پرونده بازگشت الواح هخامنشی به کجا رسید؟

در حالی مدیرکل امور حقوقی سازمان میراث فرهنگی می‌گوید؛ این اداره کل در حال پیگیری وضعیت الواح هخامنشی باقیمانده در دانشگاه شیکاگو و بازگرداندن آنها به ایران است که در طول سه ماه گذشته از سوی وزارت امور خارجه و سازمان میراث فرهنگی در این زمینه خبری منتشر نشده است.

بعد از کشمکش‌های فراوان و جلسات دادگاهی که برای بررسی وضعیت الواح هخامنشی باقیمانده در دانشگاه شیکاگو امریکا برگزار شد، بالاخره دیوان عالی امریکا ۲۱ فوریه - دوم اسفند ۹۶ - در جلسه استیناف پرونده الواح هخامنشی با رای هشت به صفر قضات دیوان عالی به نفع ایران، حکم مصادره و فروش الواح هخامنشی را لغو کرد. این رای که در ۱۹ صفحه‌ در سایت دیوان عالی ایالات متحده امریکا منتشر شده است، بر سه شاخصه «وحدت رویه»، «بدیع بودن» و «استفاده از لایحه دوست دادگاه» تاکید دارد.

اکنون و بعد از گذشت حدود سه ماه از آخرین اعلام دادگاه عالی امریکا در مورد وضعیت پرونده الواح هخامنشی در دادگاه و رخ دادن اتفاقاتی مانند نقض برجام از سوی امریکا، رایزنی‌هایی در مورد ابهام در وضعیت الواح هخامنشی باقیمانده در دانشگاه شیکاگو مطرح شده‌اند، اما هنوز هیچ خبری از سوی مسوولان میراث فرهنگی درباره پیگیری‌ برای بازگرداندن این الواح به ایران مطرح نشده است. اما ابراهیم شقاقی مدیرکل امور حقوقی و املاک سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری به ایسنا می‌گوید: دیوان عالی امریکا، حکم الواح هخامنشی را صادر کرده است. در تماسی که با دانشگاه شیکاگو داشته‌ایم آنها نیز مشکلی برای بازگشت آثار به ایران ندارند.

او ادامه می‌دهد: اما یک بحث است که آیا برای حمل آثار به ایران نیز باید مجوزی از خزانه‌داری امریکا گرفته شود یا خیر؟ این نوع مسائل در حال پیگیری هستند. با وجود این به اعتقاد او نقض برجام هیچ دخالتی در برگشت الواح هخامنشی به ایران ندارد.

پیش از این در اردیبهشت امسال علی‌اصغر مونسان معاون رییس‌جمهور و رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری درباره احتمال تاثیرگذاری نقض برجام بر حوزه‌های تحت پوشش سازمان میراث فرهنگی به ایسنا گفته بود: «امریکا ۴۰ سال است این وضعیت را ایجاد کرده و میراث فرهنگی راه خود را می‌رود. میراث فرهنگی موضوعی نیست که دستاوردی از بخش‌های سیاسی و اقتصادی باشد، بالاخره ما همان روند سابق را در پیگیری بازگشت آثار تاریخی به کشور ادامه خواهیم داد واگر پرونده‌یی در سطح بین‌المللی هست، با همان روند و قدرت ادامه می‌دهیم تا اگر اشیایی از کشورمان در دیگر کشورها هست، آنها را به ایران برگردانیم.» در خلاصه رای صادر شده مربوط به پرونده «جنی روبین» (شاکی پرونده الواح هخامنشی) آمده است: «قانون مصونیت دولت‌های خارجی ۱۹۷۶ (FSIA) به دولت‌های خارجی، نمایندگی‌ها یا نهادهای وابسته آنها مصونیت از پیگرد و شکایت را در دادگاه‌های ایالات متحده اعطا می‌کند و اموالشان را از هر گونه توقیف یا اجرا برای ایفای آرای صادره علیه آنها مصون می‌دارد، اما این مصونیت‌ها دارای استثنائاتی نیز است.

موضوع مورد مناقشه در این پرونده این است که آیا اموال ایران از جمله مجموعه آثار تاریخی ایران که از سال ۱۹۳۷ به عنوان امانت در اختیار دانشگاه شیکاگو قرار دارند، می‌توانند موضوع توقیف یا اجرا واقع شوند یا خیر. خواهان‌ها ماده (g) ۱۶۱۰ از قانون (FSIA) را به عنوان ماده‌یی که تمام استثنائات را باطل می‌کند، برای اجرای رای ماخوذه مطابق ماده ۱۶۰۵A مورد استناد قرار داده‌اند. این دیوان در مخالفت با این استدلال عنوان می‌کند که ماده (g) ۱۶۱۰ برای شناسایی اموالی که می‌توانند به عنوان موضوع توقیف یا اجرای رای واقع شوند به کار می‌رود اما مصونیت اموال را برطرف نمی‌کند بلکه عبارت «آن‌گونه که در این ماده مقرر شده است» نشان می‌دهد که این ماده تنها زمانی عمل می‌کند که اموال مورد بحث با توجه به استثنائات موجود در بندهای دیگر ماده ۱۶۱۰، فاقد مصونیت شده باشند. خواهان‌ها اثبات نکردند که اموال مورد بحث به موجب مفاد دیگر ماده ۱۶۱۰، فاقد مصونیت هستند و بنابراین نمی‌توانند برای ایفای رای خود آنها را موضوع توقیف یا اجرا قرار دهند.