آزمون چالش‌برانگیز برای اوپک
گروه انرژی
با نزدیک‌تر شدن به برگزاری نشست اوپک، تب رسانه‌های جهانی برای پرداختن به حواشی این نشست بیشتر می‌شود. هر چند از دیدگاه بخشی از تحلیلگران، خواست عربستان‌سعودی و روسیه برای افزایش تولید نفت خام در بازه کنونی چندان غیرمنطقی نیست اما برای مخاطب بیطرف پرواضح است که بسیاری از گزارش‌های رسانه‌های بین‌المللی در روزهای اخیر با انگیزه «سیاسی» و با حمایت طیف خاصی برای قدرتمند کردن گفتمان «پایان دادن به طرح کاهش تولید نفت خام» منتشر می‌شود. به نظر می‌رسد رسانه‌های غربی به‌دنبال ساختن دوگانه عربستان از یک سو و ایران و ونزوئلا از سوی دیگر در نشست 23 ژوئن اوپک هستند. اما در واقع تاریخچه اوپک نشان می‌دهد که کشورها قابلیت حل اختلافات اینچنینی را دارا هستند. گزارش «تعادل» را در این مورد در ادامه می‌خوانید.
حضور چهره‌های نفتی 2 کشور روسیه و عربستان‌سعودی به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت خام جهان (در کنار امریکا) این روزها در رسانه‌های دنیا به طرز چشمگیری پررنگ شده است. بسیاری اعتقاد دارند این دست گزارش‌ها نه نمایانگر واقعیت فضای حاکم بلکه تلاشی برای به رخ کشیدن نقش این کشورها در مناسبات نفتی است. در تازه‌ترین گزارش مرتبط با این حوزه بلومبرگ مطلبی را با تمرکز بر وضعیت وزیر انرژی عربستان در حال حاضر نوشت.
این خبرگزاری نوشت که عملکرد خالد الفالح وزیر انرژی عربستان از 2 سال پیش و زمان انتصابش تاکنون خوب بوده است؛ او توانست اعضای غیرمنسجم اوپک را به کاهش تولید نفت ترغیب کند، روسیه را به پیوستن به طرح کارتل نفتی اوپک و کاهش عرضه نفت دعوت کند و سپس شاهد افزایش حدودا 75درصدی قیمت برنت تا سطح 80 دلار در هر بشکه باشد.
اما سخت‌ترین امتحان فالح هفته دیگر خواهد بود؛ زمانی که سازمان کشورهای تولیدکننده نفت خام، دشوارترین جلسه خود در چند سال اخیر را برگزار می‌کنند. اقتصاد جهانی در حال رشد، وضع تحریم‌های جدید علیه ایران و احتضار صنعت نفت ونزوئلا نیروهای سوار بر بازار هستند و فالح در همین زمان می‌خواهد راه امنی برای خروج از توافق کاهش تولید پیدا کند؛ راهی که به تغییرات زیاد در قیمت‌ها منجر نشود.
اوپک محل نزاع منافع ژئوپلیتیک متناقض است و این همان چیزی است که کار را برای این مهندس مکانیک که حال در منصب دیپلمات نخست نفتی عربستان‌سعودی مشغول به کار است، سخت‌تر می‌کند. در حالی که ریاض و مسکو روی افزایش تولید توافق دارند، کاراکاس و تهران در پی قیمت‌های بالاتر برای جبران تاثیر تحریم‌های امریکا هستند.
راجر دیوان یکی از ناظران کهنه‌کار سیاست‌های اوپک در موسسه مشاوره آی‌اچ‌اس مارکیت در این ارتباط به بلومبرگ گفت: «اتفاق‌نظر اوپک در حال انفجار است. من نمی‌دانم که چطور می‌شود مواضع متناقض ایران، عربستان، روسیه و ونزوئلا را با هم آشتی داد. تناقض در منافع آنها از حساب خارج است.»
در پشت صحنه نیز دولت ترامپ که نگران اثر افزایش قیمت نفت روی نظر رای‌دهندگان انتخابات میان‌دوره‌یی در این کشور است، برای افزیش تولید به‌شدت در حال رایزنی با اوپک است. از همین رو، آمریتا سن تحلیلگر ارشد نفت در موسسه مشاوره انرژی اسپکتس عقیده دارد که بعد از سالیان دراز، این سیاسی‌ترین نشست اوپک است.
زمانی که در ماه مه سال 2016 الفالح به وزارت انرژی عربستان‌سعودی منصوب شد تا جانشین علی النعیمی کهنه‌کار شود که این مقام را 25 سال دراختیار داشت، عربستان نفوذ کمی روی بازار داشت. در همین زمان، تولید نفت شیل امریکا بازار را در نوردیده بود و اوپک در پاسخ به تهاجم شیل، سیاست «هر کس دنبال کار خویش» را دنبال می‌کرد.
ورود تکنوکرات
الفالح یک تکنوکرات تمام عیار است که شب‌ها کمتر از 4 ساعت می‌خوابد و روزها آستین‌ها را بالا می‌زند. در نخستین قدم، فالح از آمادگی عربستان برای اجرای «سیاست تولید نفت در زمان دلخواه» اطمینان حاصل کرد. این همان سیاستی بود که نعیمی در سال 2014 بر دیگر کشورهای اوپک تحمیل کرده بود. فالح سپس با کمک رییس خود یعنی محمد بن سلمان، به سمت روسیه دست همکاری دراز کرد و از بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان خواست تا به طرح کاهش تولید اوپک که قرار بود بعد از یک دهه به منصه اجرا گذاشته شود، بپیوندد.
او توانست رابطه کاری نزدیکی با همتای روس خود، الکساندر نواک، ایجاد کند تا اتحاد میان بزرگ‌ترین صادرکنندگان نفت جهان هر چه محکم‌تر شود. نواک و فالح به‌طور معمول و چه حضورا و چه از طریق تلفن با یکدیگر صحبت می‌کنند تا زمان مواجهه با رسانه‌ها اتحاد کلام میان آنها حفظ شود. روز سه‌شنبه آنها در استادیوم لوژنیکی شهر مسکو بودند تا بازی نخست جام‌جهانی یعنی روسیه در برابر عربستان را شاهد باشند. دو روز بعد، نواک در عربستان‌سعودی بود تا در یک ملاقات کاری با الفالح دیدار کند.
محمد الشاطی نماینده کویت در اوپک به بلومبرگ گفت که الفالح دو رهاورد برای کارتل نفتی اوپک به همراه آورد. وی ادامه داد: «نخستین رهاورد فالح، همکاری خوب میان کشورهای غیرعضو اوپک و اوپک است. این همکاری خوب دلیلی برای موفق بودن توافق جاری کاهش تولید است. دومین نکته، توانایی اوپک در این است که او همیشه به دنبال ایده‌های جدیدی می‌گردد و می‌تواند فارغ از کلیشه‌ها فکر کند.»
در ابتدا، عربستان با الفالح شروع خوبی نداشت. شاید به این دلیل که سعودی‌های تصمیم داشتند برای جبران تولید کم نفت و به جای محدود ساختن صادرات، ذخایر خود را کاهش دهند. در میانه سال 2017، الفالح، ملاقاتی مخفیانه با معامله‌گران نفت و صاحبان صندوق‌های پوشش ریسک در لندن داشت که روند امور را تغییر داد. پس از آن عربستان‌سعودی صادرات نفت خود به امریکا را به پایین‌ترین سطح در 20 سال گذشته رساند و از آن به بعد اوضاع برای اوپک بهتر شد.
پس از چند سال رشد کم‌رمق، رونق به اقتصاد جهانی بازگشت و تقاضا برای نفت به مرزهای ورای روند‌های پیش‌بینی شده رسید. در همین حین، صنعت نفت ونزوئلا با تمام عظمتش رو به زوال نهاد و در سال جاری بخش نفت ایران بار دیگر تحت تحریم‌های ایالات متحده قرار گرفت.
اما نتیجه‌یی که اوپک گرفت، آمیزه‌یی از کار سخت و شانس بود. با این همه با بازگشت برنت به مرز 80 دلار، سود و زیان عربستان مساوی شد. در ماه مارس، عربستان‌سعودی بعد از حدود 5 سال بیشترین مقدار پول نفتی (پترودلار) یعنی 13 میلیارد دلار را وارد بازار کرد.
بلومبرگ در ادامه این گزارش اما رویکرد متن را از تحلیل وضع بازار تغییر داده و علنا به زوایای شخصی زندگی الفالح پرداخته است که برای بسیاری از مخاطبان دلایل انتشار آن مشخص نیست.
تلاش این دست رسانه‌ها در چند مدت اخیر ترسیم رویکردی واگرایانه در اوپک است که در نهایت به نقطه‌یی یکسان ختم نمی‌شود. البته باید این را نیز در نظر داشت که هیچ کس انتظار ندارد ایران و ونزوئلا به سادگی با اتمام طرح کاهش تولید موافقت کنند اما اینکه این 2 کشور پس از مذاکرات در نهایت تصمیم خواهند گرفت که تصمیم گروه را بپذیرند چندان دور از ذهن نبوده و در تاریخ اوپک نیز بی‌سابقه نیست. البته ایران، ونزوئلا و حتی عراق در روزهای اخیر مقابل یکه‌تازی عربستان در اوپک موضع گرفته‌اند.
همین دیروز حسین کاظم پور اردبیلی نماینده ایران در اوپک به بلومبرگ گفت که ایران به اتفاق ونزوئلا و عراق پیشنهاد افزایش تولید که مورد حمایت عربستان سعودی و روسیه قرار دارد را در نشست رسمی هفته جاری اوپک و متحدانش در وین وتو خواهد کرد.
حسین کاظم پور اردبیلی که از اعضای کهنه‌کار در عرصه اوپک است در ادامه به این خبرگزاری گفت: سه عضو موسس اوپک با این پیشنهاد مخالفت خواهند کرد. اگر عربستان سعودی و روسیه بخواهند تولید افزایش پیدا کند، این امر مستلزم توافق جمعی است. اگر این دو کشور بخواهند به تنهایی اقدام کنند، نقض توافق همکاری به شمار می‌رود.
او در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفته است: من به برادرانم در اوپک و روسیه می‌گویم لازم نیست ترامپ که 2 کشور موسس اوپک و همچنین روسیه را تحریم کرده است، آرام شود. ما کشورهای مقتدری هستیم که مسوولیت‌ها و ارزش‌های خود را داریم. دنیا باید در برابر این رفتار متکبرانه بایستد.
