سناریوی IEA درباره اثر تحریم نفتی بر ایران

گروه انرژی  نادی صبوری-علیرضا کیانی  

طبق سنت همیشگی، اوپک و IEA گزارش خود از وضعیت ماهانه بازار نفت خام را به فاصله یک روز منتشر کردند. این دو گزارش از این جهت حایزاهمیت است که آخرین دیدگاه این دو سازمان را پیش از برگزاری نشست حساس اوپک که کمتر از 10 روز به برگزاری آن باقی مانده است، نشان می‌دهد. IEA در گزارش خود به وضوح به موضوع کاهش صادرات نفت خام ایران و ونزوئلا تحت سایه تحریم که ممکن است در نشست اوپک مورد بحث قرار گیرد، اشاره کرده است. این آژانس گفته است که نه تحت یک «پیش‌بینی» بلکه تحت یک «سناریو» با پیش‌فرض‌هایی که ممکن است تغییر کند، انتظار دارد عرضه نفت خام ایران و ونزوئلا تا انتهای سال 2019 معادل 1.5 میلیون بشکه در روز کاهش یابد. اوپک اما گزارش خود را چندان متفاوت از دیگر ماه‌ها تهیه نکرده است. این سازمان درخصوص آینده عرضه از سوی دو عضو خود ایران و ونزوئلا سکوت اختیار کرده و صرفا در بخشی از گزارش خود اعلام کرده است که فضای «عدم اطمینان» بر نیمه دوم سال 2018 حکمفرماست.

اگر بخواهیم گزارش منتشر شده از سوی اوپک و آژانس بین‌المللی انرژی را که وقایع بازار نفت در ماه مه ‌را تحلیل کرده، با یکدیگر مقایسه کنیم باید در گام اول به این مساله اشاره کرد که اوپک گزارشی محافظه‌کارانه و IEA گزارشی متهورانه تهیه کرده است.

درحالی که مخالفت‌ها میان اعضای اوپک درخصوص سرنوشت طرح کاهش تولید کم‌کم در حال تبدیل شدن به تنش است، این سازمان در گزارش خود هیچ اشاره‌یی به این موضوع نکرده و حتی در برآوردهای احتمالی خود از عرضه و تقاضا نیز ماجرا را مسکوت گذاشته است.

 اوپک پیش‌بینی کرده که رشد تقاضای نفت در سال 2017 را روی یک میلیون و 650 هزار بشکه در روز بدون تغییر باقی گذاشت تا تقاضای روزانه نفت نیز بدون تغییر نسبت به گزارش ماه گذشته 97 میلیون و 200 هزار بشکه در روز بماند.

این سازمان، رشد تقاضا در سال جاری میلادی را نیز با وجود بعضی اصلاحات در اطلاعات کشورهای OECD و غیر OECD بدون تغییر باقی گذاشت.

اوپک در بخشی از گزارش خود نوشته است: «در حال حاضر پیش‌بینی‌ها از این حکایت دارند که رشد تقاضای جهانی برای نفت خام در سال جاری میلادی 1.65 میلیون بشکه در روز نسبت به سال گذشته افزایش یافته و به رقم 98 میلیون و 86 هزار بشکه در روز برسد.» در ادامه این گزارش آمده است: «برآوردها نشان می‌دهند که مصرف کشورهای OECD در سال 2018 معادل 400 هزار بشکه افزایش یابد که این مقدار 200 هزار بشکه بیشتر از رقم ذکر شده در گزارش قبل است. این افزایش به خاطر اصلاح داده‌های کشورهای امریکایی عضو OECD است. در همین حال، برآوردها با اصلاح 20 هزار بشکه‌یی به سمت پایین نسبت به ارزیابی ماه گذشته، از رشد روزانه یک میلیون و 270 هزار بشکه‌یی تقاضای نفت در کشورهای غیر OECD خبر می‌دهند. درحالی که بازنگری اطلاعات تقاضای نفت چین و دیگر کشورهای آسیایی نشان‌دهنده افزایش تقاضا در این کشور بود که این افزایش به‌واسطه کاهش تقاضا در امریکای‌لاتین و خاورمیانه جبران شد.»

آژانس بین‌المللی انرژی اما جهت‌گیری برآوردهای خود را به سمت سال بعدی میلادی برده و نخستین پیش‌بینی‌ها برای این سال را در گزارش دیروز خود منتشر کرده است. اقدامی که به دلیل نزدیک بودن به نشست اوپک می‌تواند پیام‌هایی را در دل خود داشته باشد.

IEA در یکی از مهم‌ترین بخش‌های گزارش خود برآورد از افزایش تولید نفت خام از سوی کشورهای غیراوپکی را نسبت به گزارش قبلی خود افزایش داده و آن را در سال جاری میلادی دو میلیون بشکه در روز اعلام کرده است. مساله‌یی که ممکن است روی نحوه مذاکرات در نشست وین و طرح موضوع مازاد عرضه در بازار نفت خام تاثیر بگذارد. هر چند اوپک نیز در تازه‌ترین گزارش خود در برآورد خود از عرضه غیراوپک در سال جاری میلادی، تجدیدنظر کرده و آن را افزایش داده است اما همچنان برآورد اوپک کمتر از آژانس است. اوپکی‌ها پیش‌بینی کرده‌اند که عرضه غیراوپک در سال جاری میلادی یک میلیون و 860 هزار بشکه در روز افزایش یابد.

IEA برای سال بعدی میلادی نیز رشدی 1.7میلیون بشکه‌یی در روز برای عرضه غیراوپک درنظر گرفته است. آژانس اعلام کرده است که امریکا با فاصله بیشترین سهم را از این افزایش عرضه خواهد داشت.

اوپک در بخشی از گزارش خود نوشته است که در ماه مه سال 2018، تولید نفت خام اوپک 35هزار بشکه در روز افزایش یافت تا این سازمان روزانه به‌طور متوسط 31 میلیون و 87 هزار بشکه در روز نفت تولید کرده باشد.

این سازمان همچنین عنوان کرده که برآوردها نشان می‌دهد تقاضا برای نفت خام اوپک در سال 2017 با 700 هزار بشکه افزایش نسبت به سال گذشته، به 33 میلیون و 100 هزار بشکه رسیده است.

سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام همچنین برآورد کرده که تقاضا برای نفت خام کشورهای عضو این سازمان در سال جاری میلادی به 32 میلیون و 700 هزار بشکه در روز برسد. آژانس اما بدون پرداختن به جزئیات اینچنینی درخصوص تقاضا، پیش‌بینی کرده است که تقاضای جهانی برای نفت خام در سال آینده میلادی یک میلیون و 400هزار بشکه در روز افزایش یابد. این پیش‌بینی هم سطح افزایش تقاضا برای سال جاری میلادی است. درحالی که برخی طرفداران توقف طرح کاهش تولید بر این مساله تاکید می‌کنند که قیمت بالای نفت خام موجب می‌شود رشد تقاضا کند شود.

اما برخلاف اوپک که احتمالا باید ملاحظات اعضای خود را درنظر داشته باشد، IEA به وضوح درباره نشست بعدی اوپک و از آن مهم‌تر آینده عرضه نفت خام ایران و ونزوئلا اظهارنظر کرده است. در گزارش آژانس آمده است که این احتمال وجود دارد زمانی که تولید‌کنندگان بزرگ نفت در انتهای ماه ژوئن در وین گرد‌هم آیند، موضوع صادرات ایران و ونزوئلا بر نشست حاکم شود.

IEA در ادامه صراحتا نوشته است: «ما برآوردی از آنچه پیش خواهد آمد، نداریم اما به‌عنوان یک «سناریو» تا انتهای سال آینده ممکن است تولید این دو کشور دو میلیون و 500 هزار بشکه در روز نسبت به موقعیت کنونی کاهش یابد. در مورد ایران انتظار داریم که صادرات نفت تقریبا به اندازه تحریم‌های دور پیش کاهش یابد.»

آژانس بین‌المللی انرژی در ادامه اضافه کرده است: «با وجود این می‌دانیم که این مساله قطعی نیست و بسیاری از حالات محتمل است. در این مورد که چه کشوری تولید خود را کاهش دهد هیچ قضاوتی نمی‌کنیم. در مورد ونزوئلا، فکر نمی‌کنیم سقوط عرضه نفت که در همین دو سال گذشته روزانه یک میلیون بشکه نفت را از بازار دریغ کرده لحظه‌یی متوقف شود.» آژانس در واقع اعتقاد دارد تحریم خواهد توانست 30درصد از عرضه نفت خام ونزوئلا و ایران را متاثر کند.

به هر روی گزارش اوپک نشان می‌دهد که تولید نفت خام ایران در ماه پیشین میلادی با 5 هزار بشکه افزایش روبه‌رو بوده و به 3 میلیون و 829 هزار بشکه در روز رسیده است. همچنین عربستان‌سعودی با بیش از 85 هزار بشکه در روز افزایش در تولید بیشترین افزایش عرضه در میان کشورهای اوپک را داشته است.

تولید نفت ونزوئلا نیز در هر روز بیش از 42هزار بشکه کاهش یافته تا بیشترین افت تولید را به نام خود ثبت کند. آمار دقیق مربوط به تولید کشورهای اوپک نیز در جدول قابل مشاهده است.

 تحلیل اوپک از نوسانات قیمت

در ماه مه، قیمت سبد مرجع اوپک افزایش ماهانه 8.5درصدی را ثبت کرد تا به متوسط قیمت 74دلار و 11 سنت در هر بشکه برسد. از ابتدای سال تاکنون، قیمت سبد مرجع اوپک 31.7درصد نسبت به زمان مشابه در سال گذشته افزایش یافت تا به قیمت 67.48دلار در هر بشکه برسد. نگرانی‌های ژئوپلیتیک، کاهش‌های شدید در حجم ذخایر امریکا هنوز بر بازار نفت حکمفرماست. با وجود این، در انتهای ماه مه و در پی صحبت‌هایی مبنی بر تسهیل توافق کاهش تولید میان اوپک و متحدانش، قیمت‌ نفت کاهش یافت. بهای معاملات آتی برنت در بازار لندن نسبت به ماه گذشته افزایش 5 دلار و 25 سنتی معادل 7.3درصدی داشت و 77 دلار و یک سنت در هر بشکه به فروش رسید. در همین حال، وست تگزاس اینترمدییت نیز در بازار نایمکس نیویورک 3 دلار و 66سنت معادل 5.5درصد نسبت به ماه گذشته در چنین روزی افزایش قیمت داشت تا متوسط قیمت 69دلار و 98 سنت را به‌ازای هر بشکه ثبت کند. از سال گذشته تا به امروز، قیمت فیوچرهای برنت 30.6درصد رشد داشته است و به قیمت 70 دلار و 22سنت در هر بشکه رسید و فیوچرهای وست‌‌تگزاس اینترمدییت نیز 27.7درصد افزایش قیمت را تجربه کرده و به قیمت 65 دلار و 9 سنت در هر بشکه رسید. همچنین بازار شاهد این بود که شکاف قیمت میان فیوچرهای دو شاخص اصلی نفت جهان در ماه مه یک دلار و 54 سنت عمیق‌تر شده و به 7 دلار و 2 سنت برسد که این امر به دلیل افزایش تولید نفت امریکا بوده است. با وجود افزایش قیمت معاملات آتی نفت خام، سفته‌بازان کمتری موقعیت خرید اتخاذ کردند. در بازار دوبی، هر قیمت لحظه‌یی نفت بالاتر از قیمت آتی آن بسته شد. این درحالی بود که برنت شرایط مساعدی داشت و وست تگزاس اینترمدییت نیز تغییری را شاهد نبود. شکاف قیمت میان نفت ترش و شیرین و نیز در اروپا و آسیا کاهش یافت؛ این در حالی بود که تفاوت قیمت این دو گونه نفت در امریکا افزایش یافت. گفتنی است قیمت سبد نفتی ایران موسوم به Iran heavy در ماه مه ‌با افزایش چشمگیر 8.4درصدی به 72 دلار و 15 سنت در هر بشکه رسیده است.