توطئه علیه ایران از 3 جهت

تعادل| فرشته فریادرس|

آمده بود تا شفاف سخن بگوید؛ از توطئه «ترامپ و همپیمانانش» علیه ایران تا چالش‌های درونی اقتصاد. معاون اول رییس‌جمهور در سالروز صنعت و معدن از جریان مرکبی شامل«اسراییل، امریکا و آل سعود» پرده برداشت که تلاش کردند، اقتصاد ایران از رشد باز داشته و رابطه دولت و بخش خصوصی را بر هم بزنند. اسحاق جهانگیری همچنین از تحرکات پنهانی برخی از کشورها در منطقه به عنوان روسیاهانی نام برد که در نوسانات ارزی ایران نقش داشته و مشکلاتی را برای تامین اسکناس ارز ایران فراهم آوردند و فعالان اقتصادی را دچار محدودیت کردند. معاون رییس‌جمهوردر محور دیگری از سخنان خود از هدف‌گذاری امریکا علیه ایران از 3 جهت خبر داد. بنابه اظهارات او در فار نخست آنها می‌خواهند تا آبان ماه 97 فروش نفت ایران را به صفر برسانند. اما این به مثابه یک جنگ روانی است؛ چراکه ایران راه‌های فروش نفت خود را در گفت‌وگو با کشورهای دوست باز کرده و در داخل نیز نفت خام ایران در بورس داخلی عرضه خواهد شد. اما در فاز بعدی صادرات غیرنفتی ایران را نشانه گرفته‌اند؛ از این رو جهانگیری از صادرکنندگان به عنوان سربازان خط مقدم اقتصاد درخواست کرد تا در مواجه با این مشکل صادرات 97 خود را به نسبت سال 96 افزایش دهند. در فاز سوم هدف‌گذاری آنها این است که روی نقل و انتقالات مالی ایران مشکل ایجاد کنند. بنابراین سیاست‌های جدید ارزی دولت متناسب با این شرایط اجرایی خواهد شد. جهانگیری در عین حال از عدم دخالت دولت در قیمت‌گذاری توافقی بین صادرکننده و واردکننده خبر داد که به زودی اعلام خواهد شد. اما از نگاه او راه عبور از گردونه مشکلات طراحی شده برای اقتصاد ایران شروطی دارد که همان انسجام داخلی و تعامل و مذاکره با دنیاست. از آن سو، وزیر صنعت نیز خواستار آزادسازی معامله ارز با نرخ توافقی میان صادرکنندگان و واردکنندگان بدون سقف قیمت شد.

 جهانگیری چه گفت و چه شنید؟

مراسم روز ملی صنعت و معدن روز گذشته در سالن اجلاس سران با حضور معاون اول رییس‌جمهور و وزیر صنعت درحالی برگزار شد که استقبال چندانی از این مراسم نشد. حتی بنا به اظهارات خود اسحاق جهانگیری، او نیز در لیست دعوتی‌های دقیقه 90 بوده و ظاهرا وزیر صنعت به دنبال فرد دیگری بوده تا در این مراسم حضور یابد. از این رو معاون اول رییس‌جمهور با اشاره به همین مطلب سخنان خود را شروع کرد و گفت: شب گذشته متوجه شدم که باید در این مراسم سخنرانی کنم درحالی که معمولا برنامه من هفتگی تنظیم می‌شود ضمن اینکه وزیر صنعت به دنبال افراد دیگری برای حضور در این مراسم بود اما اکنون که فردی برای حضور در این مراسم هماهنگ نشده به سراغ من آمدند اما به صنعتگران ارادت دارم.

اسحاق جهانگیری با اشاره به اینکه هنوز ایران در ابتدای مسیر صنعتی شدن قرار دارد، افزود: دولت و صنعتگران هر یک نقش‌هایی دارند و فعالان بنگاه‌ها در داخل بنگاه‌های خود، رسالتی دارند؛ اما دولت باید وظایف خود را به درستی انجام دهد. به گفته جهانگیری، دولت باید فضای پیش برنده اقتصاد را برای حمایت از تولید به کار گیرد به همین دلیل به دنبال این بودیم که ثبات در فضای فعالیت‌های اقتصادی حاکم شود. او در این بخش از سخنان خود با اشاره به روی کار آمدن ترامپ اعلام کرد که می‌خواهم با شما شفاف‌تر صحبت کنم.

جهانگیری افزود: زمانی که از طرف قدرت‌های غربی، توافقات بین‌المللی زیر سوال رود، کشورهای دنیا نگران و مضطرب می‌شوند. درحالی که رییس‌جمهور امریکا به هر دلیلی با این توافق از دوره انتخابات خود مخالفت کرد و برجام را بدترین توافق دوران حیات امریکا دانست. او جریانی مرکب از اسراییل، امریکا و سعودی‌ها را مسبب آن دانست که ایران از روند رو به رشد اقتصادی باز بماند. جهانگیری اذعان کرد که ارتباط دولت با بخش خصوصی به شکل کنونی هیچگاه وجود نداشته اما آنها می‌خواهند که این رابطه را بر هم بزنند.

جهانگیری همچنین محدودیت‌هایی که علیه فعالان اقتصادی از سوی کشورهای منطقه اعمال شده را مورد اشاره قرار داد و گفت: این کشورها که اکنون به دلایلی نمی‌خواهیم نام این کشورها را ذکر کنیم، عددی نیستند که بتوانند آرامش خلیج فارس را تامین کنند. آنها روسیاهان منطقه خواهند بود. آنها مشکلاتی را برای تامین اسکناس ارز ایران فراهم آوردند، این درحالی است که نیاز اسکناس به دلیل محدودیت کارت‌های اعتباری بین‌المللی در ایران بسیار بالاست. به گفته او همین امر موجب افزایش تقاضا برای اسکناس شد؛ پس وقتی که فضا ملتهب باشد، عده‌یی به بازار مراجعه می‌کنند تا اسکناس بخرند تا در منزل نگاه دارند؛ حجم این تقاضا روشن نیست و وقتی که اسکناس فروخته می‌شود، مشخص نیست مصرف اصلی آن چیست. به گفته او، تامین اسکناس به راحتی مشخص نیست و البته حجم تقاضا نیز معلوم نشده است؛ بنابراین، این تقاضا بازار اسکناس را تحت تاثیر قرار داده و قیمت ارز را تغییر داد. این درحالی است که در ماه‌های آبان و آذر، نفت به خوبی فروش می‌رفت و ارز آن را می‌گرفتیم پس تقاضا و عرضه عدم تعادل نداشت؛ البته تلاطمی مشاهده می‌شد.

جهانگیری اما عنوان کرد که اقتصاد ایران به دلیل وابستگی به درآمدهای نفتی، رنج بسیاری را متحمل شده است. این درحالی است که نقش بخش خصوصی ایران کمرنگ است، پس ما هم قبول داریم که نباید همه‌ چیز را به تحریم و مسائل بین‌المللی نسبت داد البته بخش خصوصی نیز خود را توانمند نمی‌دانست.

جهانگیری افزود: مشکلات مثل اتاق باروتی است که جرقه‌یی برای یک اتفاق زده شود؛ جرقه هم گاهی ممکن است یک تلاطم باشد اما دولت و ملت ایران قادر است مشکلاتی که اکنون برای اقتصاد ایران طراحی شده را پشت سر بگذارد. اما شروطی دارد؛ شرط اول این است که با روحیه باشیم؛ دلیلی ندارد که اگر صدای یک مشکل درآمده، احساس کنیم که چه می‌خواهد بشود. هیچ چیزی نمی‌شود.

ما بهتر از گذشته اگر راهبرد خوبی را انتخاب کنیم، می‌توانیم کشور را اداره کنیم. او گفت: ما با زیر پا گذاشتن مقررات بین‌المللی، بی‌احترامی به ملت ایران و مواردی از این دست به ‌شدت مخالف هستیم و اگر امریکا فکر کند که بار دیگر ما را پای میز مذاکره بیاورد و دوباره با تغییر دولت همه‌ چیز عوض شود، مورد پذیرش ما نیست. راهبرد دوم، اما از نگاه معاون اول روحانی انسجام میان همه گروه‌هایی است که به ایران علاقه‌مند هستند. در این مقطع عده‌یی در داخل کشور مشغول به متهم کردن یکدیگر هستند؛ مجبور هستم اسم ببرم، حتی مثل اردشیر زاهدی در امریکا، مقاله‌یی علیه ترامپ و امریکا نوشت که شما ایران را نشناخته‌اید. باید در این زمینه منسجم باشیم و اختلافات را کنار بگذاریم. این فاز اول است. جهانگیری فاز دوم را در بعد سیاست خارجی عنوان کرد. او تاکید کرد: با همه کسانی که اهل گفت‌وگو باشند، گفت‌وگو خواهیم داشت. ما بعد از خروج امریکا از برجام به احترام رییس‌جمهور فرانسه و سران اروپایی و روسای جمهوری چین و روسیه از برجام خارج نشدیم، ایران هم اعلام کرد که مذاکره می‌کند. این عضو کابینه دوازدهم افزود: آنها گفته‌اند که تحریم هوشمند انجام می‌دهند، اما ما مقابله هوشمند انجام خواهیم داد تا صنعتگر و صادرکننده و واردکننده با کمک دولت در کنار هم نمایشی از فضای ثبات اقتصادی در شرایطی که امریکا بازار را آشفته کرده است به سرانجام برسیم. اگرچه ممکن است که در ماه‌های اول دچار تلاطم شده باشیم.

 توطئه سه‌جانبه

جهانگیری در بخش دوم سخنان خود به هدف‌گذاری امریکایی از سه جهت علیه ایران اشاره کرد. بنا به اظهارات او آنها می‌خواهند که نفت ایران فروش نرود؛ یعنی می‌خواهند تا آبان ماه فروش نفت ایران را به صفر برسانند. اما این یک جنگ روانی است. آل‌سعود نمی‌تواند اداره کند که چند میلیون بشکه نفت به نفت جهان اضافه کند. اگر هر کشوری به جای ایران بخواهد نفت را تامین کند، خیانت به ملت ایران و جامعه بین‌المللی است. اما راه عبور از این مرحله به گفته جهانگیری مذاکره با کشورهای دوست و باز کردن راه‌های فروش نفت است. اما راهکار داخلی، عرضه نفت خام در بورس داخلی است که بخش خصوصی می‌تواند، شفاف نفت بخرد و صادر کند. به‌طوری که اکنون روزی ۶۰هزار بشکه نفت در بورس خریداری می‌شود؛ اما می‌توانند برای صادرات حضور یابند. برنامه ما این است که در کاهش فروش نفت خود حتما کاری کنیم که امریکایی‌ها را به شکست بکشانیم. این در دولت و وزارت نفت برنامه‌ریزی شده است و مطمئنیم که نفت را در حد نیاز خواهیم فروخت. البته هدف‌گذاری دوم آنها این است که برای صادرکنندگان ایرانی و صادرات مشکل ایجاد کنند؛ که صادرکنندگان ایرانی باید تلاش کنند صادرات ۹۷ را نسبت به سال ۹۶ اضافه‌تر کنند. اما هدف‌گذاری سوم آنها ایجاد مشکل در مسیر نقل و انتقالات مالی ایران خواهد بود که سیاست‌های جدید ارزی متناسب با این شرایط و با چند ویژگی اجرایی خواهند شد. باید شفافیت در سیاست‌های ارزی وجود داشته باشد؛ نمی‌شود کسی صادر کند، اما ارز حاصل از صادرات را وارد چرخه اقتصادی کشور نکند. در بخش واردات هم مهم‌ترین حرف ما این است؛ اگر کسی ارز می‌گیرد، کالا مابه‌ازای آن وارد کشور کند. به همین دلیل گفتیم که ثبت‌سفارش صورت دهد. او با انتقاد از اینکه نباید مبنای اقتصاد، چهار اسکناسی باشد که در یک جایی فروخته می‌شود، بلکه باید یک مبنای واقعی داشته باشد، گفت: ارز حاصل از صادرات واقعی بخش خصوصی به واردکننده بخش خصوصی واقعی اختصاص داده شود. البته قیمت مورد توافق صادرکننده و واردکننده است و دولت دخالتی نمی‌کند، اما اینکه نحوه توافق میان دو طرف چه باشد، همین روزها کار را نهایی کنند و از اینجا نرخ ارز بیرون می‌آید.

 خواسته شریعتمداری از دولت و مجلس؟

در بخش دیگری از این مراسم این سکاندار صنعت، معدن و تجارت بود که پشت تریبون رفت تا ناگفته‌ها را بگوید. محمد شریعتمداری عنوان کرد: برای فائق آمدن بر مشکلات برداشتن گام‌های موثر است و یکی از کمک‌های دولت با حمایت جهانگیری، ممنوعیت واردات ۱۳۳۹ قلم کالا بود که این اقدام به معنی برگرداندن کفه رقابت به نفع تولید داخل و ایجاد ظرفیت برای به‌کارگیری وضعیت‌های خالی و ایجاد واحدهای صنعتی است.

او در بخشی از صحبت‌های خود، وضعیت تولید در اوایل انقلاب را در مقایسه با سال‌های پس از انقلاب مورد اشاره قرار داد. به گفته او با شروع انقلاب اسلامی تنها 854واحد کوچک و بزرگ در سطح کشور مشغول فعالیت داشتیم، اما امروز این تعداد بیش از 100برابر تعداد واحدهای صنعتی که دارای پروانه بهره‌بر‌داری هستند، افزایش یافته است. بنا بر آمار اعلامی، ارزش افزوده بخش صنعت طی سال‌های 57 تا 94 حدود 7 برابر شده و در حوزه زیرساخت‌ها تنها در سال 57 دو شهرک صنعتی داشتیم، امروز 592شهرک صنعتی تا پایان سال 96 فعال بوده است. در حوزه صنایع ساخت‌محور مثل تولید خودرو از زمان انقلاب تاکنون تولید خودرو 13برابر رشد داشته است. به گفته او، آمار نیز حکایت از این دارد که در دو ماهه امسال صادرات غیرنفتی 18.8میلیون تن با ارزش 7.7میلیارد دلار 21.9درصد رشد داشته است، این در حالی است که از این مقدار 6میلیارد دلار صادرات صنعتی و 1.7میلیارد دلار بقیه حوزه‌های غیرنفتی هستند. شریعتمداری با اشاره به لزوم کاهش هزینه‌های تولید افزود: کاهش هزینه‌های مالیات بر ارزش افزوده و تامین اجتماعی و نیز دادن مشوق‌های صادراتی باعث می‌شود که بتوانیم تولید را سرپا نگه داریم و این در حالی است که تقاضای مطمئن یعنی حیات تولید و اقتصاد باید هم تقاضا‌محور و هم تولیدمحور باشد. او در عین تاکید کرد که وارد‌کننده و صادر‌کننده باید بتوانند در بازار رقابتی کنترل شده با هم مبادله کنند. آنها باید آزادانه و با کمترین بروکراسی با نرخ ارز متعارف به فعالیت بپردازند و همه سیاست‌های ترامپ نقش بر آب می‌شود، اگر زنجیر از دست و پایشان برای فعالیت آزادانه‌تر ‌برداریم. وزیر صنعت اینجا بود که از معاون اول رییس‌جمهوری درخواست کرد تا معامله ارز با نرخ توافقی میان صادرکننده و واردکننده آزاد شود و سقفی برای قیمت در نظر نگیرند. از آن سو از بهارستان‌نشینان نیز تقاضا کرد تا موضوع مالیات بر ارزش افزوده را تعیین تکلیف کرده و به تصویب برسانند.

 صنعتگران و معدنکاران چه گفتند؟

اما صنعتگران که این‌بار فرصت یافتند در ابتدای مراسم و در حضور معاون اول رییس‌جمهوری دغدغه‌هایشان را بگویند، دل پری داشتند از آنچه بر سرشان آمده. از همین‌رو رییس خانه صنعت، معدن و تجارت ایران پشت تریبون رفت و خطاب به جهانگیری گفت: درخواست «فریز بدهی معوق بانکی صنعت» و «مالیات ارزش افزوده» را مطرح کردیم اما اتفاقی نیفتاد. سید عبدالوهاب سهل‌آبادی با انتقاد از اینکه برخی مصوبات اجرا نمی‌شود، گفت: امروز کارفرمایان برای تمدید دفترچه‌های تامین اجتماعی دچار مشکل هستند و تامین اجتماعی ما را جریمه می‌کند و حتی برند کارخانه را توقیف می‌کند.

از سوی دیگر حمیدرضا معصومی دیگر فعال بخش خصوصی با اشاره به مشکلات حوزه معدن خطاب به جهانگیری و شریعتمداری گفت: پس از التهابات بازار ارز فعالان بخش معدن روزهای سختی را سپری کردند. او افزود: اگر طی سالیان گذشته می‌توانستند با ماشین‌آلات دسته دوم کار کنند پس از تک نرخی کردن ارز دسترسی به ماشین‌آلات به دلیل افزایش نجومی قیمت‌ها غیرممکن شده و توسعه در بخش معدن بدون نوسازی تجهیزات و ماشین‌آلات امکان‌پذیر نیست. در ادامه سید مظفر عبدالله فعال بخش صنایع تبلیغی هم با اشاره به اینکه کشور در جنگ اقتصادی به سر می‌برد و با شرایط بحرانی روبه‌روست، بیان کرد: کالاهای ما در گمرک مانده و باید با دموراژ (هزینه دیرکرد و خواب بار در گمرک) حل شود.

از آن سو رییس پارلمان بخش خصوصی از نادیده گرفتن سهم بخش خصوصی در رشته فعالیت‌های اقتصادی و نیز تصمیمات مهم در این زمینه در حالی که فعالان بخش خصوصی متاثر و تعیین‌کننده تصمیمات هستند، سخن به میان آورد. غلامحسین شافعی ضمن انتقاد از اینکه در تصمیم‌گیری‌ها نظر بخش خصوصی خواسته نمی‌شود، گفت: به گونه‌یی رفتار می‌شود که گویا همه مشکلات کشور به تحریم‌ها ربط دارد، در حالی که این مساله صحت ندارد و مشکلات داخلی ما کمتر از تحریم‌ها نیست. او با اشاره به اینکه صنعت و تولید در وضعیت مناسبی به سر نمی‌برد، گفت: سهم بخش صنعت و معدن از تولید ناخالص داخلی ۱۳درصد و سهم صادرات صنعتی از کل صادرات جهانی تنها معادل ۰.۲ درصد است. به گفته او، با افزایش درآمدهای نفتی دولت‌ها با توهم بی‌جای عدم نقش تعیین‌کننده بخش خصوصی در اقتصاد روبه‌رو شده و دایره فعالیت‌های بخش خصوصی محدود شد. شافعی افزود: دولت با گسترش فعالیت‌هایش رقیب پرقدرتی برای بخش خصوصی شد و این مساله، نوآوری و خلاقیت صنعت را با مشکل مواجه کرده و به جای آن واسطه‌های مالی فعال شدند. او با انتقاد از اینکه حمایت از بخش تقاضا شده، گفت: حمایت از کالای ایرانی باید روی بخش عرضه متمرکز شود.

 سکوت ارزی مجلس!

در بخش دیگری از این مراسم رییس کمیسیون صنایع و معادن بهارستان فرصت یافت تا تصمیمات غیرکارشناسی شده دولت را که زمینه ساز بروز مشکلات در اقتصاد شده را زیر سوال ببرد. عزیز اکبریان همچنین با انتقاد از عدم حضور رییس‌جمهور در مراسم روز صنعت و معدن گفت: دولت برای تصمیم ناگهانی ارز ۴۲۰۰تومانی با چه کسی مشورت کرد؟ مجلس از ابتدا مخالف بود اما به خاطر اینکه دولت شکست نخورد، سکوت کردیم. او با خطاب قرار دادن اسحاق جهانگیری ادامه داد: در جریان تولید هزاران مانع بر سر راه وجود دارد؛ چرا یک لایحه برای رفع این موانع به مجلس ارائه نکرده‌اید؟ در کشوری که 20تا30میلیارد دلار ارز در خانه وجود دارد و با وجود بالا بودن حجم مبادلات تجاری، ارز را چگونه می‌توان به اجبار نرخ‌گذاری کرد؟ اکبریان وزیر صنعت را هم خطاب قرار داد و با انتقاد از ممنوعیت ۱۳۳۹ قلم کالا گفت: واردات را ممنوع اعلام کردید، اما سوال اینجاست می‌توانید جلو واردات غیررسمی را بگیرید؟ اگر توان مقابله با قاچاق را نداشته باشیم فقط قاچاقچیان را پولدارتر کرده‌ایم و درآمد تعرفه‌یی دولت را قطع کرده‌اید. او در مورد انتشار فهرست دریافت‌کنندگان ارز دولتی نیز گفت: دولت باید نظارت قوی داشته و به‌ شدت با متخلفان برخورد کند. محمدرضا فیاض رییس ستاد برگزاری روز صنعت و معدن هم با بیان اینکه این مراسم محصول مشترک بخش خصوصی و بخش دولتی است، گفت: 22 امین سالگرد بزرگداشت صنعت و معدن، مصادف با چهلمین سال پیروزی انقلاب اسلامی و در سال حمایت از کالای ایرانی است.