پایان توافق نفتی و چالش‌های توسعه اقتصادی عربستان‌سعودی

 داریوش صارمی   

تحلیلگر اقتصادی

در محدوده سال‌های 2015 و 2016 وقتی قیمت جهانی نفت خام به‌شدت کاهش یافت و به زیر 40 دلار سقوط کرد، کارشناسان اقتصاد نفت بر این باور بودند که باتوجه به آنکه هر بشکه نفت خام معادل 157 لیتر است، قیمت یک لیتر نفت به مراتب از قیمت یک لیتر آب آشامیدنی ارزان‌تر درمی‌آید. کشورهای صادرکننده نفت خصوصا کشورهایی که بودجه سالانه آنها به‌شدت به فروش نفت وابسته بود، به‌دلیل کاهش قیمت نفت لطمات فراوانی متحمل شدند. طبیعی بود اقتصاد عربستان‌سعودی که وابستگی غیرقابل انکاری به دلار‌های نفتی دارد بیشترین آسیب را در بین کشورهای صادر‌کننده متحمل شود. کسری بودجه سالانه و کاهش ارزش سهام آرامکو، شاهزادگان شبه‌جزیره را تحت فشار قرار داده بود. از این رو عربستان‌سعودی با همکاری روسیه برآن شد که چاره‌یی برای روند کاهشی قیمت نفت بیندیشند. حدود یک سال و نیم پیش، عربستان‌سعودی به نمایندگی از کشورهای صادرکننده نفت اوپک و روسیه توافقی را تدوین کردند که براساس آن تصمیم گرفته شده به‌دلیل کاهش قیمت نفت، میزان تولید و عرضه نفت خام خود را کاهش دهند.

کاهش تولید اعضای اوپک و روسیه منجر به روند صعودی قیمت شد، به نحوی که قیمت در سال جاری از مرز 80 دلار برای هر بشکه عبور کرد. چشم‌انداز مقامات نفتی عربستان در نقطه 80 دلار برای هر بشکه متمرکز شده است. به نظر می‌رسد که قیمت 80 دلار عربستان را به اهداف اقتصادی خود که همانا جبران کسری بودجه و همچنین افزایش سهام شرکت نفتی آرامکو جهت عرضه قسمتی از سهام آن بود، نزدیک‌تر می‌کند. مقامات نفتی عربستان گرچه بارها اعلام کرده بودند توافق با روسیه می‌تواند برای سال‌های متمادی ادامه پیدا کند، ولی ظاهرا خروج یکجانبه امریکا از برجام و احتمال کاهش فروش نفت ایران در 6 ماهه آینده، عربستان و روسیه را بر آن داشت که نقطه پایانی بر توافق نفتی گذاشته تا برای پر کردن خلأ کاهش تولید ایران با مشکل مواجه نشوند. کارشناسان نفت بر این عقیده هستند که خروج امریکا از برجام و همچنین وضعیت بحرانی ونزوئلا باعث افزایش بهای نفت خام در بازارهای جهانی خواهد شد؛ پیش‌بینی‌ای که ظرف چند هفته گذشته با نوسانات بهای نفت سازگار بود. ولی نشست وزیران نفت عربستان‌سعودی، امارات و روسیه در سنت‌پترزبورگ و توافق بر سر افزایش میزان تولید و عرضه نفت خام، معادله قیمت را معکوس کرد.

پایان توافق خیلی سریع آثار قیمتی خود را در بازار به نمایش گذاشت، به نحوی که بهای نفت برنت دریای شمال پس از اعلام پایان توافق در سنت‌پترزبورگ در روز جمعه 25 مه به 76 دلار و

44 سنت کاهش یافت. توافق سنت‌پترزبورگ قبل از اجلاس وزیران نفت کشورهای عضو اوپک که قرار است در روزهای 22 و 23 ژوئن در وین تشکیل شود عملا اعضای اوپک را در عمل انجام شده قرار می‌دهد.

باید توجه داشت براساس توافق سنت‌پترزبورگ قرار است روزانه یک میلیون بشکه بیشتر از سهمیه تولید فعلی به بازار عرضه شود. چنانچه مذاکرات ایران و چهار کشور باقی‌مانده در توافق برجام به سرانجام برسد. پیش‌بینی می‌شود با سنگ‌اندازی‌های امریکا حداکثر 500 هزار بشکه از تولید نفت ایران از مدار بازار خارج شود.

بنابراین همچنان 500 هزار بشکه نسبت به تولید فعلی مازاد عرضه در بازار وجود خواهد داشت. این بدان معناست که با سطح تولید پیش‌بینی شده هیچ‌گاه قیمت نفت خام به مرز  80 دلار نخواهد رسید.

بنابراین شاهزاده جوان عربستان در مسیر اهداف اقتصادی از پیش تعیین شده خود با چالش‌های جدی مواجه خواهد شد.