روزهای شلوغ دیپلماسی ایران

زنگنه در وین، خرازی در جنوب اروپا، عراقچی در بروکسل و مسکو و صالحی در اسلو تلاش دیپلماتیک ایران برای تامین منافع ایران از برجام را به نمایش گذاشته‌اند. وزیر نفت در نشست اوپک به دنبال بی‌اثر کردن فضاسازی امریکا و تلاش هم‌پیمانانش برای افزایش تولید نفت بود و دیپلمات‌های ایرانی نیز در اروپا در پی آخرین رایزنی‌ها درباره رابطه ایران و غرب پیش از مشخص شدن آینده برجام بودند. آینده‌یی که سرنوشتش به توانایی اروپا و بسته پیشنهادی‌اش به ایران باز می‌گردد. این را مقامات ایرانی در گفت‌وگوها با طرف غربی به‌طور شفاف اعلام می‌کنند. چنانکه عباس عراقچی در بروکسل صراحتا می‌گوید: برای ایران اهمیتی ندارد چگونه اروپا قصد دارد برجام را حفظ و تحریم‌های امریکا را دور بزند؛ بلکه برای ایران تنها حضور و ماندگاری شرکت‌های اروپایی در کشور و فروش نفت و واریز پولش به حساب دولت ایران اهمیت دارد.

 موضع صریح عراقچی درباره برجام

عراقچی روز گذشته هم که به مسکو رفته بود، پس از پایان دیدار با ریابکوف معاون وزیر خارجه روسیه بر همین موضع تاکید کرد و به ایرنا گفت: بر هیچ کس پوشیده نیست که برجام در وضعیت عادی به‌سر نمی‌برد، امریکا از برجام خارج شده است و تحریم‌هایی از سوی این کشور مجددا اعمال می‌شود، طبیعی است تعادل این توافق بین‌المللی به‌هم ریخته است. از این‌رو منتظر هستیم که ببینیم سایر اعضای باقیمانده در برجام شامل کشورهای اروپایی و روسیه و چین قادر هستند، نبودن امریکا در این توافق را جبران کنند و منافعی که ایران از برجام داشته و گشایش‌هایی که با اجرای آن صورت گرفته و همکاری‌های بین‌المللی که شروع شده را تامین کنند.

معاون وزیر خارجه ایران ادامه داد: ایران در این مورد موضع خود را اعلام کرده و حسن روحانی نیز اعلام کرد که ایران هنوز تصمیم نگرفته در برجام باقی بماند یا خیر. تصمیم ما در این مورد به مذاکرات با کشورهای اروپایی، چین و روسیه بستگی دارد.

عراقچی گفت: در پایان مذاکرات جمع‌بندی خواهد شد که آیا با ماندن ایران در برجام، منافع کشورمان تامین می‌شود یا خیر. در این شرایط مذاکرات خوبی با دوستان خود در روسیه داشتیم، با سرگئی ریابکوف معاون وزیر خارجه روسیه بیش از سه ساعت مشورت داشتیم و رایزنی‌های نزدیک انجام دادیم.

به باور او با روسیه همیشه حین مذاکرات (هسته‌یی) و پیش از اجرای برجام و حین اجرای آن مذاکرات داشتیم و به این گفت‌وگوها ادامه خواهیم داد.

معاون وزیر خارجه در پاسخ به این سوال که بارها انتظارات ایران از کشورهای اروپایی مطرح شده آیا انتظاراتی از روسیه نیز مطرح است یا خیر؟ گفت: روابط ایران و روسیه فراتر از برجام است، با برجام و بدون این توافق با روسیه تعامل داریم. عراقچی افزود: برجام محصول مشترک بین ایران و روسیه و برخی کشورهای دیگر است، موضع مسکو بر حفظ برجام استوار است و اصرار دارد، خواسته‌های ایران در برجام تامین و منافع تهران تضمین شود.

 اروپا امکان دور زدن تحریم‌ها را دارد

کمال خرازی هم که به اسپانیا رفته بود، در گفت‌وگو با یکی از رسانه‌های این کشور زمانی که در برابر پرسشی درباره چگونگی دور زدن تحریم‌ها توسط اروپا قرار گرفت، گفت که چنین امکانی برای دولت‌های اروپایی فراهم است. به اعتقاد او حمایت دولت‌های اروپایی از جمله دولت اسپانیا از شرکت‌هایی که قصد دارند، سرمایه‌گذاری و تعهدات خود را در بازار ایران حفظ کنند، ضروری است. او توضیح داد: «این بستگی به سطح حمایت دولت‌های اروپایی از شرکت‌های خود خواهد داشت. باید دید چقدر آمادگی دارند از شرکت‌های خود حمایت کنند تا بتوانند با ایران همکاری کنند.» به گفته این دیپلمات ایرانی در حال حاضر گفت‌وگو بین ایران و اتحادیه اروپا با هدف ایجاد سازوکارهای حمایتی برای آن دسته از شرکت‌هایی که می‌خواهند با ایران همکاری کنند، در جریان است و ایران امیدوار است این اراده سیاسی به تضمین‌هایی در حمایت از برجام تبدیل شود.

خرازی در پاسخ به این سوال که آیا مدل شرکت‌هایی مثل Halliburton که دیک چنی معاون اسبق رییس‌جمهور امریکا آن را از طریق شعبه‌هایی در جزایر کایمان اداره می‌کرده امکان‌پذیر است یا خیر، گفت: «البته که روش‌های مختلفی برای دور زدن تحریم‌ها وجود دارد.» او افزود: «ما باید در نظر داشته باشیم که جمهوری اسلامی ایران توانسته است در طول تمام سال‌هایی که تحت تحریم‌های ایالات متحده بوده راه‌هایی پیدا کند و به حیات خود ادامه دهد.»

 پایان برجام، آغاز یک بحران امنیتی

از سوی دیگر ایران اعتقاد دارد، پایان برجام نه صرفا یک آسیب اقتصادی برای ایران و اروپا که خطری امنیتی به حساب می‌آید. این را خرازی در دیدار با وزیر خارجه اسپانیا گفته بود، علی‌اکبر صالحی هم که به اسلو رفته بود بر آن تاکید کرد. او در نشست موسسه مطالعاتی امور بین‌الملل نروژ (NUPI) با اشاره به اهمیت صلح و امنیت در نظام بین‌الملل معاصر و درهم تنیدگی آن با پیشرفت ملت‌ها، نگرانی و تلاش مستمر جمهوری اسلامی ایران را طی چهار دهه گذشته به این واقعیت معطوف دانست و برجام را نیز حاصل چنین رویکردی توصیف کرد.

صالحی حفظ برجام به عنوان دستاوردی چندجانبه را آزمونی برای جامعه جهانی برشمرد و تاکید کرد: چنانچه اهداف مورد نظر ایران از این توافق حاصل نشود، امکان حفظ آن ناممکن است و باقی ماندن تحریم‌ها و حفظ همزمان توافق شدنی نیست. او با ارائه استدلال‌های گوناگون از فریبکاری و خصومت در اظهارات اخیر مقامات امریکا و تلاش گسترده آنان برای جلب همکاری بین‌الملل برای ناکام گذاشتن توافق هسته‌یی به اقدامات فرصت‌طلبانه و سودجویانه رژیم غاصب صهیونیستی نیز اشاره کرد.

اینها در حالی است که اروپا تلاش می‌کند، راهکاری برای پاسخ به مطالبات ایران پیدا کند. در همین رابطه فدریکا موگرینی مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز جمعه در بروکسل با سوشما سواراج، وزیر امور خارجه هند دیدار و با وی درباره مسائل مختلف از جمله لزوم حفظ توافق هسته‌یی با ایران گفت‌وگو کرد. این گفت‌وگوی موگرینی با سواراج از آن جهت اهمیت دارد که هند یکی از بزرگ‌ترین خریداران نفت از ایران است؛ نفتی که ایران می‌گوید اروپا باید امنیت خریدارانش از ایران را تضمین و امکان دریافت ارز آن را فراهم کند.