با وجود خروج یک طرفه امریکا از برجام صنعت خودرو کشور سناریو‌هایی را در پیش‌رو دارد
همکاری ایران‌خودرو با پژو، بنز، سوزوکی و... سهم عمده‌ای در بازار خودرو کشور در پسا‌تحریم داشته است و تشکیل شرکت مشترک ایران‌خودرو و پژو تحت عنوان ایکاپ و تولید محصولات مشترک از جمله 2008، 301 و... از ثمرات پسابرجام است. این قراردادها در شرایطی منعقد شد که زمزمه اشکال‌تراشی طرف امریکایی در برجام به گوش می‌رسید. به این ترتیب می‌توان پیش‌بینی کرد سهم صنعت خودرو از ایجاد ارزش افزوده در آینده نزدیک با افزایش مواجه خواهد شد.
از دیگر سو، شیوه جدیدی که در قراردادهای خارجی ایران‌خودرو اعمال شده، امکانات تازه‌ای برای صادرات خودرو از مبدأ ایران فراهم کرد. الزام به صادرات 30درصدی محصولات تولید شده به صورت مشترک در ایران، در کنار انتقال دانش و تکنولوژی فنی به داخل کشور، در عمل بهره‌وری کل اقتصاد ایران را نیز افزایش داده و حتی موجب اشتغال‌زایی هم می‌شود.
صنعتی با دستاوردهای بزرگ
صنعت خودرو را شاید بتوان در کنار صنعت نفت، یکی از دو صنعتی دانست که بیشترین میزان سرمایه خارجی را در دوران پسابرجام جذب کردند. در فاصله حدودا دوساله میان به امضا رسیدن برجام و اعلام خروج یک‌جانبه امریکا از این توافق جهانی، دست‌کم حدود 7 قرارداد مهم بین‌المللی میان خودروسازان ایرانی و خودروسازان جهانی به امضا رسید. همکاری مشترک با شرکت‌های «بنز»، «فولکس واگن»، «پژو» و «هیوندای» نیز از جمله قراردادهای خودرویی بود که در فضای پسابرجام کلید خورد. این در حالی است که در حوزه خودروهای سنگین و دیزل نیز همکاری با شرکت‌های سوئدی «ولوو» و «اسکانیا» و بنز در دستور کار قرار گرفت.
از سوی دیگر، طرح دولت برای از رده خارج کردن بیش از 200 هزار دستگاه خودرو سنگین فرسوده که در عمل بازاری بزرگ را پیش پای این دو خودروساز قرار می‌داد نیز به عنوان انگیزه آنها برای ماندن در بازار ایران، قابل درک بود. شرکت خودروسازی «ولوو» از سرمایه گذاری 200 میلیون یورویی در صنعت خودروسازی ایران خبر داده است.
نکته بسیار مهم در مورد قراردادها و تفاهمنامه‌های خارجی صنعت خودرو اما آن است که در مقایسه با گذشته، شکل و شمایل و مفاد آنها در حوزه‌هایی مانند سرمایه‌گذاری، تولید داخل، انتقال فناوری و صادرات، فرق کرده و به نوعی سر و سامان یافته است. در مجموع، اتفاقاتی که پس از برجام در خودروسازی کشور رخ داده، در مقایسه با سایر صنایع و بخش‌های داخلی، ملموس‌تر به نظر می‌رسد و این موضوع نشان می‌دهد بازار خودرو ایران تا چه اندازه برای سرمایه‌گذاران خارجی اهمیت دارد. در حال حاضر نیز اولویت مسوولان وزارت صنعت، معدن و تجارت در حوزه خودروسازی، اجرای درست قراردادها و تفاهمنامه‌های موردنظر در این صنعت است..
بازاری به بزرگی 60 میلیون خودرو
صنعت خودروسازی اما تقریباً از ابتدای آغاز به کار دولت تدبیر و امید، جایگاهی ویژه در ذهن مدیران اقتصادی داشت. رییس جمهور در ابتدای آغاز به کار دور نخست ریاست جمهوری خود تلاش گسترده‌ای برای جلب همکاری خودروسازان بزرگ جهان را کلید زد. به این منظور، گفت‌وگوهای دوجانبه زیادی با خودروسازان مشهور جهان صورت گرفت تا از پتانسیل پسابرجام برای ایجاد کارخانه مشترک خودروسازی در کشور استفاده شود. دبیر وقت شورای‌عالی مناطق آزاد از طرف رییس جمهور ماموریت پیدا کرده بود تا این گفت و گوها را به پیش ببرد و بر این اساس، گفت و گو با خودروسازانی مانند «هیوندای» و «نیسان» هم شروع شد و البته اعلام شد که دست‌کم 30درصد از تولید مشترک باید به بازارهای جهانی صادر شود. ایران اعلام کرد که حاضر است با تأمین زیرساخت‌های مورد نیاز، تولید مشترک با خودروسازان بزرگ را کلید بزند. این موضوع به دلیل موقعیت ژئوپلیتیک ایران و دسترسی به بازار چندصد میلیون نفری کشورهای منطقه خاورمیانه و آسیای مرکزی، عملاً می‌تواند ایران را به‌هاب تولید خودرو در منطقه بدل کند.
افزون بر این اما بازار داخلی کشور هم با خروج از فضای رکود بیش از پیش مهیای فروش خودروهای داخلی است. براساس آمارها، اکنون چیزی حدود 21میلیون دستگاه خودرو در کشور وجود دارد و با توجه به آمار 21 میلیونی تعداد خانوارها، می‌توان گفت به طور متوسط، تقریباً تمامی خانوارهای ایرانی یک دستگاه اتومبیل دارند. با این همه، مقایسه ایران با کشوری مانند آلمان که از نظر جمعیتی مشابه ایران است، ظرفیت فروش خودرو در بازار ایران را روشن‌تر می‌کند. در آلمان حدود 60 میلیون دستگاه خودرو وجود دارد و با توجه به رشد اقتصادی مثبت در ایران، می‌توان پیش‌بینی کرد صنعت خودروسازی (با ظرفیت احتمالی تولید 2 میلیون دستگاه در سال) تا دو دهه آینده صنعتی پویا خواهد بود که تقاضای داخلی بسیاری پیش روی خود دارد.
ایران‌خودرو، بازگشت به روزهای اوج اما از آن سو، آمارهای وزارت صنعت، معدن و تجارت نشان می‌دهد، تولید صنعت خودروسازی ایران در طول پنج سال گذشته به دوره اوج خود در سال1390 نزدیک و نزدیک‌تر شده است. در سال 1390، ایران مجموعاً یک‌میلیون و 854 هزار دستگاه خودرو سواری تولید کرده بود و این در حالی است که تولید خودرو کشور در پایان سال 1395 به یک‌میلیون و 255 هزار دستگاه رسید و برای دومین بار در یک دهه گذشته، رکوردی بیش از یک‌میلیون دستگاه از خود به جا گذاشته است. به این ترتیب، تولید خودرو در کشور در قیاس با مدت مشابه سال قبل، از رشدی حدود 28.9 درصد برخوردار بوده است. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد صنعت خودرو در سال 1397 نیز روزهای خوبی را در پیش‌رو دارد و بزرگ‌ترین سهم از این افزایش تولید توسط بزرگ‌ترین خودروساز ایران و خاورمیانه، یعنی ایران‌خودرو صورت خواهد گرفت. افزون بر این، با اعمال سیاست‌های حامی تولید و تلاش برای مدیریت واردات، می‌توان پیش‌بینی کرد تولید خودرو در کشور در قالب پلتفرم‌های جدید و با استاندارد بالاتر، بیش از پیش اوج بگیرد.
