5 توصیه برای بهبود سیستم ارزی کشور

کاهش ۳۲ درصدی ارزش ریال در برابر دلار در سال 96

گروه بانک و بیمه| محسن شمشیری|

به دنبال تصمیم دولت برای ایجاد بازار ثانویه ارز که تنها عرضه 20 درصد کل صادرات غیرنفتی را در این بازار و براساس توافق صادرکننده و واردکننده شامل می‌شود و مهم‌ترین بخش درآمد ارزی حاصل از صادرات پتروشیمی، میعانات گازی، کانی‌های فلزی آهن و مس، همچنان با نرخ ثابت و ترجیحی برای واردات اختصاص خواهد یافت، برخی کارشناسان و نمایندگان مجلس با انتقاد از این روش و اثر آن بر ایجاد رانت گسترده 40 میلیارد دلاری و عدم نظارت بر آن، خواستار اصلاح این روش شده‌اند و راهکارهایی نیز در این رابطه مطرح شده است.

به گزارش «تعادل» از جمله به دنبال تحولات ارزی و سکه و طلا، و اظهارنظرها و هشدارها و توصیه‌های مختلف نمایندگان مجلس، روسای کمیسیون‌های اقتصادی و برنامه و بودجه و رییس کمیته پولی و بانکی مجلس نیز در نامه‌یی توصیه‌های ارزی به رییس‌جمهور برای کنترل بازار را یادآور شدند.

محمدرضا پورابراهیمی، غلامرضا تاجگردون، محمد حسین‌زاده‌بحرینی روسای کمیسیون‌های اقتصادی و برنامه و بودجه و رییس کمیته پولی بانکی مجلس در نامه‌یی به رییس‌جمهور، عدم شمول بازار ثانویه به ارائه ارز حاصل از صادرات کالاهای پتروشیمی، فولادی وکانی‌های فلزی را چالش جدیدی برای سیاست‌های ارزی دولت دانستند.

در این تذکرات به خاطر راه‌اندازی بازار متشکل ارزی، موسوم به بازار ثانویه ارز آمده است: بازار متشکل ارزی موردنظر دولت، بازاری است با گستره و عمق اندک به این معنی که تصمیم گرفته‌اید فقط ارز ناشی از صادرات کالاهای گروه سوم (همه کالاها غیر از کالاهای پتروشیمی و کانی‌های فلزی همچون فولاد و مس) در این بازار عرضه شود. این تصمیم، عملا به معنی استمرار تصمیم نادرست ۲۱ فروردین ۹۷ دولت است که آثار توزیعی آن اکنون بر همگان آشکار شده است.

تصمیم ارزی جدید دولت در صورتی کار آمد و اثرگذار خواهد بود که از گستره و عمق کافی برخوردار باشد. اینکه تصمیم گرفته‌اید منابع ارزی نسبتا مطمئن دولتی و شبه‌دولتی را با نرخ ثابت توزیع کنید و تنها حدود ۱۰ میلیارد دلار منابع ارزی غیر مطمئن ناشی از صادرات کالاهای سنتی همچون فرش و پسته را به بازار متشکل ارزی ارجاع دهید، قطعا تصمیم نادرستی است.

 توزیع رانت 40 میلیارد دلاری

 مهم‌ترین دلیل نادرستی تصمیم دولت مبنی بر تخصیص دستوری بیش از ۴۰ میلیارد دلار ارز دولتی و شبه دولتی، عدم اشراف دولت بر زنجیره توزیع کالاهایی است که با استفاده از ارز ترجیحی به کشور وارد شده، یا با مواد اولیه خریداری شده با ارز ترجیحی تولید می‌شود. مطمئن باشید هر گونه تخصیص ارز دولتی به واردات، جز در مواردی به توزیع بیشتر رانت در اقتصاد کشور خواهد انجامید. تجربه سه ماهه اخیر و فهرست کالاهای وارداتی که اخیرا با استفاده از ارز ۴۲۰۰ تومانی ثبت سفارش شده‌اند، و قیمت بازاری کالاهای مزبور، گواه روشنی بر این ادعاست. مطمئنیم که دولت محترم با هدف جلوگیری از گرانی کالاها اقدام به این کار کرده است؛ اما این واقعیت که دولت بر زنجیره توزیع کالاهای وارد شده اشراف کافی ندارد، باعث شد تا با وجود حیف و میل وسیع ثروت ارزی کشور، مردم و مصرف‌کنندگان نهایی از نتایج آن هیچ استفاده‌یی نبرند.

 قیمت ثابت ارز برای کالاهای اساسی

 تخصیص ارز به قیمت ثابت باید محدود به واردات کالاهایی باشد که زنجیره توزیع آنها تحت نظردولت است. بر این اساس، گندم، نهاده‌های دامی و دارو می‌تواند مصادیق قطعی کالاهای مشمول و ارز با نرخ ترجیحی باشد. همچنان که گفتیم، اختصاص ارز با نرخ ترجیحی به سایر کالاها که زنجیره توزیع آنها در اختیار دولت نیست، نتیجه‌یی جز توزیع گسترده رانت ندارد.

 روش حق‌العمل کاری در کالاهای اساسی

حتی در مورد کالاهایی که منطقا می‌توانند مشمول دریافت ارز با نرخ ترجیحی باشند، بهتر است به جای فروش ارز به وارد‌کننده، از روش حق‌العمل کاری استفاده شود. به این معنی که شرکت بازرگانی دولتی با وارد‌کنندگان بخش خصوصی در ازای کالای سفارش داده شده و تحویل آن به انبارهای موردنظر دولت، ارز دریافت کنند. این اقدام می‌تواند گام موثری در جلوگیری از گران شدن کالاهای اساسی باشد.

 تغییرات قیمت سکه و طلا در بازار

قیمت سکه بهار آزادی در حالی که هفته گذشته تا بالای 3 میلیون تومان معامله شده بود اما اواخر هفته گذشته رو به کاهش گذاشت و البته روز شنبه شانزدهم تیر ماه ۹۷ نیز در بازار تهران نسبت به آخرین روز کاری هفته گذشته افزایش یافت و هر قطعه سکه تمام بهار آزادی طرح جدید (امامی) با ۴۶ هزار تومان افزایش قیمت نسبت به روز پنج‌شنبه گذشته با رقم ۲ میلیون و ۸۴۴ هزار تومان به فروش رسید. همچنین هر قطعه سکه تمام بهار آزادی طرح قدیم با ۴۰ هزار تومان رشد قیمت نسبت به پنج‌شنبه گذشته به ارزش ۲ میلیون و ۶۸۴ هزار تومان داد و ستد شد.

به گزارش «تعادل» هر قطعه نیم سکه بهار آزادی با ۴۰ هزار تومان افزایش نسبت به پنج‌شنبه گذشته یک میلیون و ۳۹۳ هزار تومان و هر قطعه ربع بهار آزادی نیز با ۵ هزار تومان افت به ارزش ۷۲۷ هزار تومان معامله شد. هر قطعه سکه گرمی با ۵ هزار تومان کاهش ۳۹۶ هزار تومان معامله شد و قیمت هر گرم طلای ۱۸ عیار نیز با افزایش ۵ هزار و ۴۷۰ تومانی به ارزش ۲۳۳ هزار و ۹۰۰ تومان رسید. در بازار ارز نیز هر دلار امریکا با ۸ تومان افزایش نسبت به پنج‌شنبه گذشته ۴ هزار و ۲۹۳ تومان قیمت خورد. همچنین هر یورو با ۵۰ تومان رشد نسبت به پنج‌شنبه گذشته ۵ هزار و ۴۶ تومان و هر پوند نیز با ۴۰ تومان رشد ۵ هزار و ۴۰۶ تومان ارزش‌گذاری شد.

 ارزش ریال ۳۲ درصد کاهش یافت

 از سوی دیگر بر اساس محاسبات موسسه رسانه‌یی و مطالعاتی اسپکتاتور ایندکس، عملکرد ارزی برخی پول‌های جهان در سال ۲۰۱۷ میلادی در برابر دلار امریکا نشان می‌دهد که با تقویت ارزش دلار در برابر برخی ارزها، ریال ایران نیز ۳۲ درصد کاهش ارزش داشته است و البته در صورت محاسبه این کاهش ارزش در سال 2018، میزان کاهش ارزش ریال در برابر دلار بیش از این گزارش خواهد شد. براساس این گزارش، برخی ارزها در سال ۲۰۱۷ میلادی با روند نزولی در برابر دلار امریکا روبه‌رو شدند. پول‌های آر‍ژانتین، ایران، ترکیه، برزیل، پاکستان، روسیه، هند، اندونزی، مکزیک، استرالیا به ترتیب از بیشترین کاهش ارزش تا کمترین ارزش را در برابر دلار داشته‌اند.

ارزش پزو آرژانتین نیز ۶۴ درصد افت کرده است. ارزش پول پاکستان، برزیل و ترکیه هر یک به ترتیب ۱۴درصد، ۱۸درصد و ۲۶درصد کاهش در مقابل دلار امریکا روبه‌رو شدند. ارزش دلار استرالیا در برابر پول امریکا 2.3درصد پایین آمد. همچنین روبل روسیه با ۴ درصد روند نزولی روبه‌رو شد. پول مکزیک، هند و اندونزی هر یک به ترتیب با ۵ درصد، ۷درصد و ۷درصد کاهش در برابر دلار امریکا به کار خود در سال ۲۰۱۷ میلادی پایان دادند. در منطقه آسیا ارزش پول ایران با ۳۲ درصد کاهش یکی از ضعیف‌ترین عملکردها را به خود اختصاص داد و در قاره امریکا، پول آرژانتین با ۶۴ درصد سقوط ارزش در برابر دلار امریکا یکی از بدترین عملکردهای ارزی را در این منطقه به خود اختصاص داد.

از سوی دیگر در سال 2017 برخی از ارزهای جهانی در برابر دلار امریکا عملکرد مثبت داشتند که در این میان برخی پول‌های ملی از قبیل پول مالزی در برابر دلار امریکا ۶ درصد و یورو هم در برابر دلار ۳ درصد تقویت شده است. اما کارشناسان در مورد روند سال 2018 معتقدند که ارزش دلار با توجه به گزارش بازار کار امریکا و تقویت دلار در بورس‌های جهان، در برابر نفت و طلا و... نشان‌دهنده تقویت عمومی دلار در برابر پول‌های جهان است و در حال حاضر دلار سهم 62درصدی از ذخایر ارزی جهان دارد و برخی کشورها سعی دارند که به خاطر تضعیف ارزش پول خود در برابر دلار به راهکارهای دیگری از جمله پیمان‌های پولی برای کاهش هزینه و خسارت قدرت خرید پول خود در برابر دلار توجه کنند

بر اساس این گزارش، در سال ۲۰۱۷ میلادی ارزش ین ژاپن ۳درصد، پول نیجریه 2.8درصد، ارز کره جنوبی 2.7درصد، یوآن 2.3درصد و دلار کانادا 1.6 درصد در برابر دلار امریکا جهش نشان می‌دهد.