زدایی از دانش‌آموزانی که 6 سال زیست آموزشیشان را با استرس امتحان هدر می‌دهند، برآورده نمی‌کند، بلکه تنها باعث می‌شود، شاهد ایجاد بازار کار برای موسسات سنجش تست هوش باشیم که حالا به جای آزمون‌های سمپاد، روی تست هوش و سنجش آن سرمایه‌گذاری می‌کنند.»
