قاعده غیربازاری قیمت ارز

گروه اقتصادکلان|

یک اقتصاددان معتقد است: برخی برای سوداگری، احتکار، سود بیشتر و سفته‌بازی به قصد آینده‌نگری، معادلات بازار ارزی را برهم زده‌اند، بنابراین عرضه و تقاضا به هیچ‌وجه در این سیستم جوابگو نیست.

قاسم نوروزی در گفت‌وگو با ایسنا، بازار بی‌ثبات و افزایش افسارگسیخته قیمت ارز را معطوف به یک قاعده تکراری دانست و اظهار کرد: در تمام ادوار دولت در 30سال گذشته به خصوص در سال‌های پایانی آنها این نوسانات و به شکل چشمگیر تجربه شده است.

وی با پیش‌بینی اینکه این افزایش قیمت می‌تواند به بالای 10هزار تومان در سال جاری هم برسد، گفت: در صورت تشدید تحریم‌ها و بی‌ثباتی کنونی حاکم بر بازار ارز و عدم کنترل آن شاهد نوسانات به مراتب بیشتری خواهیم بود.

 ریشه‌های نوسان بازار ارز

این دکترای اقتصاد با بیان علل و عوامل افزایش ناگهانی ارز یادآور شد: چهار عامل دولت، رفتار بازار، رفتار روانی مردم و تراز تجاری کشور از علل این نوسانات هستند.

نوروزی با اشاره به اینکه دولت‌ها برای کاهش کسری بودجه دست به افزایش قیمت دلار زده تا با فروش ذخایر ارزی خود در بازار بتوانند بخشی از کمبود بودجه را جبران کنند، بیان کرد: رفتار بازار به شکل سوداگری، بورس‌بازی و سفته‌بازی دلیل دوم افزایش قیمت ارز است.

وی افزود: وقتی بازاری پررونق شود بازاریان، تجار و مردم نقدینگی خود را به آن سمت برده و در آن بازار تزریق می‌کنند و زمانی که نقدینگی به آن بازار وارد شود، قیمت آن کالا بالا رفته و این عامل سبب کمبود دلار می‌شود که نهایتا باعث برهم زدن تناسب عرضه و تقاضا و بالارفتن قیمت دلار خواهد شد.

این دکترای اقتصاد رفتار روانی مردم متاثر از تورم و افزایش قیمت‌ها را به عنوان سومین عامل و تاثیرگذارترین آن نام برده و خاطرنشان کرد: مردم و سرمایه‌گذاران با پیش‌بینی اینکه اگر کالایی را که دچار افزایش قیمت شده، نخرند قیمت آن بالاتر می‌رود به آن هجوم برده و برای کسب سود بیشتر یا جلوگیری از ضرر حاصله باعث افزایش قیمت آن کالا می‌شوند؛ نمونه بارز آن در مورد خودرو و بازار روانی و هجوم مردم برای خرید آن به عینه وجود دارد.

وی عامل چهارم افزایش قیمت ارز را تراز تجاری کشور مطرح کرد و افزود: تراز تجاری یعنی هزینه‌های وارداتی و درآمدهای صادراتی که هر چه هزینه بیشتر از درآمد باشد منجر به کاهش ذخایر ارزی کشور شده و در نتیجه قدرت کنترل بازار ارز از دست خواهد رفت که این موضوع منتج به بی‌ارزش شدن پول ملی می‌شود.

 تشریح عوامل منفی شدن

تراز تجاری کشور

دکترای اقتصاد دانشگاه قائمشهر سه دلیل را عامل منفی شدن تراز تجاری کشور دانست و یادآور شد: دلیل عمده در منفی شدن تراز تجاری، کم بودن صادرات و صادرات کم درآمد به لحاظ کمی، کیفی و ریالی است. وقتی ما صادرکننده مواد خام و واردکننده مواد صنعتی هستیم در نتیجه هزینه ارزی بیشتر از درآمد ارزی شده و تراز تجاری کشور به این ترتیب منفی می‌شود. نوروزی تحریم‌ها را دیگر دلیل موثر در تراز تجاری کشور نام برد و یادآور شد: تحریم و رفتار کشورها، متاثر از آن درآمد ارزی کشور را کاهش داده و طبیعتا منجر به بالا رفتن قیمت ارز می‌شود.

وی از بازارهای موازی به عنوان عامل دیگر یاد کرد و گفت: بازارهایی مانند تولید، خودرو، مسکن، بانک و غیره بازارهای موازی هستند که اگر نسبت به بازار ارز ضعیف‌تر باشند، سبب سرازیر شدن نقدینگی به سمت ارز شده و با افزایش خرید ارز، قیمت آن نیز افزوده می‌شود.

 بانک مرکزی کنترل‌کننده بازار ارز

عضو هیات علمی دانشگاه قائمشهر با اشاره به نقش بانک مرکزی به عنوان تنها ارگان کنترل‌کننده نوسانات ارز تصریح کرد: بانک مرکزی نهاد قانونگذار پولی، مالی و ارزی کشور بوده و نقش اصلی را در این بین ایفا می‌کند اما در حقیقت سیستم ارزی ما یک سیستم ارزی شناور کنترل شده است.

نوروزی در ادامه افزود: یعنی دولت به‌طور مستقیم قیمت ارز را ثابت نگه نداشته و اجازه می‌دهد بازار به شکل شناور آن را تعیین کند؛ اما در نوسانات شدید بانک مرکزی ورود کرده و کنترل می‌کند. این استاد اقتصاد با اشاره به وظایف کنترلی بانک مرکزی یادآور شد: نخستین راه کنترل نوسانات بازار ارز، تزریق آن در بازار برای شکستن قیمت است که برای این منظور بانک مرکزی باید ذخایر ارزی قوی داشته تا بتواند از عهده کنترل ارز برآید.

نوروزی با بیان راهکار دیگر در صورت نبود ذخایر قوی ارزی در بانک مرکزی گفت: روش دیگر تثبیت قیمت توسط بانک مرکزی و اعلام یک قیمت واحد برای مبادلات است، همان‌گونه که توسط دولت فعلی، مبلغ 4200 تومان ابلاغ شد.

وی با تشریح دلیل عدم عملیاتی شدن این رقم تاکید کرد: زمانی بانک مرکزی قیمتی را به عنوان مبنا در نظر می‌گیرد باید آن قدر ذخیره داشته باشد تا بتواند نیاز ارزی بازار و تجار را تامین کند در غیر این صورت این مهم ممکن نشده کما اینکه اکنون شاهد آن هستیم.

این محقق و پژوهشگر اقتصادی راه دیگر را اعمال نفوذ با تحریم شدید روی بازار ارز و صرافی‌ها دانست و در ادامه بیان کرد: کنترل صرافی‌ها و جلوگیری از بازار دلالی می‌تواند، راهگشا باشد اما بسیار سخت بوده و حتی در برخی موارد منتج به نتیجه عکس می‌شود.

نوروزی خروج نقدینگی از بازار و هدایت آن به سمت بازارهای مطمئن نظیر بورس و تولید را به عنوان راهکار دیگری مطرح و خاطرنشان کرد: بانک مرکزی برای خروج نقدینگی از این بخش یا می‌تواند نرخ بهره بانکی را افزایش داده یا با برطرف کردن موانع و اعمال سیاست‌های حمایتی از تولید با پایین آوردن ریسک سرمایه‌گذاری در تولید مشوق سرمایه‌گذاری و تزریق نقدینگی به این بخش‌ها شود.

وی ادامه داد: وجود بازار بورس شفاف که مردم انگیزه سرمایه‌گذاری در آن را داشته باشند، می‌تواند تا مقدار زیادی کمک به هدایت نقدینگی به سمت این بازارهای مطمئن باشد.

 بازارهای رقیب قوی

مسبب خروج نقدینگی از چرخه بانکی

عضو هیات علمی دانشگاه قائمشهر کاهش نرخ بهره بانکی را سبب خروج نقدینگی از بانک‌ها و سرمایه‌گذاری در بازارهای دیگر دانست و تصریح کرد: اصولا کاهش نرخ بهره بانکی جهت تشویق سرمایه‌گذار برای ورود به بازار تولید است، اما وجود بازارهای رقیب قوی در ایران مانند خودرو، طلا و ارز سبب هدایت سرمایه به سمت آنها و به ویژه بازار پررونق ارز شده است.

نوروزی ایجاد شفافیت قضایی، پولی، مالی و بانکی را موجب انگیزه برای هدایت سرمایه به سمت درست و اصولی آن دانست و گفت: دستگاه‌های اجرایی و نظارتی باید کارآمد بوده و وظایف خود را به نحو شایسته انجام دهند.

 ثبات سیاسی نسخه شفابخش کشور

وی با اشاره به تحریم‌های حاکم بر کشور و قطع رابطه اکثر بانک‌های جهانی با ایران راه‌حل سیاسی را مشکل‌گشا دانست و تصریح کرد: باید بپذیریم که ما ثبات سیاسی نداشته و تعامل سیاسی مطلوب با کشورهای دیگر نداریم. تا تعامل مثبت سیاسی و ثبات در این زمینه نداشته باشیم، قطعا نتیجه نخواهیم گرفت. در این حالت تحریم‌ها شدیدتر شده و مشکلات متعاقب آن نیز افزون‌تر می‌شود.

وی با اشاره به اینکه برای نجات اقتصاد کشور در حال حاضر نیاز به هیچ گونه بسته اقتصادی نداریم، تصریح کرد: تنها نیاز ما در شرایط کنونی بسته سیاسی مناسب بوده و خواه یا ناخواه سیاست وارد اقتصاد ما شده است، به همین خاطر تنش‌ها و بی‌ثباتی سیاسی اقتصاد ما را فلج کرده و باید باور داشته باشیم قبل از هرگونه راهکار اقتصادی باید به دنبال راهکار سیاسی بود.

 رفتار مردم مشکل اصلی بازار کشور

نوروزی با اشاره به اینکه رفتار مردم در ایران صرفا مصرفی نبوده و بر اساس نیاز خرید نمی‌کنند، تصریح کرد: مردم و سرمایه‌گذاران بر اساس سوداگری، احتکار، سود بیشتر و سفته‌بازی به قصد آینده‌نگری معادلات بازار را بر هم زده بنابراین بحث عرضه و تقاضا به هیچ‌وجه در این سیستم جوابگو نیست.

این محقق، پژوهشگر و استاد اقتصاد دانشگاه رفتار روانی مردم در بازار را علت نبود امنیت سرمایه‌گذاری در تولید دانست و گفت: عدم امنیت اقتصادی در این اقتصاد بیمار و بی‌ثبات به علاوه رفتار عجیب مردم باعث شده تا نقدینگی اقتصاد هرز رفته و در مسیر اصلی خود مورد استفاده قرار نگیرد.