حمله نظامی عربستان به قطر چقدر جدی است؟
گروه جهان در هفته‌های اخیر اخباری درباره تحرکات نظامی عربستان در مرز مشترک با قطر و تهدید شاه سعودی به حمله نظامی علیه این کشور منتشر شد، اخباری که بار دیگر سایه جنگ را بر منطقه پرتنش خلیج‌فارس گسترانید.
به گزارش ایرنا، این فعل و انفعالات در میان اعضای شورای همکاری خلیج فارس پس از آن شکل گرفت که یک سال پیش با تصمیم عربستان، امارات و بحرین و همراهی مصر، روابط با قطر را قطع کردند و مرزهای زمینی، هوایی و دریایی خود را به روی این کشور بستند. تهدید به حمله نظامی علیه قطر نخستین بار نیست که علنی می‌شود. سال گذشته و تنها دو روز پس از بروز تنش، بسیاری تصور می‌کردند دوحه قبل از عید فطر آماج حملات عربستان قرار می‌گیرد. همان زمان عبدالباری عطوان، روزنامه‌نگار مشهور عرب در واکنش به آغاز این تنش نوشت: «آن چیزی که هم‌اکنون در جریان است، عملیات جدی خفه کردن اقتصادی، سیاسی و اجتماعی دولت قطر بوده و جدا کردن این کشور از جهان عرب و جامعه بین‌الملل و اعلام جنگ دیپلماتیک و اقتصادی علیه این کشور به عنوان مرحله آخر و جنگ نظامی است.»
تهدید سعودی‌ها، واقعیت یا بلوف
اقدامات یکجانبه، ماجراجویانه و بدون فکر سال‌های اخیر عربستان در منطقه بسیاری را به این باور رسانده که ریاض تهدیدهای خود علیه قطر را عملی خواهد کرد و دست به اقدام نظامی علیه این کشور خواهد زد. طرفداران این نظر معتقدند که قطر هم این حساسیت را درک کرده و با توجه به سابقه حمله سال 1992 میلادی، خیلی مایل به کش دادن تنش به ویژه با عربستان نیست و همواره از لزوم گفت‌وگو با این کشور سخن می‌گوید. این عده بر این باورند حتی پس از فاش شدن نامه سلمان بن عبدالعزیز شاه سعودی به رییس‌جمهوری فرانسه، شاهد واکنش جدی از سوی مسوولان قطری نبوده‌ایم و مقامات این کشور از جمله رییس مجلس، وزیران دفاع و خارجه به بیان جملات کلی مانند اینکه روابط نظامی قطر با سایر کشورها ربطی به دیگران ندارد، بسنده کرده‌اند. این مقامات حتی در سخنان خود نامی از عربستان نبرده‌اند. این گروه در همین راستا اقدامات قطر در یک سال گذشته برای خریدهای نظامی متنوع از کشورهای مختلف را ارزیابی می‌کنند. قطر از زمان بروز تنش با عربستان، امارات، بحرین و مصر، قراردادهای زیادی برای خرید تسلیحات با کشورهای مختلف امضا کرده که مهم‌ترین آن خرید 10 میلیارد یورویی 12 جنگنده رافائل از فرانسه و 490 خودروی زرهی از شرکت نکستر این کشور بود. خرید 62 تانک نوع لیوبار -2 و خودروهای زرهی از آلمان به مبلغ 2 میلیارد یورو و خرید تانک، هواپیماهای بدون سرنشین و کشتی‌های جنگی از ترکیه بخش دیگری از قراردادهای نظامی قطر در یک سال اخیر است. این کشور آوریل گذشته یک قرارداد خرید سامانه پدافند هوایی از امریکا به مبلغ 2.5میلیارد دلار امضا کرد و گفت‌وگوهایی برای خرید سامانه موشکی اس – 400 از روسیه را هم آغاز کرده است. با وجودی که طرفداران آغاز جنگ، دلایل و مستندات خاص خود را برای دفاع از این نظریه دارند، اما با در نظر گرفتن چند نکته می‌توان پی برد که این جنگ با توجه به شرایط فعلی منطقه، دور از ذهن است:
اگرچه ممکن است عربستان برای ارضای روحیه برتری‌طلبی خویش تمایل به حمله نظامی علیه قطر داشته باشد، اما این تمایل تنها زمانی رنگ واقعیت به خود می‌گیرد که چراغ سبز امریکا را گرفته باشد و واشنگتن هم در حال حاضر به دلایل متعددی به این اقدام تمایلی ندارد. کارشناسان نظامی اعلام کرده‌اند اگرچه امریکا تاکنون در مورد تلاش قطر برای دستیابی به سامانه موشکی اس – 400 به صورت شفاف و علنی موضع‌گیری نکرده، اما واشنگتن اساسا با مجهز شدن قطر به این سامانه مخالف است. دلیل اصلی این مخالفت به امکانات ویژه این سامانه رادار موشکی برمی‌گردد. این سامانه پرقدرت قادر است تمامی سیگنال‌های موجود در منطقه را شناسایی، رهگیری و مورد هدف قرار دهد. این امکان با توجه به وجود ده‌ها پایگاه نظامی امریکا در منطقه، مخالفت واشنگتن با این خرید را به خوبی روشن می‌کند.
مساله دیگر اینکه امریکا مایل نیست با راه افتادن جنگ میان اعضای شورای همکاری خلیج‌فارس، منافع اقتصادی این کشور در منطقه آسیب ببیند. عربستان تامین‌کننده 70درصد نفت اتحادیه اروپا است و به خطر افتادن چاه‌های نفتی این کشور در حملات متقابل قطری‌ها، بهای نفت را نجومی افزایش خواهد داد. اهمیت این موضوع به‌ویژه پس از آن مشخص می‌شود که امریکا تنها با قول مساعد سعودی‌ها برای تامین نفت بازار جهان، اقدام به خروج یکجانبه از توافق هسته‌یی با ایران (برجام) کرد. خبرگزاری رویترز در این باره گزارش داد، یک روز پیش از آنکه ترامپ تصمیم خود را درباره خروج از برجام اعلام کند، یکی از مقامات عالیرتبه دولت او در یک تماس تلفنی با محمد بن سلمان از او خواسته کسری نفت ناشی از کاهش صادرات ایران را جبران نماید. طبق این گزارش بن سلمان به دولت امریکا اطمینان داده که با افزایش تولید نفت، کاری خواهد کرد که نبود نفت ایران تاثیری در قیمت نفت در بازارهای جهانی نداشته باشد. بنابر این منطقی به نظر نمی‌رسد که امریکا با اقدام نظامی علیه قطر که می‌تواند آینده اقتصادی این کشور را با افزایش قیمت نفت به خطر بیاندازد، موافقت کند.
دلیل دیگری که احتمال حمله نظامی عربستان به قطر را ضعیف می‌کند، شرایطی است که خود عربستان گرفتار آن است. رژیم سعودی در سه سال و چند ماهی که یمن را هدف حملات نظامی قرار داده به اهداف خود نرسیده و نتوانسته ملت این کشور را مقهور حملات خود کند. شکست‌های جنگ یمن، مشکلات زیادی برای جامعه عربستان ایجاد کرده است. جنگ علاوه بر تلفات انسانی فراوان، هزینه‌های زیادی را بر جیب مردم عربستان تحمیل کرده که مورد اعتراض گروه‌های مختلف قرار دارد. باتلاق یمن همچنین موجب اعتراض‌های گسترده گروه‌های حقوق‌بشر و متحدین این کشور حتی در اروپا شده است. این شرایط موجب شده عربستان در بحران‌آفرینی جدید جانب احتیاط را بگیرد و به این زودی به دام جنگی دیگر نیافتد.
