سونامی «پلاستیک‌ها» در ایران
آلودگی پلاستیکی که از آن به‌عنوان «آلودگی سفید» یاد می‌شود طی چند دهه اخیر تبدیل به یکی از معضلات زیست‌محیطی شده تا جایی که شعار امسال روز جهانی محیط زیست «مبارزه با آلودگی پلاستیکی» انتخاب شد. تجزیه ظروف پلاستیکی و کیسه‌های یکبار مصرف در طبیعت نه تنها می‌تواند حتی تا چهار قرن طول بکشد بلکه مواد شیمیایی موجود در آن می‌تواند از طریق خاک وارد آب، گیاهان و چرخه غذایی شود و صدمات جبران‌ناپذیر بهداشتی و اقتصادی برجای بگذارد. با وجود تمام اینها تنها در کشور ما سالانه حدودا ۱۸۵ هزار تن پلاستیک تولید می‌شود و از این منظر جزو ۱۰ کشور پر مصرف ظروف یکبار مصرف در دنیا هستیم. فاطمه اکبرپور کارشناس پسماند اداره حفاظت محیط زیست استان تهران، در این باره اظهار کرد: زندگی مدرن علاوه بر رفاهی که برای انسان به همراه دارد گاه ضررهای جبران‌ناپذیری نصیب او می‌کند. برای مثال کیسه‌های پلاستیکی و ظروف یکبار مصرف نیز در این مورد صدق می‌کند. زمانی که این کیسه‌ها و ظروف، جایگزین اسلاف پارچه‌یی و کاغذی خود شدند شاید کمتر کسی فکر می‌کرد در آینده نزدیک همین جایگزین‌ها، تبدیل به یکی از معضلات اصلی محیط‌زیست شوند. او با اشاره به اینکه بیشتر این پلاستیک‌ها نیز بادوام هستند و صدها سال طول می‌کشد تا به خودی خود تجزیه و نابود شوند، تصریح کرد: مواد پلاستیکی و پلیمری به علت دارا بودن مواد نفتی و هیدروکربنی، فرمالدئید، فنل، ترکیبات کلرینه، ترفتالات، افزودنی‌های مختلف نظیر رنگ‌آمیزی (رنگدانه فلزی و پایه رزینی)، مقاوم‌کننده‌های حرارتی مانند سرب و کادمیوم و... تجزیه‌ناپذیر بوده و در خاک باقی می‌مانند. مواد شیمیایی موجود در آنها به‌تدریج از طریق خاک وارد آب، گیاهان و جانوران و به‌صورت مستقیم و غیر مستقیم وارد زنجیره غذایی انسان و حیوان می‌شود. این کارشناس پسماند اداره حفاظت محیط‌زیست استان تهران با بیان اینکه از ظروف پلاستیکی و کیسه‌های یکبار مصرف به‌دلیل ماندگاری در محیط‌زیست به‌عنوان آلودگی سفید یاد می‌شود، به ایسنا گفت: باتوجه به مواد مورد استفاده در ساخت پلاستیک‌ها و پلیمرها، تجریه این مواد در طبیعت می‌تواند صدها سال و حتی دو تا چهار قرن طول کشد. تجزیه ظروف پلاستیکی و کیسه‌های یکبار مصرف در طبیعت می‌تواند تا ۴ قرن طول بکشد ولی جایگزین‌های گیاهی این ظروف این قابلیت را دارند که حداکثر ظرف ۶ ماه در طبیعت تجزیه شوند.
بازیافت پسماند پلاستیکی کمتر از یک درصد
وی ادامه داد: پلاستیک سبک و نازک (مانند کیسه‌های پلاستیکی) به علت عدم توجیه فنی یا اقتصادی جزو مواد غیر قابل بازیافت به حساب می‌آیند و با این روند رشد، تولید و مصرف پلیمرها به‌ویژه محصولات پلاستیکی یکی از اساسی‌ترین معضلات جامعه بشری در حال حاضر هستند. چراکه میزان بازیافت پسماندهای پلاستیکی کمتر از یک‌درصد و حداقل زمان تجزیه اینها در طبیعت بین ۲۰۰ تا ۴۰۰ سال است. اکبرپور با اشاره به کاهش استفاده از پلیمرهای سنتی با وضع قوانین جدید در کشورهای مختلف دنیا و تدوین استراتژی‌های مختلف، گفت: باتوجه به مشکلات زیست محیطی پلیمرهای سنتی نظیر
پلی استایرن و قیمت قابل رقابت پلیمرهای تجزیه شونده در مقایسه با این پلیمرها، در زمینه‌های مختلفی از پلیمرهای تجزیه شونده استفاده می‌شود. برای مثال استفاده از این پلیمرها در زمینه بسته‌بندی از جمله بسته‌بندی‌های فومی روند رو به رشدی داشته و پیش‌بینی می‌شود به‌تدریج محصولات فومی ساخته شده از پلیمرهای تجزیه‌پذیر پایه نشاسته جایگزین محصولات ساخته شده از
پلی استایرن انبساطی شود.
زمان کوتاه تجزیه ظروف گیاهی در طبیعت
او درباره ظروف گیاهی یکبار مصرف توضیح داد: شکل و ظاهر این ظروف کاملا مشابه ظروف پلاستیکی است با این تفاوت که زیست تخریب‌پذیر هستند. طبق تحقیقات صورت گرفته زمان برگشت ظروف پلاستیکی یکبار مصرف به طبیعت ۲۰۰ تا ۴۰۰ سال است، اما این زمان برای ظروف یکبار مصرف گیاهی که از نشاسته ذرت اصلاح شده تهیه شده 5 تا 6 ماه بدون هیچ آسیب زیست‌محیطی است. اکبرپور با اشاره به اینکه ظروف قابل بازیافت از پلیمرهای زیست تخریب‌پذیر بر دو پایه طبیعی و سنتزی تولید می‌شوند، تصریح کرد: پلیمرهای بر پایه مواد طبیعی براساس پلیمرهای با منشا حیوانی یا گیاهی هستند. عمده‌ترین و شاخص‌ترین مواد اولیه طبیعی که در دنیا برای تولید پلیمرهای زیست تخریب‌پذیر مورد استفاده قرار می‌گیرد، پلی‌ساکاریدها و به‌ویژه انواع نشاسته‌ها هستند. نشاسته نیز از گندم، ذرت، سیب‌زمینی، برنج و غیره قابل حصول است.
به گفته این کارشناس محیط‌زیست برای استفاده از پلیمرهای زیست تخریب‌پذیر در صنعت بسته‌بندی که نیاز به مواد مقاوم به محیط‌های آبی دارد، باید ماهیت این ترکیبات از آب دوست (هیدروفیل) به آب گریز (هیدرو فوب) تغییر پیدا کند، همچنین ظروف تهیه شده از این پلیمرها در صورت مدفون شدن در خاک تحت 5 عامل شامل میکرو ارگانیسم‌های خاک، دما، رطوبت، اکسیژن و فشار خاک حداکثر در مدت 6 ماه تجزیه شده و می‌پوسند.
تولید سالیانه ۱۸۵ هزار تن پلاستیک
او ادامه داد: براساس تخمین‌های موجود میزان مصرف پلاستیک‌های تولیدی در کشور در کشور ما سالانه بیش از ۱۸۵ هزار تن پلاستیک تولید می‌شود و جزو ۱۰ کشور نخست پر مصرف ظروف یکبار مصرف پلاستیکی هستیم. به صورت روزانه ۵۰۰ تن و سالانه بیش از ۱۸۵ هزار تن است. براساس برآوردهای صورت گرفته، هر تهرانی روزانه به‌طور متوسط سه پلاستیک وارد چرخه محیط‌زیست می‌کند که امروزه به‌عنوان یکی از مشکلات زیست‌محیطی این کلان‌شهر به‌شمار می‌رود. بالا بودن سرانه مصرف روزانه ظروف پلاستیکی در ایران نیز باعث شده که نام کشورمان در بین ۱۰ کشور نخست پرمصرف ظروف یکبار مصرف پلاستیکی مشاهده شود.
این کارشناس اداره حفاظت محیط‌زیست استان تهران با بیان اینکه در حال حاضر باتوجه به اینکه تفکیک از مبدا پسماندها صورت نمی‌پذیرد، پسماندهای پلاستیکی به صورت مخلوط با سایر پسماندهای عادی جمع‌آوری و به سایت پردازش و دفع پسماندهای آراد کوه منتقل می‌شود، تصریح کرد: بخشی از این پسماندها از طریق روان‌آب‌های سطحی شهر تهران به جنوب شهر منتقل و به همراه فاضلاب به مصرف آبیاری اراضی کشاورزی در جنوب تهران می‌رسد و بخشی نیز توسط دوره‌گردها جمع‌آوری و به مراکز غیرمجاز بازیافت پسماندهای پلاستیکی تحویل داده می‌شود. بخش عمده‌یی نیز در سایت آرادکوه توسط پیمانکاران تفکیک در مقصد جداسازی و به مراکز بازیافت فروخته می‌شود. اکبرپور افزود: حدود ۲۰۰ تن از این پسماندها که عمدتا کیسه‌های پلاستیکی و دارای ارزش حرارتی مناسب هستند، وارد ریچکت سوز (زباله‌سوز) مستقر در سایت آرادکوه شده و برق از آن استحصال می‌شود و مابقی نیز دفن می‌شود.
