سرمایه‌ای که دود می‌شود
براساس گزارش بانک مرکزی، ایرانی‌ها روزانه 9میلیارد تومان سیگار دود می‌کنند. البته برخی مسوولان رقم‌هایی معادل 30 میلیارد تومان را هم برای مصرف روزانه سیگار بین ایرانی‌ها، مطرح کرده‌اند اما آنچه مهم است، اثر و نتیجه این آمار بر بدنه سلامت کشور و همچنین پراکندگی مصرف سیگار بین اقشار مختلف جامعه است. سن مصرف دخانیات به 11 سال رسیده است. از همین رو است که معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سیگار را تنها کالای ارزان قیمت در کشورمی داند که هزینه‌های گزافی را به حوزه سلامت وارد می‌کند. نکته جالب‌تر آنکه حدود ٤١درصد پولی که ایرانی‌ها برای دخانیات می‌پردازند، به جیب قاچاقچیان می‌رود. این موضوع درحالی رخ می‌دهد که محمدرضا مسجدی دبیرکل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران گفته است؛ براساس پیشنهاد بانک جهانی باید ٧٠درصد قیمت یک پاکت سیگار مالیات باشد اما در ایران کمتر از ٢٠درصد برای هر پاکت سیگار مالیات می‌گیرند. چنین وضعیتی در حالی است که بنا به گفته حسن آذری‌پور، عضو کمیته سیاست‌گذاری کنترل دخانیات کشور، ۱۷ شرکت از ۱۸ شرکت بزرگ دخانی دنیا توانسته‌اند در ایران کارخانه تولید دخانیات راه‌اندازی کنند.
مصرف سیگار در سال‌های آینده بیشتر می‌شود
براساس آمارهای منتشر شده از سوی سازمان بهداشت جهانی، یک‌میلیارد و ۴۰۰ میلیون نفر در جهان سیگار می‌کشند، این در حالی است که ۸۴ درصد سیگاری‌‌ها که مصرف روزانه دارند در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند. آنطور که مسوول دبیرخانه ستاد کنترل و مبارزه با دخانیات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می‌گوید، در سال 95، شاخص مصرف سیگارنسبت به سال قبل، یک درصد افزایش یافت و به 14.1درصد جمعیت برای انواع محصولات دخانی به صورت روزانه و غیرروزانه رسید. بهزاد ولی‌زاده بیان کرد: «حدود هفت درصد جمعیت 18 تا 25 سال، 12درصد جمعیت 25 تا 34 سال، 16درصد جمعیت 35 تا 44 سال و 18درصد جمعیت 45 تا 54 سال کشور مصرف‌کننده محصولات دخانی هستند و بیشترین میزان مصرف دخانیات در گروه سنی 45 تا 54 سال است.» اما این آمار تمام ماجرا نیست، بلکه ولی‌زاده معتقد است در سال‌های پیش رو این آمار و ارقام، روند رو به رشد خواهد داشت و مصرف سیگار طی چند سال آینده به‌شدت افزایش می‌یابد. اظهارات بهروز ولی‌زاده در حالی است که معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور اعلام کرد، در کشور ما سالانه ۵۵ میلیارد نخ سیگار مصرف می‌شود که ۱۰ هزار میلیارد تومان گردش مالی دارد و هزینه‌های سلامت آن تقریبا ۲۰ تا ۳۰ هزار میلیارد تومان است. علیرضا رییسی، درباره این این موضوع افزود: » در ٥٨ کشور دنیا مالیات بر خرده فروشی سیگار بالای ۷۰ درصد است، افزود: تا سال گذشته مالیات بر خرده فروشی سیگار در کشور ما صفر بود و یک نخ سیگار به سادگی و با کمترین هزینه در دسترس افراد قرار می‌گرفت و همین موضوع باعث شد، عرضه بیشتر شده و به تبع آن مصرف هم بالا رود. »
رییسی به نتیجه تحقیقات میدانی که مهرماه امسال در میان دانش‌آموزان انجام شده است، اشاره کرده و گفت: « در بین نوجوانان ۱۳ تا ۱۵ ساله، 10.2 درصد نوجوانان مصرف‌کننده دخانیات، 9.2 درصد مصرف‌کننده مواد دخانیات تدخینی، 3.4 درصد مصرف‌کننده سیگار و 11.2 درصد مصرف‌کننده قلیان بودند و همچنین24.2 درصد نوجوانان در معرض دود دخانیات در منزل قرار داشتند. »
شرکت‌های دخانی دنیا در ایران کارخانه دارند
آمار و ارقامی که از سوی مسوولان وزارت بهداشت مطرح شد در حالی است که برخی از مسوولان معتقدند در سال‌های اخیر، از مجموع ۱۸ شرکت بزرگ دخانی دنیا، 17 مورد از آنها توانسته‌اند در ایران کارخانه راه اندازند. حسن آذری‌پور، درباره این موضوع بیان کرد: « چند سال پیش انحصار صنعت دخانیات از دولت گرفته شد و به بخش خصوصی اجازه فعالیت دادند؛ این موضوع اشتباه استراتژیکی بود که در حوزه قانونگذاری از سوی سیاست‌گذاران ارشد در ایران انجام شد. بخش خصوصی کارخانه‌های اصلی دخانیات هستند که کارخانه‌های خود را داخل کشور راه‌اندازی کرده‌اند. به این صورت که صنعت دخانیات با قاچاق این محصولات به داخل کشور به نفع خود بازی می‌کند؛ یعنی هرگاه بخواهید اقدامی کنترلی در این حوزه انجام دهید، آنها ادعا می‌کنند این اقدام باعث افزایش قاچاق می‌شود و سعی می‌کنند به واسطه این ادعا با اقدام کنترلی مورد نظر شما مقابله کنند. وقتی بازار کشوری به روی آنها بسته است، خودشان سیگار تولیدی خود را به آن کشور قاچاق می‌کنند. بعد از آن با دولت وارد مذاکره می‌شوند و می‌گویند محصولات من در کشور شما مصرف می‌شود، اما چون به صورت قاچاق است، دولت عایدی از آن ندارد. پس اجازه دهید داخل کشور شما کارخانه راه‌اندازی کنم و از تولید خود به شما مالیات بدهم. در حالی که برای ورود محصولات یک شرکت به داخل کشور نیازی به احداث کارخانه نیست و می‌توان به صورت قانونی واردات انجام داد تا از محل آن، دولت نیز به عواید خود برسد. »
او افزود: « این صنعت سعی می‌کند چرخه تولید خود را به داخل ایران منتقل کند تا قیمت تمام شده برای او کاهش پیدا کند. از طرفی برای عده‌یی نیز شغل ایجاد می‌کند. با توجه به اینکه در کشور مشکل اشتغال داریم و دولت برای حل این مساله باید سالی یک میلیون شغل ایجاد کند، اگر بخواهید کارخانه دخانیات را تعطیل کنید یا نوع کشت مزرعه توتون را تغییر دهید، می‌گویند شغل را از بین می‌برید.
وی تصریح کرد: کاهش قیمت تمام شده و افزایش حاشیه سود، فقط یکی از وجوه تولید دخانیات در داخل ایران است، طرف دیگر آنها می‌توانند به واسطه این چرخه در داخل کشور یارگیری کنند. البته این گروه نا آگاه هستند؛ مگر کارگر در کارخانه دخانیات چقدر حقوق می‌گیرد و کشاورز چقدر از کشت توتون سود می‌کند؟ همین آب باریکه باعث می‌شود اگر بخواهید با این چرخه مقابله کنید، صنعت پشت سر آنها پنهان شود و بگوید شغل آنها را از بین می‌برید. این روند ۱۰ سال است که در ایران آغاز شده است. البته در جلسه‌یی نیز اعلام شد که چهار تا پنج هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی زیرنظر کشت توتون است.
آذری پودر با با بیان اینکه صنایع آمار مصرف دخانیات را بیشتر اعلام می‌کنند تا حضور خود را توجیه کنند، افزود: در بدترین حالت ۱۰ میلیون سیگاری در کشور داریم و میانگین نخ مصرفی نیز ۱۰ نخ است؛ یعنی روزانه ۱۰۰ میلیون نخ که در سال به ۳۶ میلیارد و ۵۰۰ میلیون نخ می‌رسد. اگر بدبینانه‌تر به آن نگاه کنیم به ۴۰ میلیارد نخ می‌رسیم. صنعت هیچ‌وقت درباره ۱۵ میلیون نخ اضافه‌یی که اعلام می‌کند آماری ارائه نکرده است. می‌گویند این رقم از فروش بازار به دست آمده است. ما می‌گوییم اسناد فروش بازار خود را نشان دهید؛ کدام بخش از فروش بازار عدد ۵۵ میلیارد نخ سیگار در سال را نشان می‌دهد؟ این شرکت‌های تولید‌کننده دخانیات در بیشتر شرکت‌های منطقه کارخانه دارند و با همین ترفند به این کشورها وارد شده‌اند.
