صرفه‌جویی به قیمت زیر سوال رفتن بهداشت
روز سه‌شنبه 12 تیرماه بود که وزارت بهداشت با هدف صرفه‌جویی در هزینه‌های خود دستورالعملی مبنی بر استفاده مجدد از برخی لوازم پزشکی را با عنوان «فرآوری مجدد ایمن وسایل پزشکی» اعلام کرد. بعد از انتشار این بخشنامه انتقادات نسبت به چنین تصمیم‌گیری به اندازه‌یی بالا گرفت که مسوولان این وزارتخانه را مجبور کرد تا واکنش نشان داده و ابعاد ماجرا را تشریح کنند، برخی کارشناسان اتخاذ چنین تصمیمی را ناشی از تحریم‌ها و بالا رفتن نرخ ارز می‌دانند اما مسوولان وزارت بهداشت معتقدند مشابه چنین بخشنامه‌هایی در تمام کشورهای امریکایی و اروپایی وجود دارد و سیاست جدید این وزارتخانه ربطی به تحریم‌ها ندارد از طرف دیگر مسوولان این وزارتخانه اتخاذ چنین تصمیمی را مخل سلامتی مردم ندانسته و آن را تجربه‌یی می‌دانند که در کشورهای اروپایی و امریکایی هم رواج دارد، با این حال آن طور که نمایندگان مجلس می‌گویند، قرار است مستندات استفاده از وسایل دارای قابلیت چند بار استفاده در اتاق عمل بررسی شود.
استفاده مجدد از وسایل پزشکی خطری برای سلامت ندارد
با گذشت پنج روز از انتشار این بخشنامه جنجالی، مسوولان وزارت بهداشت نسبت به حواشی پیش آمده واکنش نشان داده و ابعاد آن را تشریح کردند. در حالی که نگرانی از شیوع بیماری‌های عفونی در پی چنین تصمیم افزایش یافته اما معاون درمان وزارت بهداشت اعتقاد دارد که استفاده مجدد از برخی تجهیزات پزشکی بیمارستانی که با مواد ضدعفونی‌کننده استریل شده است، خطری برای سلامت بیمار ندارد.
قاسم جان‌بابایی افزود: استفاده مجدد از وسایل پزشکی چندبار مصرف در بیمارستان‌ها اقدامی است که از سال‌ها قبل در بیمارستان‌های اروپا و امریکا هم انجام می‌شود. تجهیزات پزشکی قابل فرآوری مجدد با استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده، اتیلن اکساید و پلاسما استریل شده و قابلیت استفاده مجدد دارد و جای نگرانی نیست.
جان‌بابایی با بیان اینکه استفاده مجدد از برخی تجهیزات پزشکی بیمارستانی که با مواد ضدعفونی‌کننده استریل شده است، خطری برای سلامت بیمار ندارد، تصریح کرد: روش فرآوری مجدد وسایل پزشکی در دنیا مرسوم شده است تا جایی که شرکت‌های بینابینی با هدف فرآوری مجدد وسایل پزشکی تاسیس شده و لوازم و تجهیزات پزشکی را استریل کرده یا اینکه اجزای تجهیزات پزشکی را باز و استریل می‌کنند و دوباره مورد مصرف قرار می‌دهند.
معاون درمان وزارت بهداشت با بیان اینکه این روش کاملا استاندارد بوده و مورد تایید کمیته‌های کنترل عفونت قرار دارد، گفت: بعضی از وسایلی که در جراحی‌های حساس چشم به کار می‌رود، یا وسایل بیهوشی و سایر جراحی‌ها با روش فرآوری مجدد مورد استفاده قرار می‌گیرد و تاکنون هیچ‌گونه مشکلی برای سلامت بیمار ایجاد نکرده است، چرا که این روش مرجع بین‌المللی دارد و روشی نیست که مخصوص ایران باشد.
جان‌بابایی تاکید کرد: کشورهای اروپایی و امریکایی که خود تولیدکننده تجهیزات پزشکی در دنیا هستند نیز در بیمارستان‌ها از لوازم پزشکی که قابلیت استفاده مجدد دارد، بهره می‌برند و این‌گونه نیست که فقط یک‌بار مصرف کنند، چرا که مقرون به‌صرفه نیست.
وی در پایان تاکید کرد: کالاهایی که قابلیت مصرف مجدد دارند، یک‌بار مصرف نبوده و قابلیت استفاده مجدد دارند، وزارت بهداشت لیستی از این وسایل را ابلاغ کرده است و وسایل خارج از لیست نباید به صورت دوباره مصرف شوند.
از طرف دیگر یکی از گمانه‌زنی‌هایی که برای ریشه‌یابی چنین تصمیمی در افکار عمومی شکل گرفت، حکایت از آن داشت که با بالا رفتن نرخ ارز و برای صرفه‌جویی این بخشنامه منتشر شده است اما ایرج حریرچی سخنگوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اعلام کرد این موضوع ربطی به تحریم‌ها ندارد. حریرچی افزود: « هیچ اتفاق جدیدی در این زمینه رخ نداده است و روال 20 ساله گذشته کشورهای غربی و سازنده تجهیزات پزشکی با قابلیت استفاده چندین باره است و در ایران نیز مشابه کشورهای پیشرفته، کماکان با استاندارد علمی ادامه دارد.»
تحریم‌ها ربطی به بخشنامه ندارد
سخنگوی وزارت بهداشت با بیان اینکه این بخشنامه در واقع جمع‌بندی بخشنامه‌های جداگانه 20ساله اخیر بوده که آخرین آنها در دی ماه 96 بوده است، تصریح کرد: بخشنامه اخیر ربطی به موضوع تحریم‌ها ندارد.
حریرچی یادآور شد: انجمن‌های علمی پزشکی با ارسال نامه‌های رسمی، درخواست صدور مجوز‌های جدید برای استفاده مجدد از این وسایل مطابق استاندارد علمی را داشته‌اند و بدون این بخشنامه‌ها هم جراحان و پزشکان برجسته ایرانی مطابق موازین علمی و درمانی و دستورالعمل‌های مربوط به کشورهای سازنده از این وسایل با ایمن‌سازی و استریل استفاده مجدد می‌کردند.
سخنگوی وزارت بهداشت در عین حال تاکید کرد: با وجود این بخشنامه‌ها هنوز استفاده مجدد از وسایل پزشکی در کشور ما نسبت به کشورهای غربی کمتر است. پزشکان ایرانی و مدیران حوزه سلامت، کوچک‌ترین مسامحه و کوتاهی در تامین سلامت مردم نکرده و نخواهند کرد.
بخشنامه برای وسایل یک‌بار مصرف نبود
مسوولان وزارت بهداشت معتقدند؛ جزئیات این بخشنامه به درستی بیان نشده و منظور مسوولان این وزارتخانه از فرآوری مجدد وسایل پزشکی، ارتباطی به تجهیزات یک‌بار مصرف ندارد. مدیرکل دفتر مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت معتقد است؛ موضوع استفاده مجدد از وسایل یک‌بار مصرف نیست، بلکه منظورمان استفاده از وسایلی است که نوع چندبار مصرف‌شان وجود دارد. بهزاد کلانتری درباره جزئیات این موضوع بیان کرد: «برخی می‌گویند وزارت بهداشت بخشنامه‌یی داده مبنی بر اینکه وسایل یک‌بار مصرف را دوباره استریل کرده و مجددا استفاده کنید، اما باید پرسید کجای این بخشنامه چنین موضوعی گفته شده است؟
وی با بیان اینکه بسیاری از وسایل بیمارستان‌ها قابلیت استفاده مجدد دارند، افزود: برای مصرف آنها باید طبق توضیحاتی که روی خود محصول است و کارخانه سازنده ارائه داده است، آنها را استریل کنیم و در این صورت این وسایل قابلیت استفاده مجدد دارند. بنابرای برخی وسایل چندبار مصرف پزشکی یک‌سری اصول برای استریل کردن دارند و اگر این اصول رعایت شود، وسیله مورد نظر می‌تواند مجددا استفاده شود.
کلانتری ادامه داد: بنا بر این دستورالعمل ما در واقع دستورالعمل استفاده مجدد از وسایل قابل استفاده مجدد مانند ست‌های اتاق عمل است، نه وسایل یک‌بار مصرف. ست اتاق عمل که شامل وسایلی چون پنس، قیچی و... است، بعد از عمل شسته و استریل می‌شوند و مجددا مورد استفاده قرار می‌گیرند. در هیچ جای دنیا این‌طور نیست که این ست‌ها را دور بیندازند و بگویند که بعد از یک‌بار استفاده از آنها، ست جدیدی را استفاده می‌کنیم. بنابراین این وسایل یک روش شست‌وشو و دستورالعمل استریل دارند که اگر این فرآیند به درستی انجام شود در راستای ایمنی بیمار است.
وی با بیان اینکه برخی از بیمارستان‌ها به ویژه در بخش خصوصی این موضوع را رعایت نمی‌کردند و به جای استفاده از وسایل چندبار مصرف از وسایل یک‌بار مصرف استفاده می‌کردند، اظهار کرد: این دستورالعمل می‌گوید در راستای مدیریت منابع از وسایل چندبار مصرف استفاده کنید تا خرج کمتری داشته باشد و وسایل یک‌بار مصرفی که گران هستند و مشابه چند بار مصرف‌شان وجود دارد، استفاده نشوند. وقتی می‌شود از برخی وسایل چندبار مصرف با روش درست استریل استفاده کرد، چرا پول اضافه دهیم. کلانتری همچنین گفت: البته ممکن است یک بیمارستان سیستم استریل قوی نداشته باشد و سیستمش نیازمند بازسازی باشد، در این صورت این بیمارستان تا زمان بازسازی سیستمش از وسایل یک‌بار مصرف استفاده می‌کند. بنابراین اصلا موضوع استفاده مجدد از وسایل یک‌بارمصرف نیست، بلکه می‌گوییم وسیله یک‌بار مصرفی که نوع چند بار مصرف آن هم وجود دارد، از نوع چند بار مصرفش استفاده شود تا مدیریت منابع صورت گیرد و با منابع کمتر خدمت بیشتری ارائه کنیم.
بخشنامه در مجلس بررسی می‌شود
اظهارات مسوولان وزارت بهداشت درباره تشریح ابعاد این بخشنامه در حالی است که برخی نمایندگان مجلس هم نسبت به تصمیم جدید وزارت بهداشت واکنش نشان دادند. روز گذشته، احمد همتی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی، با بیان اینکه مستندات استفاده از وسایل دارای قابلیت چند بار استفاده دراتاق عمل بررسی می‌شود، گفت: «اتاق‌های عمل در بیمارستان‌ها تابع ضوابط و استانداردهایی هستند، خوشبختانه در کشور ما این ضوابط به شکل قابل قبولی تاکنون اجرا شده است؛ بنابراین خارج از استانداردها اتفاقی در اتاق عمل تاکنون رخ نداده و مستندانی در این زمینه هم وجود ندارد.»
نماینده مردم سمنان درمجلس شورای اسلامی، با اشاره به اینکه تاکنون چنین رویه‌یی درحوزه سلامت وجود نداشته است، افزود: نمی‌توان خارج از استانداردها در اتاق‌های عمل اقدام کرد و هیچ دلیلی برای آن قابل پذیرش نیست، به عبارتی مجوز برای استفاده مجدد از برخی وسایل یک‌بار مصرف جای تعجب داشته و قابلیت پیگیری دارد.
وی با بیان اینکه مستندات و صدور هرگونه مجوز برای استفاده از وسایل دارای قابلیت استفاده در اتاق عمل باید مورد بررسی قرار گیرد، تصریح کرد: هیچ دلیل و بهانه‌یی از جمله کمبود اعتبار یا مدیریت هزینه در حوزه سلامت در این خصوص قابل پذیرش و منطقی نیست، در چنین شرایطی بهتر است که اتاق عمل تعطیل شود؛ اما نمی‌توان اقدام غیراستاندارد در بخش جراحی‌ها و اعمال درمانی در اتاق‌های عمل داشت.
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با تاکید بر اینکه در صورت اثبات این مساله و روشن شدن موضوع کمیسیون مساله را پیگیری می‌کند، گفت: گاهی مسائلی جزو موارد استاندارد‌های اتاق عمل نیست؛ اما موارد استانداردی در اتاق عمل باید رعایت شده و به دلیل کمبود اعتبارات نمی‌توان شرایط را با مشکل رو‌به‌رو کرد.
معاون وزیر بهداشت با ارسال بخشنامه‌یی به دانشگاه‌های علوم پزشکی و بیمارستان‌ها استفاده مجدد از برخی وسایل یک‌بار مصرف اتاق عمل را مجاز اعلام کرد؛ بخشنامه‌یی که طبق متن آن در راستای مدیریت منابع و مصارف ابلاغ شده است.
