نفرین میزبان جام جهانی
تعادل|
همه نگاه‌ها به جام جهانی است. تب فوتبال در کشورمان با پیروزی ایران در نخستین بازی بسیار شدیدتر شد. کمتر کسی در این شرایط به مساله توجیه اقتصادی این رویداد مهم اقتصادی می‌پردازد. هر دوره برای میزبانی جام جهانی رقابت شدیدی بین کشورها شکل می‌گیرد. کشورهایی که موفق به میزبانی می‌شوند، هزینه‌های زیادی برای آمادگی این رویداد مهم ورزشی انجام می‌دهند. هرچند بخشی از این هزینه‌ها به شکل کمک به این کشورها باز می‌گردد اما برای بسیاری این سوال مطرح است که این هزینه‌ها توجیه اقتصادی دارد؟ اکثر کارشناسان ورزشی این بحث را از منظر اعتبار و فواید جانبی مورد بررسی قرار می‌دهند اما از دید اقتصادی این سوال مهم مطرح می‌شود که اصولا میزبانی رویدادی مهم مانند جام جهانی باعث بهبود رشد اقتصادی کشورها می‌شود؟ آیا فوایدی مانند افزایش گردشگر و تماشاچیان فوتبال باعث افزایش رشد اقتصادی کشورها می‌شود؟
مشکلات در شهرهای میزبان
در رویدادهای ورزشی هرچند به ظاهر به اقتصاد شهرها کمک می‌شود اما قبل از برگزاری رویداد ریاضت اقتصادی سختی به این شهرها وارد می‌شود. شهرهایی مثل گرونوبل (شهری در فرانسه)، مونترآل (یک شهر در کانادا)، اتن، سیدنی (شهری در استرالیا) از وضعیت بعد از المپیک رنج می‌برند. در این شهرها مالیات‌ها افزایش داده شد تا هزینه‌های غیر منتظره و کمبود بودجه را پوشش بدهد.
میزبانی یک رویداد ورزشی یک تعهد بزرگ است و زمانی که لندن برنده مناقصه برای بازی‌های المپیک سال 2012 شد، بسیاری بر این باور بودند که این شهر هم به همان سرنوشت برخی پیشینیان خود دچار می‌شود. با این حال با توجه به یک گزارش دولتی، اقتصاد بریتانیا افزایش 9.9میلیارد پوند در تجارت و سرمایه‌گذاری از میزبانی این رویداد مهم به دست آورد. با وجود این واقعیت که هزینه میزبانی بازی 8.9 میلیارد پوند برآورد شد.
در بعضی کشورها این میزبانی بهانه‌یی برای بهبود زیرساخت‌های اقتصادی بود. چشم‌انداز اقتصادی در آفریقای جنوبی دچار تغییرات قابل توجهی بعد از میزبانی جام جهانی 2010 شد. جاده‌های جدید ساخته شد، زیرساخت‌های حمل و نقل و ارتباط از راه دور بهبود یافت و زندگی تجاری برای شهروندان این کشور تسهیل شد. سرمایه‌گذاری در استادیوم‌ها 6.000 فرصت شغلی عمرانی ایجاد کرد. وزیر دارایی وقت، Pravin Gordhan، گزارش داد که مزایای اقتصادی و اجتماعی ایجاد شده بر اثر میزبانی جام جهانی، به نفع آفریقای جنوبی مدت‌ها پس از دمیده شدن سوت پایانی رقابت‌های جام جهانی ادامه خواهد داشت و مزایای این میزبانی فقط اقتصادی نبوده است. این میزبانی همچنین توانایی‌های آفریقای جنوبی در میزبانی رویدادهای بزرگ را نشان داده است. پنج سال پس از میزبانی جام جهانی، آفریقای جنوبی موفق به کسب میزبانی بازی‌های مشترک‌المنافع سال 2022 شد.
روسیه و مساله میزبانی
مساله روسیه اما اندکی متفاوت است. بسیاری از سرمایه‌گذاری‌ها در روسیه پیش از جام جهانی و به دلیل میزبانی المپیک زمستانی 2014 صورت گرفته بود. در آن دوره بودجه‌یی معادل 11.6 میلیارد دلار برای ساخت 12 استادیوم هزینه شد. این هزینه‌ها با میزبانی روسی در جام جهانی 2018 تا حد زیادی زنده شد. پیش‌بینی‌های زیادی برای رشد اقتصادی روسیه بعد از این جام جهانی صورت می‌گیرد. بلومبرگ در گزارشی پیش‌بینی کرده است با توجه به تحریم‌های روسیه در دو سال گذشته و همچنین قیمت پایین نفت 15 میلیارد دلار GDP این کشور افزایش خواهد یافت. اما سوال اساسی هنوز بر جای خود باقی است. آیا تاریخ نشان می‌دهد که میزبانی جام جهانی منجر به بهبود رشد اقتصادی می‌شود. بلومبرگ به صورت مفصل به بررسی این موضوع پرداخته است. جدول یک میزان رشد اقتصادی در سال‌های قبل، سال جام جهانی و سال‌های بعد در کشورهای میزبان را نشان می‌دهد. نگاهی به جدول یک حقیقتی مهم را مشخص می‌کند. اکثر کشورها در سال‌های قبل از میزبانی به دلیل داشتن سرمایه‌گذاری فراوان در اقتصاد با رشد اقتصادی روبه‌رو شده‌اند و آثار سرمایه‌گذاری پیش از برگزاری جام مشخص است. در مقابل سال جام جهانی رشدی متفاوت و بنا به حضور گردشگران را شاهد هستیم. در دهه‌های قبل کشورها به دلیل نداشتن تجربه نمی‌توانستند، وضعیت مثبت رشد خود را ادامه دهند اما این وضعیت در دهه‌های اخیر بهبود یافته و مثلا آفریقا و آلمان توانستند بیش از زمان قبل جام جهانی در سال‌های بعد رشد داشته باشند. البته در این خصوص برزیل یک استثناست که این شرایط مربوط به وضعیت اقتصادی برزیل در سال‌های 2015 و 2016 است.
از نگاه منفی
سرمایه‌گذاری روی میزبانی جام جهانی روی ورق فواید زیادی دارد اما الزاما سودآور نیست. هزینه‌های سنگین برگزاری جام جهانی از قبیل آماده‌سازی ورزشگاه‌ها برای برگزاری مسابقات، فراهم کردن سیستم حمل‌و‌نقل مناسب برای جابهجایی مسافران، امکانات رفاهی مناسب برای اسکان تیم‌های ورزشی حاضر در مسابقات و از سوی دیگر تماشاگرانی که برای دیدن مسابقات به کشور میزبان سفر می‌کنند و آماده‌سازی زیرساخت‌های مخابراتی همه و همه می‌تواند تبعات اقتصادی سیاسی و اجتماعی زیادی را برای کشور میزبان به همراه داشته باشد. این بحثی بود که در برزیل ریشه بسیاری از اختلافات بود.
حرف اصلی معترضان در برزیل این بود که حدود پانزده میلیارد دلار برای برگزاری جام جهانی در این کشور هزینه شد که از این مبلغ بیش از 4 میلیارد دلار توسط فیفا پرداخت شده و 2میلیارد دلار آن هم از بخش خصوصی تامین شده و مابقی به مالیات‌دهندگان و مردم برزیل تحمیل شده است و این در شرایطی است که سیستم حمل و نقل در برزیل بسیار ضعیف است در واقع آمارها نشان می‌دهد که حدود یک‌سوم تا یک‌دوم درآمدهای مردم برزیل صرف جابهجایی می‌شود. در حقیقت معترضان می‌گفتند برگزاری جام جهانی در کشوری که هنوز سیستم بهداشت و درمان درستی ندارد یا در سیستم آموزشی از جایگاه مناسبی برخوردار نیست، نمی‌تواند توجیه اقتصادی داشته باشد.
برنده همه چیز را می‌برد
اما نکته جالب توجه رابطه رشد اقتصادی و پیروزی در جام جهانی است. شاید برگزاری جام جهانی الزاما به رشد اقتصادی کشور پس از برگزاری ختم نشود اما در اکثریت اوقات کشور قهرمان در جام جهانی در دوره‌های 3 ماهه و 6ماهه پس از آن با رشد اقتصادی همراه بوده است. جدول 2 این مساله را به خوبی
نشان می‌دهد.
