اصرار محیط‌زیستی‌ها بر عدم تامین حقابه دریاچه ارومیه
حال و روز دریاچه ارومیه بهتر از قبل شده، هنوز سطح آب دریاچه دو سانتی‌متر از مدت مشابه سال گذشته کمتر است اما می‌توان به ادامه حیاتش امیدوار بود. با وجود این مسوولان سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور معتقدند چراغ کم نور زندگی در دریاچه اگر با تغییر در سیاست‌های دیگر سازمان‌های مسئول همراه نباشد، هیچ‌وقت جان نمی‌گیرد. 6 نامه رسمی که این سازمان به وزارت نیرو برای تامین حقابه محیط‌زیستی دریاچه ارسال کرده تاکنون بدون پاسخ مانده است. با وجود این وزارت نیرویی‌ها نظر دیگری دارند. برخلاف ادعای مسوولان محیط‌زیست، آنها معتقدند، میزان آبی که برای دریاچه ارومیه رها شده از حقابه‌یی که برای سال 96-97 درنظر گرفته شده بود، دو برابر بیشتر است. محیط‌زیستی‌ها معتقدند، مسوولان وزارت نیرو در بیان آمار و ارقام تمام ابعاد ماجرا را تشریح نمی‌کنند و نمایندگان مجلس هم خواهان برخورد مسوولانه وزارت نیرو با بحران خشکی دریاچه ارومیه هستند چراکه خشکی دریاچه ارومیه سبب ایجاد 8میلیارد تن نمک شده که تمام کشور را دستخوش تغییر می‌کند.
حقابه تامین شده است
چالش وزارت نیرو در تامین حقابه محیط‌زیستی دریاچه ارومیه، موضوعی تازه نیست. از زمان شکل‌گیری ستاد احیای دریاچه ارومیه تا امروز، همواره کشمکش میان مسوولان سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور با مسوولان وزارت نیرو بر سر مساله تامین آب مورد نیاز این دریاچه وجود داشت. چندی پیش، مسعود تجریشی، مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه، ضمن انتقاد از وزارت نیرو به دلیل خودداری این وزارتخانه از رهاسازی آب سدها به دریاچه ارومیه گفته بود: «جدول وضعیت سدهای حوضه آبریز دریاچه ارومیه نشان می‌دهد که آب سدها سرریز شده، با این وجود وزارت نیرو از رهاسازی آب به دریاچه ارومیه خودداری کرده است.» از طرف دیگر عیسی کلانتری دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه و رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور، هم در پانزدهمین جلسه کمیته راهبردی ستاد احیای دریاچه ارومیه درباره رهاسازی مازاد آب سدها به دریاچه ارومیه مدعی شده بود: موضوع «رهاسازی مازاد آب سدها» در دولت یازدهم تصویب و قرار شد اگر آب سدها در حوضه آبریز از یک میزان بیشتر شد دراختیار دریاچه ارومیه قرار گیرد و همه آن سهم دریاچه باشد. برای همین هم از ابتدای سال تاکنون سه بار با وزیر نیرو مکاتبه کردم، با وجود اینکه هر ماه هم جلسه داریم اما زیر مجموعه وزیر نیرو به ما جواب نمی‌دهند.» با این حال روز گذشته هادی فهمی، معاون مدیـرکل دفتر بـرنـامه‌ریزی کلان آب و آبـفای وزارت نیـرو، چنین موضع‌گیری را علیه وزارت نیرو، بی‌انصافی دانست و به مهر گفت: «ستاد احیای دریاچه ارومیه یک برنامه‌یی برای رهاسازی آب دارد که بخشی مربوط به کل سال است و بخشی هم ماهانه است و ما در ماه‌های گذشته بیش از برنامه ستاد رهاسازی آب داشته‌ایم. براساس برنامه‌یی که برای سال آبی ۹۶-۹۷ دیده شده ما باید ۲۸۹ میلیون مترمکعب رهاسازی می‌کردیم در حالی که براساس جداول تفکیکی ما تا این لحظه حدود ۴۸۶ میلیون متر مکعب رهاسازی کردیم یعنی بالای ۶۷درصد اضافه‌تر از برنامه‌یی که برنامه رهاسازی بوده است از سدهایمان آب را رها کرده‌ایم.»
او در پاسخ به ادعای مسعود تجریشی و عیسی کلانتری که گفته بودند برای برای وزارت نیرو اولویت اول آب شرب و بعد کشاورزی است و دریاچه ارومیه در اولویت آخر هم نیست و آب سدها را به دریاچه نمی‌دهند گفت: «در اسفند و فروردین و اردیبهشت بیش از برنامه رهاسازی کردیم اما حتی تا آن زمان هم از برنامه کمتر نشد. مثلا در مرحله اول اسفند و فروردین طبق برنامه ستاد ما باید از سد بوکان ۱۷۰میلیون مترمکعب رهاسازی می‌کردیم اما رهاسازی ما ۱۷۷ میلیون مترمکعب بوده است. در بسیاری از سدها بیش از برنامه رهاسازی کردیم. ولی اینکه ما در بهمن و دی ماه رهاسازی نکردیم واقعا این ریسک بالایی داشت که در آن ماه‌ها رهاسازی انجام بدهیم چون وضعیت نامشخص بود و نمی‌دانستیم آیا بارندگی خواهیم داشت یا نه.»
فقط پنجاه درصد تفاهمنامه عمل شده است
اما مسعود تجریشی مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه، معتقد است میزان آبی که وزارت نیرو، می‌گوید برای دریاچه ارومیه رهاسازی شده است، به زمانی تعلق دارد که هنوز بارندگی‌ها شرایط مناسبی نداشت و دریاچه‌های سد سرریز نشده بود. او درباره این موضوع به تعادل گفت: «اکنون که سدها سرریز هستند، وزارت نیرو باید تمام آب مازاد را طبق تعهدی که در شورای عالی آب داده است در دریاچه ارومیه رها کند اما از این کار خودداری کرده و آب مازاد را صرف امور و برنامه‌های خودش می‌کند. در حال حاضر 290 میلیون مترمکعب آب در دریاچه‌های سد وجود دارد که باید به دریاچه ارومیه اختصاص پیدا کند. زمانی می‌گفتند آب سدها کم است و به دریاچه حقابه کمتری می‌دهیم اما حالا که آب زیاد است تعهدات را عمل نمی‌کنند. اگر نگاه وزارت نیرو به مساله تامین آب به این شکل است باید بگویم با این وضعیت تنها 50درصد از تفاهمنامه امضا شده میان طرفین انجام می‌شود. این اعداد و ارقامی که وزارت نیرو اعلام می‌کند، برای زمانی است که قرار بود میزان آب در سدها 800 میلیون مترمکعب باشد اما اکنون که سدها سرریز شده، چرا همکاری نمی‌کنند؟»
او افزود: «در شرایط فعلی وضعیت دریاچه ارومیه مساعد است با اینکه تراز آب، دو سانتی‌متر از مدت مشابه سال گذشته کمتر است اما وضعیت مناسب بوده اما قرار نیست ما به حداقل‌ها راضی باشیم با توجه به برنامه‌ریزهای انجام شده اکنون باید سطح آب دریاچه بیشتر از این بود. وزارت نیرو در شورای عالی آب متعهد شد آب مازاد سدها را به دریاچه بدهد اما اکنون تعهدات خود را زیرپا گذاشته است. تاکنون 6 نامه رسمی برای این وزارتخانه ارسال کردیم که همه بی‌جواب مانده است، این وزارتخانه پاسخ دهد و مردم هم قضاوت کنند.»
مسعود تجریشی معتقد است میزان آب مازاد سدها باید در ماه‌های بهمن و اسفند سال گذشته تخصیص پیدا می‌کرد که این اتفاق رخ نداده است با وجود این هادی فهمی معاون مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو درباره این موضوع بیان کرد: «می‌دانید که در زمستان و پاییز گذشته خشک‌ترین شرایط در کل زمانی که اطلاعاتش را داریم تجربه می‌کردیم و در همان پایان اسفند هم که بحث برنامه‌ریزی برای بهار انجام می‌شود سازمان هواشناسی اعلام کرده بود که وضعیت بارش در غرب و بخش‌هایی از کشور کمتر از نرمال است و افزایش دمای یک و نیم درجه هم در پیش است. بنابراین باتوجه به کاهش حدود ۴۵درصد بارش در آن دوران و پیش‌بینی کم بارشی در فصل بهار تصورمان این بود که یک وضعیت بحرانی هم خواهیم داشت. علاوه بر این تصاویر ماهواره‌یی در سه مقطع زمانی اواخر بهمن، بهمن و اسفند روند کاهشی شدیدی را در پوشش وسیعی از حوزه نشان می‌داد. با وجود مجموعه این شرایط و پیش‌بینی سازمان هواشناسی که در آن زمان وضعیت خوبی را پیش‌بینی نمی‌کرد مقداری در آن فصل رهاسازی انجام شد و در خود اسفند و فروردین هم بیشترین میزان رهاسازی انجام شد و حتی اردیبهشت ماه هم رهاسازی را داشتیم. خوشبختانه در اردیبهشت و خرداد بارش‌های خیلی خوبی در کشور اتفاق افتاد و وضعیت دریاچه ارومیه وضعیت مناسبی شد به‌طوری که الان ما ذخایرمان در حد خیلی خوبی است و ۸۳درصد پرشدگی مخازن را داریم و همین الان هم برنامه رهاسازی داریم.»
ناتوانی نهادهای دیگر
هادی بهادری نماینده ارومیه در مجلس شورای اسلامی و عضو مجمع نمایندگان استان آذربایجان‌غربی نیز روز گذشته درباره این موضوع بیان کرد: «حقابه دریاچه ارومیه 3 میلیارد مترمکعب در سال است، البته در ستاد احیای دریاچه ارومیه این میزان به 2.5 میلیارد کاهش پیدا کرد که متاسفانه همین میزان را هم در حال حاضر وزارت نیرو اختصاص نمی‌دهد، درحال حاضر 1.5میلیارد مترمکعب آب پشت سدها ذخیره شده است که از این میزان حدود 40درصد باید به سمت دریاچه رها شود. هم‌اکنون 80درصد سدها مملو از آب است و هیچ ضرورتی ندارد که این میزان آب درسدها انباشته شود، بنابراین باتوجه به کمبود آب در دریاچه، وزارت نیرو نه تنها آب مورد نیاز را تامین نمی‌کند؛ بلکه برخی سدها به حجم بسیار بالای آب سرریز شده است.»
او افزود: «نمی‌توان به بهانه تامین آب مورد نیاز بخش کشاورزی حقابه دریاچه ارومیه را تامین نکرد، ستاد احیای دریاچه ارومیه به وجود آمد تا هماهنگی‌ها را میان دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها را ایجاد کند؛ اما متاسفانه عملکرد این ستاد بیانگر مسائل دیگری است، رییس ستاد معاون اول رییس‌جمهور است که تاکنون نتوانسته هماهنگی‌ها را به شکل قابل‌قبولی میان وزارتخانه‌ها ایجاد کند. ستاد احیای دریاچه ارومیه زمان بسیاری است که جلسه تشکیل نداده است. شرایط هماهنگی میان سازمان‌ها و دستگاه‌ها نگران‌کننده است، متاسفانه این ستاد نمی‌تواند نسبت به رهاسازی آب پشت سدها در دریاچه کاری کند؛ البته تامین حقابه دریاچه ارومیه و تالاب‌های دیگر به نظر اولویت وزارت نیرو نیست، هرچند که شرایط دریاچه با هیچ تالابی قابل مقایسه نیست؛ زیرا خشکی دریاچه ارومیه سبب ایجاد 8 میلیارد تن نمک می‌شود که می‌تواند کل کشور را تبدیل به کویر نمک کند.»
عضو مجمع نمایندگان آذربایجان‌غربی با اشاره به اینکه بحران خشکی دریاچه ارومیه برای تمام دنیا نگران‌کننده است، افزود: وزارت نیرو باید مسوولانه‌تر با این مساله برخورد کند، همچنین وزارت جهاد کشاورزی باید نسبت به بهبود راندمان مصرف آب اقدام کند؛ زیرا درحال حاضر میزان آب بسیاری در حوزه کشاورزی به‌دلیل عدم رعایت الگوی کشت و آبیاری قطره‌یی تلف می‌شود.
